دنیای اقتصاد – بنگاه‌هاى انتشاراتى بزرگ جهان پس از اعلام پينهاد گوگل براى ديجيتالى كردن كتاب‌هاى موجود در كتابخانه‌هاى عمده جهان و فراهم آوردن امكان دسترسى عمومى به اين كتاب‌ها از طريق اينترنت تصميم دارند عليه اين شركت اعلام جرم كنند.
گوگل در حال حاضر به كاربران اجازه مى‌دهد 8ميليارد صفحه را به طور همزمان جست‌وجو كنند اما به رغم اينكه اين توانمندى خارق‌العاده به نظر مى‌رسد اما در مقام مقايسه با اطلاعاتى كه در كتابخانه‌هاى بزرگ دنيا ذخيره شده است و هنوز اقدامى براى فراهم آوردن امكان دسترسى آنلاين به آنها صورت نگرفته، ناچيز به نظر مى‌رسد.
شايد به همين دليل بود كه وقتى گوگل اواخر سال گذشته ميلادى اعلام كرد قصد دارد ميليون‌ها عنوان كتاب موجود در كتابخانه‌هاى جهان را اسكن كرده و امكان دسترسى آنلاين به آنها را فراهم آورد خيلى‌ها بهت زده شدند. البته معلوم شد اين تصميم، نه همه كه عده‌اى خاص را متحير كرده است. اتحاديه ناشران دانشگاهى ايالات متحده (AAUP) در نامه‌اى كه بيستم‌ماه جارى ميلادى انتشار يافت برنامه گوگل را هدف انتقادات تند خود قرار داد و از آن به عنوان نقض گسترده و سيستماتيك حقوق معنوى مربوط به نويسندگان و ناشران كتب ياد كرد.
شورش ناشران
اين نامه از سوى پيترگيولر، مديراجرايى AAUP خطاب به مديران ارشد گوگل نگاشته شده بود اما خيلى زود به رسانه‌ها ره يافت. در اين نامه تصريح شده بود عملى شدن برنامه گوگل در مورد ديجيتالى كردن كتب موجود در كتابخانه‌هاى بزرگ لطمه‌اى جدى به ناشران خواهد بود. البته AAUP تنها تشكيلات مرتبط با نشر نبود كه به گوگل در اين زمينه هشدار داده است.
طى ماه‌هاى اخير تعداد قابل توجهى از ناشران عمده غربى كه طيف وسيعى از رندام‌هاوس تا انتشارات دانشگاه اكسفورد را در بر مى‌گيرد براى متقاعد كردن گوگل به كنار گذاشتن اين پروژه يا ايجاد سيستم‌هاى مشاوره براى به حداقل رساندن خسارت‌هاى مالى ناشى از اين اقدام به ناشران، رايزنى‌هاى گسترده‌اى را با مقامات ارشد گوگل آغاز كرده‌اند. آلن ادلر، مديربخش امور حقوقى و دولت اتحاديه ناشران آمريكاى شمالى مى‌گويد: مشخص نيست چرا شركتى كه از فعاليت‌هاى خود به دنبال كسب سود مادى است به چنين پروژه‌اى فكر مى‌كند. همين مساله درك اينكه چطور بايد اين اقدام را غيرتجارى تلقى كرد را مشكل مى‌كند.
واكنش برخى ناشران به تصميم گوگل متعادل‌تر بود. در حالى كه رندام‌هاوس مى‌گويد در حال بررسى راهكار‌هاى قانونى جلوگيرى از عملى شدن پروژه گوگل است برخى ناشران چون اعلام كرده‌اند در حال بررسى راه‌هاى تعامل با گوگل به گونه‌اى هستند كه با اجرايى شدن آن لطمه‌اى به شركت و نويسندگان طرف قرارداد و با آن وارد نشود اما به هر صورت هه ناشران و نويسندگان به يك اندازه از اين تصميم ناخرسند هستند و آن را منشا لطمه‌اى جدى به كار خود مى‌بينند.
قرارداد‌هاى اغواكننده
گوگل مى‌گويد تمامى تلاش خود را به كار خواهد گرفت تا با ارائه بهترين و منطقى‌ترين خدمات، منافع شركايش را در اين پروژه حفظ كند. اگرچه مقامات ارشد گوگل حاضر نيستند توضيح دهند چطور قصد دارند با آنلاين كردن كتب منافع خود، ناشران و نويسندگان كتاب را حفظ كنند اما آدام‌اسميت، مدير ارشد توليد تجارى گوگل مى‌گويد گوگل برمبناى تعامل با سايرين و اصل خوددارى از به مخاطره انداختن منابع سايرين پا به عرصه حيات گذاشت.
غول جس‌وجوگر اينترنت حاضر نيست به شكاياتى كه تا اين مطقع دريافت كرده، اشاره كند. يكى از سخنگو‌هاى گوگل در پاسخ به سوالى پيرامون نامه AAUP گفته بود شركت متنوعش ناشران را از طرف‌هاى ذى‌نفع در پروژه‌هاى ديجيتالى كردن كتابخانه‌هاى مى‌داند اما حاضر به ارائه توضيحات بيشترى در اين زمينه نشده بود. اين در حالى است كه تا پيش از اعلام برنامه گوگل بسيارى از ناشران مشاركت در زمينه انتشار آنلاين كتب برروى شبكه جهانى وب را فرصتى طلايى براى خود مى‌پنداشتند اما امروز ورود اين غول را به عرصه نشر و كتاب، خطرى جدى براى خود تلقى مى‌كنند. گوگل پيش از اين با ارسال نامه‌هايى براى اكثر ناشران بزرگ دنيا آنها را به ارسال نسخه‌اى از كتاب‌هايشان براى عرضه نسخه ديجيتالى كتب برروى اينترنت فراخوانده بود.
