نام نویسنده: مجتبى محمودى mojtaba@ictnews.ir
هفته نامه عصرارتباط- طبقه چهارم وزارتخانه ICT دفتر آقاى مدير كل، همان جايى است كه محمد نقوى را ملاقات مى‌كنم. پشت ميز نشسته است و انگشتانش روى كامپيوتر همراهش مى‌لغزد. نتايج دور اول انتخابات رياست جمهورى هنوز به صورت رسمى اعلام نشده است.
آقاى مدير كل اما مى‌گويد با تماس‌هايى كه داشته‌ام به نظر مى‌رسد محمود احمدى‌نژاد و هاشمى به دور دوم راه يافته‌اند. در حالى كه پشت او، روى ديوار برنامه كارى آقاى مدير كل با حروف بزرگ برگه‌هاى A4 خودنمايى مى‌كند از او مى‌پرسم: با تغيير ساختار دولت احتمال حضور خود را در وزارتخانه چقدر برآورد مى‌كنيد؟ لبخندى مى‌زند و مى‌گويد: “ما كه حاضريم همين الان دست از سرما بردارند تا برويم پى كار خودمان.” صندلى‌ها يكى پس از ديگرى در كنار ميز كنفرانس دفتر آقاى مدير كل رديف شده‌اند تا رو به روى او مى‌نشينم، به ياد پنج ماه تلاش براى هماهنگ كردن قرار گفت‌وگو و تائيد هويت خبرنگارى‌ام براى آقاى مدير كل مى‌افتم.
به او مى‌گويم: “آقاى رئيس جمهور هم تصديق هويت خبرنگاران را بر عهده روابط عمومى‌اش گذاشته است اما گويى فقط تشخيص هويت از سوى خودتان را قبول داريد.” مى‌گويد: “در دنياى واقعى خيلى از اتفاقات به وقوع مى‌پيوندد ه در دنياى الكترونيكى تائيد و انجام آن نيازمند فرآيندهاى جديدى است.”
نقوى كه به تازگى دبير شوراى عالى فناورى اطلاعات شده است در پايان گفت‌وگوى يك ساعت و نيمه خود با عصرارتباط درباره نقش شوراى عالى اطلاع‌رسانى پس از تصويب اساسنامه شوراى عالى فناورى اطلاعات مى‌گويد: “در اين مملكت شوراهاى ديگرى هم وجود دارد،نبايد فقط نگران شوراى عالى اطلاع‌رسانى بود.”
سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويى با برگزارى مناقصه براى واگذارى مناطق مخابراتى سراسر كشور به شركت‌هاى PAP با طرح اين استدلال كه جلوگيرى كننده از رقابت در بخش خصوصى است مخالفت كرده با توجه به اي مخالفت آيا مناقصه برگزار مى‌شود؟
مناقصه شركت‌هاى PAP در حقيقت همانطور كه از نامش پيداست يك مناقصه است و در هر مناقصه‌اى مهمترين اصلى كه رعايت مى‌شود, بحث رقابت است. البته آقاى داورى نژاد استاد ما هستند و نامه‌اى در همين رابطه نوشتند كه اظهار نگرانى كردند كه به نوعى انحصار ايجاد نكنيم. ما هم دقيقا خواست رگولاتورى را مدنظر قرار داده‌ايم. به اين معنى كه ما نمى‌آييم در پروانه اپراتورها محدوديت ايجاد كنيم و بگوييم كه شركت‌هاى PAP بايد فقط در فلان منطقه مخابراتى فعاليت كنند, بلكه براساس مجوز آنها و اختياراتى كه رگولاتورى داده است شركت‌هاى PAP مى‌توانند در مدوده‌اى كه پروانه براى آنها صادر شده در تمامى استان‌ها فعال باشند اما بحثى كه ما مطرح كرديم ارتباط نزديكى به مصوبات و قوانين كشور براى توسعه IT است خوشبختانه با توجه به اينكه اساسنامه شوراى عالى فناورى اطلاعات به تصويب رسيده است و در حال شكل‌گيرى است و اميدواريم اولين جلسه آن در دولت آقاى خاتمى شكل بگيرد. اولين دستور كار شوراى فناورى اطلاعات بحث نظام ملى فناورى اطلاعات كشور است, براساس اين نظام ما تكليف وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هاى اجرايى را در تحقق اهداف فناورى اطلاعات در سندهاى بالا دستى مشخص مى‌كنيم سندهاى بالادستى‌ها چشم‌انداز ايران 1400 و برنامه پنج ساله چهارم و سند توسعه ICT كشور است.
