نام نویسنده: فرزاد دانش
شرق – طى چند سال گذشته اخبار و مقاله هاى بسيار زيادى به گوگل و ياهو اختصاص پيدا كرده و نويسندگان اين مقاله ها و گزارش ها به زير و بم موتورهاى جست و جو پرداخته اند تا جايى كه شايد ديگر اين نوع اخبار يا مقاله ها توجه خوانندگان را به خود جلب نكند.
كسانى هم كه در اينترنت به جست و جو مى پردازند تا مطلبى براى ترجمه پيدا كنند چشمشان به اين نوع تيترها و خبرها عادت كرده و هنگام گشت و گذار در اينترنت از اين نوع خبرها صرفنظر مى كنند. اما وقتى كمى دقيق مى شوند مى بينند كه درياى بى كران «كامپيوتر» و «اينترنت» بى انتهاتر از آن است كه تازگى خود را به اين زودى ها از دست بدهد. اگر باور نداريد مى توانيد امتحان كنيد. كافى است يك ماه به سايتى مثل ياهو مراجعه نكنيد [البته مراجعه نكردن به ياهو آن هم به مدت يك ماه كارى غيرممكن است] بعد از يك ماه با مراجعه به آن بدون ترديد از نوآورى هاى آن شگفت زده خواهيد شد.
راه دير اين است كه كلمه اى را امروز در گوگل جست و جو كنيد بعد از يك ماه دوباره همان كلمه را از گوگل بپرسيد در آن صورت تغيير، نوآورى، پويايى و تازگى آن را به راحتى حس خواهيد كرد. اگر شما هم عادت داريد سرى به روزنامه هاى اينترنتى بزنيد ممكن است با تيتر: «Search Engines Build a Better Mousetrap» مواجه شده باشيد كه ترجمه تحت اللفظى آن مى شود: «موتورهاى جست وجو تله موش هاى بهتر مى سازند.» در وهله اول درك منظور «تيم گناتك» نويسنده اين مقاله دشوار به نظر مى رسد چون برقراركردن ارتباط ميان موتورهاى جست و جو در اينترنت و تله موش آسان نيست.
تنها ايده اى كه به ذهن خطور مى كند اين است كه در دنياى كامپيوتر و اينترنت ابزارى شبيه به موش وجود دارد كه در انگليسى به آن mouse و در فارسى موشواره مى گويند. اما با مرور چند پاراگراف از اين مقاله مى توان به منظور نويسنده نزديك شد. براى رساندن منظور نويسنده، تيتر زير هر چند كه طولانى است اما مناسب تر است: «سايت هاى اينترنتى كه امكان جست و جو فراهم مى كنند براى صيد كاربر دام پهن مى كنند.» به هرحال با خواندن چند پاراگراف ديگر از اين مطلب به نظر مى رسد اطلاعات جالبى دارد. شايد براى شما هم جالب باشد. پس ترجمه آن در پى مى آيد. اما ترجمه آن كلمه به كلمه و به اصطلاح «طابق النعل بالنعل» نيست ولى تا حد ممكن به اصل موضوع وفادار مانده است.
گوگل به عنوان پيشتاز موتورهاى جست و جو در اينترنت جاى پاى خود را چنان محكم كرده است كه در فرهنگ لغات و دانشنامه ها جا باز كرده و حتى از اين كلمه به عنوان نقش دستورى فعلى هم استفاده مى شود. يعنى ممكن است بشنويد «چرا گوگل نمى كنيد؟ «يعنى چرا در گوگل جست و جو نمى كنيد) اما همين محبوبيت چشمگير يك ايراد بزرگ دارد و آن اين است كه به فكر كاربر نمى رسد جست و جوى خود را به سايت ها يا پايگاه هاى ديگر بسط و گسترش بدهد. گاهى ممكن است نتيجه بهترى داشته باشد.
موفقيت بى نظير گوگل رقبايى مثل ياهو، مايكروسافت و Ask jeeves را وادار كرده است امكانات و ويژگى هاى منحصر به فردى را عرضه كنند ه بسيارى از كاربران از آن بى خبرند. در حالى كه كاربر يك كلمه را در محل جست و جوى اين پايگاه هاى اينترنتى حروفچينى (تايپ) مى كند، نرم افزارها و برنامه هايى به كار مى افتند كه پشت صحنه كارهاى بسيار پيچيده انجام مى دهند. اين نرم افزارها و برنامه ها دركارند تا پاسخ هايى در اختيار كاربر قرار بگيرند كه تا حدممكن اطلاعات مورد نيازش را برآورده كنند. اين نرم افزارها ابزارهاى بسيار پيچيده و دقيقى هستند كه قابليت هاى جست و جو را افزايش مى دهند و جست و جو را در ميان ميلياردها صفحه اينترنتى يا بانك اطلاعاتى محدود به خواسته هاى كاربر مى كنند. اين ابزارها براساس قوانين رياضى طراح شده اند و محاسبات پيچيده اى را انجام مى دهند كه در گذشته و پيش از اختراع كامپيوترهاى پيشرفته به زمان و افراد زيادى نياز داشت.