شوك كتابخانه‌اى
پيشنهاد گوگل چندان هم بد نيست. وقتى كتابى به روى بانك كتب اين پورتال قرار مى‌گيرد كاربر تنها مى‌تواند چند صفحه از آن را مطالعه كند اما در صورتى كه تمايل داشته باشد كتاب را به طور كامل مطالعه كند به لينكى ارجاع داده مى‌شود كه او را به سايت ناشر و عرضه كننده كتاب ارجاع مى‌دهد. اگر قرار باشد كتاب با پرداخت وجهى در اختيار شخص قرار گيرد گوگل از محل قراردادن آگهى بر روى وب سايت ناشران منافعى به دست مى‌آورد كه بخشى از آن به مالكان سايت‌ها تعلق مى‌گيرد. آنچنان كه مديران گوگل مى‌گويند آنان مانند ساير خدمات متعارف گوگل بابت جست‌وجوى كتب و معرفى ناشران هزينه‌اى دريافت نمى‌كنند و عوايد آنها از بابت دريافت پورسانت فروش هم ناچيز است.
همين مساله باعث شد كه بسيارى از ناشران حاضر شوند در پروژه آزمايشى گوگل مشاركت كنند. آنچه مايه ناخرسندى ناشران شد گسترش برنامه گوگل بود كه براساس آن حيطه ارائه كتب به كتابخانه‌هاى بزرگ نيز رسيد و اين پرتال از تصميم خود براى ديجيتالى كردن كتاب‌هاى موجود در كتابخانه‌هاى بزرگى چون آكسفورد و نيويورك خبر داد. گوگل مى‌گويد صرفا آن دسته كتب موجود در اين كتابخانه‌ها ديجيتالى مى‌شوند كه كپى رايت ندارند اما اين نيز لطمه‌اى به كارناشران خواهد بود.
همه ناراضى نيستند
گوگل اعلام كرده است كتب ديجيتالى را صرفا در سرورهاى خود ذخيره نخواهد كرد بلكه نسخه‌اى را نيز در اختيار كتابخانه قرار مى‌دهد. ناشران از اين نگران هستند كه با گسترش فعاليت گوگل در اين زمينه عاقبت كتب كپى رايت دار هم روزى بدون اجازه ناشر و نويسنده در اختيار كاربران قرار گيرند. علاوه بر اين ناشران مى‌گويند كتابخانه‌ها هيچ حق قانونى براى ارائه كتب به گوگل و ديجيتالى كردن آنها ندارند.
ديجيتالى كردن انبوه كتب موجود در كتابخانه‌ها همچنين به نگرانى‌هاى موجود پيرامون سرقت آنها دامن مى‌زند. كى موراى، وكيل حرفه‌اى امور نشر مى‌گويد: هيچكس نتوانسته ناشران را متقاعد كند امكان هك كردن كتب ديجيتالى وجود ندارد. آنان بايد اطمينان حاصل كنند قادر به صيانت از نسخ ديجيتالى كتاب‌هاى كپى رايت‌دار هستند.
كم نيستند ناشرانى كه احساس مى‌كنند برنامه گوگل به نفع آنها تمام خواهد شد و افق‌‌هاى تازه‌اى براى فروش كتاب و پايين آوردن هزينه از طريق حذف چاپ فراورى آنها خواهد گشود. ديويد لانگوين، مديره دايره فروش انتشارات هافتن ميفلين اين برنامه را تحولى عميق در دنياى نشر مى‌داند. او به مواردى اشاره مى‌كند كه ناشران يا نويسندگان كتاب‌هاى جديد از گوگل درخواست مى‌كردند كتاب آنها را از موتور جست‌وجوگر خود حذف كند و اين شركت خيلى زود خواست آنها را اجرا مى‌كرد.
لورنس سينگ، استاد حقوق دانشگاه استنفورد و جاناتان زيتارين، از استادان دانشگاه هاروارد مى‌گويند مهم‌ترين چالشى كه در صورت ادامه مخالفت ناشران با تصميم گوگل وجود خواهد داشت فقدان شفافيت قوانين كپى رايت در اين رابطه است. زيتارين مى‌گويد: از آنجا كه فراهم آوردن امكان دسترسى ديجيتالى به كتب از طريق گوگل اختلالى در بازار عرضه نسخه‌هاى چاپى اين كتب به وجود نمى‌آورد تصميم‌گيرى در اين مورد به غايت دشوار خواهد بود.
البته مخاطراتى هم وجود دارد. چنانچه هكرها بتوانند نسخ كتاب‌هاى كپى رايت‌دار را به دست آورند و ناشر يا مولف از گوگل شكايت كند اين شركت بدون ذره‌اى تخفيف محكوم به پرداخت جريمه خواهد شد. در چنين شرايطى بايد ديد آيا مخالفان اين طرح حاضر به مصالحه باگوگل خواهند شد يا نه؟