اما سند توسعه ICT هنوز به تصويب نرسيده است!
با توجه به اينكه هفته پيش آخرين جلسات در اين خصوص در سازمان مديريت برگزار شد, به نظر مى‌رسد كه به زودى به تصويب برسد. پس از ابلاغ اين سند تقريبا تكليف كشور در بحث توسعه ICT و بالغ بر 26 هزار ميليارد تومان پولى كه بايد در كشور در اين راه خرج شود مشخص خواهد شد. در قانون وزارت ارتباطات و فناورى اطلاعات تشكيل شوراى فناورى اطلاعات صراحت داشت, در نتيجه در اين شورا با تصويب نظام ملى فناورى كشور تكليف وزارتخانه‌هاى ديگر را براى تحقق اهداف سند توسعه ICT كشور مشخص مى‌كند.
ما زمانى مناقصه PAP را شروع كرديم كه هنوز اين اتفاقات به وقوع نپيوسته بود يعنى يك سرى مجوزهاى تحت عنوان PAP, IDC, ICP, ISP و اپراتور تلفن ثابت صادر شده بود كه مى‌بايست بر مبناى نظام ملى فناورى كشور, يك بررسى مجددى روى آنها بشود تا اين مجوزها با هم تداخل كارى نداشته باشند و حدود ثغور هر يك مشخص باشد ببينيد آيا تقسيم كردن شركت‌ها به اين صورت درست بوده يا نه.
شما معتقديد اين مجوزها تداخل ماهوى با يكديگر دارند؟
ما به زحمات دوستان براى صدور اين مجوزها اجر مى‌گذاريم اما با توجه به بازخوردهاى به دست آمده هم شركت‌هاى خصوصى و هم وزارت ICT به اين نتيجه رسيده كه بايد برمبناى نظام فناورى طلاعات يك بازنگرى صورت گيرد.
منظور شما اين است كه حيطه عمل و اختياراتشان مورد تعريف دوباره قرار مى‌گيرد؟
دقيقا همينطور است كه شما مى‌گوييد. منظور اين است كه ما در نظام فناورى اطلاعات بايد نقش شركت‌هاى PAP و اپراتورهاى ثابت را مشخص كنيم, در واقع به اين سوالات كه آيا بايد همه چيز را بين تلفن ثابت و PAP تقسيم كرد يا با ورود شبكه‌هاى NGN بين اينها يكپارچگى رخ مى‌دهد و ديگر نبايد اينگونه تقسيم‌بندى‌هايى وجود داشته باشد از اينجا كم كم به پاسخ سوال شما مى‌رسم, مى‌دانستيم تا پايان سال 88 طبق برنامه چهارم بايد يك ميليون و 200 هزار پورت اينترنت پرسرعت داير كنيم از همين رو دو راه وجود دارد: يكى اينكه اعلام كنيم كه هر وزارتخانه‌اى بايد خودش شبكه ايجاد كند كه اين باعث مى‌شود براى مدارس يك مناقصه بگذاريم و چهار هزار مدرسه را به فرض مثال به يك شركت PAP بدهيم.
بعد براى اينكه شهردارى‌ها را به هم وصل كنيم يك شركت ديگر اين كار را بكند كه اين موضوع همين گونه براى هر بخشى تكرار مى‌شود و ناگزير براى هر وزارتخانه يا نهادى بايد يك مناقصه برگزار كرد. اما اگر اين اتفاق بيفتد, قطعا در يك شهر يا محدوده مخابراتى ممكن بود چند شركت فعال باشند يكى مساجد را به يكديگر وصل كرده, ديگرى مدارس و شركتى ديگر نيز بيمارستانها. به نظر ما اين روش باعث هدر رفتن سرمايه ملى كشور است.
در صورتى كه مى‌توانيم يك سوئيچ بگذاريم و همه اينها را به يكديگر وصل كنيم, به جاى اينكه هر وزارتخانه يك سوئيچ جداگانه داشته باشد. اگر ما برنامه ريزى بلند مدت داشته باشيم و دولت بداند در يك منطقه مخابراتى چه كارهايى مى‌خواهد انجام دهد, قطعا مى‌توان با برگزارى يك مناقصه در آن محدوده, شركتى را موظف به اين كار كرد. به همين دليل اساس اين كار يعنى توزيع مناطق مخابراتى متمركز به برگزارى مناقصه است پس ما ابتدا رقابت را قائل شده‌ايم بعد ارائه سرويس را. به همين دليل ماهيت اين مناقصه اين است كه برنامه ريزى بلند مدتى براى شركت‌ها داشته باشيم تا به آنها بگوييم با سرمايه گذار و تهيه كننده تجهيزاتشان برنامه پنج ساله ارائه دهند و يك كار بزرگى را انجام دهد تا سرمايه گذارى آنها در 3 تا 5 سال جواب بدهد.
يك بحثى كه در اينجا مطرح مى‌شود اين است كه استان‌هاى كشور هر يك به لحاظ اقتصادى توانايى‌هاى خاصى دارند كه ممكن است از اين منظر تفاوت‌هاى ويژه‌اى به عنوان يك بازار هدف با يكديگر داشته باشند. آيا اين مناقصه باعث نمى‌شود استان‌هاى برتر به يك شركت تعلق بگيرد و استان‌هايى كه توان كمترى دارند به شركت ديگر؟
قبل از اينكه جواب شما را بدهيم يك سوال شخصى از شما مى‌كنم تا نحوه جواب دادن را پيدا كنم. رشته شما فنى است؟
نه قاعدتا روزنامه نگارى بايد خوانده باشم….
اين سوال را پرسيدم تا در واقع موضوع را زياد فنى مطرح نكنم.
نگران نباشيد, تا حدودى در اين زمينه اطلاعات دارم كه جواب شما را بفهمم. شما سعى كنيد مطلب را به گونه‌اى بيان كنيد كه خوانندگان ما درك كنند!
در واقع معناى عاميان سوال شما اين است كه جاهاى خوب به يك شركت تعلق بگيرد و جاهاى بد به شركت ديگر. ما مناطق كشور را كه به 8 منطقه تقسيم كرديم براساس SC ها بوده است. در ساختار مخابراتى كشور در حال حاضر هشت SC داريم. در SC ها ترافيك يكسان و بالانس شده است يعنى اس سى هفت و اس سى چهار يك اندازه ترافيك دارند چون در اين SC ها مناطق پرترافيك و كم ترافيك در كنار هم قرار گرفته‌اند. در اين مناقصه SC ها تقسيم مى‌شود نه استان‌ها, در نتيجه اين نگرانى موضوعيت ندارد. ضمن آنكه پراكندگى بازار مصرف در سطح اين SC ها هم يكسان است. البته شايد اين موضوع حتى نتيجه برعكس داشته باشد چنانكه خدمات در جاهاى دورافتاده از استان بيشترى برخوردار باشد و ارائه خدمات آموزش الكترونيكى در مدارس دورافتاده موضوعيت بيشترى دارد.
اين مناقصه چه زمانى برگزار مى‌شود و آيا اهدافى هم براى شركت‌ها مشخص شده تا در مدت زمان مشخصى به انجام رسانند؟
اين مناقصه يكى از 10 مناقصه گام اول توسعه IT كشور است؛ در گام اول توسعه فناورى اطلاعات كه در سال 83 تعريف شد براى سرمايه گذارى بيش از 40 ميليارد تومان در جهت تحقق چهار كاربرد الكترونيكى هدف گذارى كرديم. در همه اينها سه قسمت اصلى وجود داشت: يكى شبكه ارتباطى بود, ديگرى مركز داده و پورتال بود و آخرى هم كاربردهاى اينها. وقتى بخواهيم آموزش الكترونيكى تحقق ببخشيم بايد همه مدارس يا دانشگاه را به هم وصل كنيم و بعد در ديتاسنتر اپليكيشن‌ها را بگذاريم. موضوعات ديگر كاربردهاى الكترونيكى هم اينگونه است. در واقع با برگزارى مناقصه PAP ها تكليف شبكه را در كل كشور مشخص مى‌كنيم بعد سراغ مراكز داده و كاربردها خواهيم رفت.
تا الان چه قداماتى صورت گرفته است؟
كارهايى تا الان انجام شده پس از انجام كارهاى مشاوره‌اى با هر يك از وزارتخانه‌ها سندهاى راهبردى مربوطه را تهيه كرديم و نيازها را به لحاظ فنى و شاخص‌هاى مختلف و تعداد شعبات, مشخص كرده است. اسناد مناقصه پس از اين مجموعه عمليات تهيه شده اين اسناد را براى وزارتخانه‌ها فرستاده‌ايم.
در حال حاضر هم در همين فاز هستيم علت اينكه هنوز اعلام رسمى نشده به اين دليل است كه جواب وزارتخانه به دست ما نرسيده است. وزارتخانه‌ها بايد اعلام كنند شبكه‌اى كه ما مىخواهيم مناقصه آن را برگزار كنيم مورد تائيد آنها هست يا خير. ما نمى‌خواهيم شبكه‌اى اياد كنيم كه از ديد ما شبكه خوبى است اما از ديد وزارتخانه مربوطه كارايى لازم را نداشته باشد.
آيا اسناد مناقصه به شركت‌هاى PAP ارائه شده است؟
اين اسناد در جلسات مختلف به حضور شركت‌هاى PAP تشريح شده و آنها بررسى كردند تعدادى از شركت‌ها نظرات اصلاحى داشتند كه به ما اعلام كردند و ماهم به مشاوران مركز تحقيقات داده‌ايم تا اين اصلاحات اعمال شود.
در واقع ارائه كار و پروژه توسط وزارتخانه‌ها صورت مى‌گيرد و مناقصه صرفا به منظور تعيين كارگزار رسمى است؟
قبل از اينكه مناقصه برگزار شود دو مطلب در حال حاضر در حال بررسى است يكى هماهنگى بين اپراتورهاى تلفن ثابت و شركت‌هاى PAP است و ديگرى تاثير شبكه‌هاى نسل جديد (NGN) در اين مناقصه. اگر در اين موضوعات كه الان در حال بررسى آن هستيم به نتيجه مشخصى برسيم, در حقيقت شايد يك تغييرات اساسى در نگرش ما نسبت به برنامه چهارم به وجود آيد؛ به اين معنى كه كارى كه از اپراتور مىخواهيم براساس مناقصه بايد طى زمان بندى 3 تا 5 ساله, يك تعداد از شعبات دولت را اعم از مدارس, بيمارستانها و هر چيز ديگر را به هم وصل كند. پس كار مشخص است و پرداختى هم كه انجام مى‌شود طبق نتايج مناقصه به ازاى هر خط ارتباطى ماهانه مبلغ مشخص به شركت PAP پرداخت خواهد شد.
اپراتور تلفن ثابت بيش از دو سال است كه مجوز دريافت كرده‌اند اما اين مجوزها هيچ نتيجه‌اى نداشته است ظاهرا شما پيشنهاد فعاليت در زمينه Voice را براى شركت‌هاى PAP ارائه كرده‌ايد آيا با توجه به اين پيشنهاد فعاليت اپراتور تلفن ثابت بى‌معنا نمى‌شود؟
اپراتور تلفن ثابت جزو اولين اپراتورهايى بود كه مجوز فعاليت گرفت اگر به مجوز آنها دقت كنيد مى‌بينيد كاركرد اين اپراتور جابه‌جايى پيغام است و پيغام را به اين ترتيب مطرح كرده كه هر اطلاعاتى شامل صدا, تصوير و داده مى‌شود پس تلويحا در مجوز اپراتور تلفن ثابت اينها مى‌توانند شبكه ارتباطات داده‌ها هم راه اندازى كنند.
كارى كه PAP ها قرار است انجام دهند…
PAP در حقيقت اپراتورهاى دسترسى انتهايى هستند ما به اپراتور تلفن ثابت اينگونه مجوز داده‌ايم كه در يك منطقه جغرافيايى تاسيسات بگذارد و به مشتركان تلفن ثابت بدهد در واقع يك وضعيت بالاترى نسبت به PAP ها دارند. به PAP ها گفته‌ايم كه آنها نمى‌توانند شبكه ايجاد كنند بلكه در MDF هاى مركز يك DSL بگذارى تا صدا و ديتا را ارائه بدهى در اين رويكرد, عملياتى كردن مهم است و از شركت‌هاى PAP مىخواهيم سريع‌تر انجام شود چون اين شركت‌ها نيز بايد شبكه ايجاد كنند در صورتى كه براى اپراتور تلفن ثابت بايد يك كار زيربنايى انجام شود تا زمانى كه شبكه ايجاد نكند نمى‌تواند سرويس ارائه دهد. در اين راستا PAP ها مى‌‌توانستند به راحتى اين كار را انجام دهند ولى پيچيدگى‌هاى خاص خودش را پيدا كرد و موانعى ايجاد شد اين يك موضوع است كه جزو چالش‌هاى ماست از طرفى ديگر تكنولوژى نسبت به زمانى كه مجوزها را دادند تغيير كرده است ما اگر بخواهيم شبكه NGN ايجاد كنيم در اين تكنولوژى تصميمى بين PAP و Voice نمى‌بينيم. اگر اپراتور تلفن ثابت شبكه‌اش را برمبناى NGN بنا كند بتواند صدا و ديتا را به صورت يكپارچه ارائه دهد در اين شرايط بايد چه كار كرد.
در واقع در شبكه NGN تفاوتى بين پروانه PAP و پروانه تلفن ثابت وجود ندارد؟
خير. تفاوتى ندارند. كاملا يكپارچه هستند. يك مثال مى‌زنم وقتى كه شما روى شبكه LAN هستيد هم كامپيوتر شما Rg45 دارد و هم تلفن Voice over IP شما پس ديگر فرقى نمى‌كند كه پكيچ آن صدا باشد يا ديتا.
براين اساس نياز است برمبناى نظام ملى فناورى كشور, روى زحماتى كه روى پروانه‌ها كشيده‌اند برمبناى NGN بازنگرى داشته باشيم. اگر نمى‌خواهيم به سمت NGN برويم كه مى‌توانيم صدا و ديتا را از هم جدا ارائه كنيم.
در واقع با توجه به تغيير استراتژى وزارتخانه براى حركت به سمت NGN بايد تعريف مجوزها نيز تغيير كند؟
درست است. حال در اين مدت ما دو كار مى‌توانيم انجام دهيم يا وقتمان را بگذاريم روى بازنگرى تمام پروانه‌ها يا اينكه همه تعاريف را قبل داشته باشيم و هماهنگى بين پروانه‌ها ايجاد كنيم يعنى بين اپراتور تلفن ثابت و PAP هماهنگى به وجود آوريم و بگوئيم با همديگر در يك منطقه سرمايه گذارى و طرحى را اجرا كنند اينجا سوال شما پاسخ داده مى‌شود و لزوم اپراتور تلفن ثابت مطرح مى‌شود. در حال حاضر خيلى از اپراتورهاى تلفن ثابت به سمت NGN رفته‌اند و دارند شبكه ارتباطات ديتا ايجاد مى‌كنند و با پروانه‌شان هم متناقض نيست و از سوى ديگر بازار تلفن ثابت توصيه اقتصادى ندارد. وقتى دولت در بعضى جاها تلفن به روز مى‌دهد براى اپراتور تلفن خصوصى توجيه اقتصادى ندارد كه فقط Voice را ارائه دهد پس قطعا بايد برود به سمت سرويس‌ها ارزش افزوده تا بتواند پكيج ارائه كند.
با توجه به اين نگرش PAP با اپراتورهاى تلفن ثابت چگونه هماهنگ مى‌شوند؟ درواقع PAP چه كارى را براى اپراتور تلفن ثابت انجام خواهد داد؟
براى اين موضوع از مشاور خواسته شده تا بررسى شود, يعنى بعد از اينكه اسناد مناقصه را در سال 83 برمبناى تفكر ديتا و صدا ارائه كرديم نتايجى كه مركز تحقيقاتى به ما داد و اعلام كرد كه بايد به سمت NGN برويم ما برگزارى مناقصه را به تاخير انداختيم تا كشور را به Voice و Data تصميم نكرديم. بلكه به مشاور اعلام كرديم كه اگر بخواهيم به سمت NGN برويم, درخصوص اپراتور تلفن ثابت و اپراتور PAP چه كار بايد بكنيم.
آيا اين موضوع مشخص شده است؟
نه هنوز در حال بررسى است در حقيقت نياز به يك سرى هماهنگى با شركت‌هاى PAP , اپراتور تلفن ثابت و وزارتخانه‌ها و سازمان تنظيم مقررات را مى‌طلبد.
با توجه به اينكه 6 اپراتور ثابت هنوز هيچ كار انجام نداده‌اند و امكان دارد پروانه‌هاى تعدادى از آنها لغو شود اين هماهنگى چگونه مى‌خواهد به وجود آيد؟ و اگر اپراتور تلفن ثابت خصوصى نباشد چه اتفاقى خواهد افتاد؟
در نشست‌هايى كه با اپراتورهاى تلفن ثابت داشته‌ايم در جريان كار آنها قرار گرفته‌ايم و مشكلات آنها را هم در شوراى فناورى وزارتخانه مطرح كرده‌ايم برخى مشكلات آنها به گفته آنها اين است كه برخى از تعهداتى كه وزارت و شركت مخابرات ايران داشته در زمان خودش انجام نشده است از جمله تعيين تعرفه‌ها, بحث طرح نامبرينگ و ارتباط بين تلفن ثابت و شركت مخابرات استان تعريفش مشخص نبوده, از موضوعاتى است كه مورد اعتراض آنها است و مدعى هستند اين دلايل باعث ناموفق بودن آنها شده است. ضمن آنكه آنها كار بزرگى برعهده داشته‌اند و بايد تمام زيرساخت‌هايى كه مخابرات استان‌ها در طول 30 سال ايجاد كرده است در عرض 2 سال ايجاد كند. آن هم در حيطه تلفن ثابت كه صرفه اقتصادى ندارد. اما چه 2 اپراتور تلفن ثابت داشته باشيم و چه 6 اپراتور داشته باشيم قطعا در استراتژى ما فرقى خواهد كرد مگر اينكه هيچ اپراتور تلفن ثابت وجود نداشته باشد آنگاه Voice را به نوعى روى PAP ها تعريف مى‌كنيم. اما بعيد به نظر مى‌رسد قطعا يك يا دو اپراتور خواهيم داشت.
آيا در پروانه‌هاى ديگر هم با توجه به ورود شبكه NGN ها تغييراتى به وجود خواهد آمد؟
به نظر مى‌رسد كه ICP, ISP و IDC هاتغييرى نخواهند كرد فقط اين دو اپراتور چون در يك شبكه كار مى‌كردند نياز به تغيير دارد.