بزرگ ترين مانع پيشرفت اين ابزارهاى دقيق و ظريف، عادت هاى انسان ها است. انسان كارها را براساس عادت هايش انجام مى دهد. هركار تازه اى بعد از مدتى به عادت تبديل مى شود و تغيير آن عادت مستلزم صرف انرژى است و چون معمولاً اصل كم كوشى در مورد انسان ها صادق است كمتر پيش مى آيد كه مردم به دنبال عوض كردن عادت هاى خود باشند. با وجود پيشرفت هاى زيادى كه در زمينه جست و جو اتفاق افتاده است اما مردم (منظور كاربران اينترنت) به همان عادت هاى هميشگى خود بسند كرده و تجربيات خود را در زمينه جست و جوى اينترنتى بهبود نمى بخشند. به عنوان مثال آيا شما مى دانستيد كه آوريل ۲۰۰۳ (فروردين ۱۳۸۲) سايت اينترنتى «اسك جيويز» ask.com نوعى «جست و جوى هوشمند» عرضه كرده بود كه هوشمندانه عناصر كاملاً مختلف در مورد يك سئوال را با هم از بانك هاى اطلاعاتى متفاوت جست وجو مى كرد؟ به عنوان مثال اگر شما مى پرسيديد كه «جورج واشينگتن» كيست درست مثل دايره المعارف علاوه بر معرفى سايت هاى مرتبط عكس، توضيح و شرح نسبتاً كاملى از آن در اختيار كاربر قرار مى داد.
در همان ماه (فروردين ۱۳۸۲) ياهو ميانبرهايى را در صفحه هاى پاسخ هاى خود قرار مى داد كه كاربر را به صفحه هاى اينترنتى مرتبط در ياهو معرفى مى كرد. به عنوان مثال اگر كاربر در باكس جست و جوى ياهو «هواى نيويورك» را تايپ مى كرد در پاسخ ها قبل از معرفى سايت هاى مرتبط سايت هواشناسى خود ياهو را معرفى مى كرد يعنى اولين پاسخ ياهو به پرسش هاى كاربر [در صورت وجود] معرفى صفحه هاى مرتبط ياهو با سئوال كاربر بود. در همان مثال بالا اگر كاربر به سايت هواشناسى ياهو مراجعه مى كرد و پيش بينى هواى نيويورك تا پنج روز آينده را مى ديد به احتمال زياد ترغيب مى شد از آن به بعد از سايت ياهو براى مطلع شدن از وضع آب و هوا استفاده كند.
از آن به بعد ايجاد ارتباط ميان پرسش هاى كاربر و محتويات انك اطلاعاتى اين گونه سايت ها باب شد. آمريكا آن لاين هم در پاسخ به جست و جوهاى كاربر اطلاعاتى را از بانك اطلاعاتى خود و همكارانش در اختيار مى گذارد. گاهى اوقات اطلاعاتى در زمينه سرگرمى و ورزش از ميان بانك اطلاعاتى ويژه تايم وارنر كه به دقت توسط دبيران و ويراستاران انتخاب شده چاشنى پاسخ ها مى شود. شايد شما هم از طريق ويندوز مد ياپلير يا بانك عظيم موسيقى مايكروسافت آشنا شده باشيد. اين بانك فقط موسيقى نيست بلكه اطلاعات بسيار دقيق در مورد هر موسيقى، خواننده، سازنده، آهنگ و غيره و همچنين تمامى آلبوم ها و اطلاعات مورد نياز مردم را جمع آورى كرده و چون اين اطلاعات به شكل يجيتالى درآمده نرم افزارها، برنامه ها و ابزارهاى مختلف مى توانند نيازهاى كاربر را به طور دقيق برآورده كنند.
علاوه بر اين بانك اطلاعاتى عظيم يك بانك اطلاعاتى بسيار پيشرفته توسط مايكروسافت به وجود آمده و آن دايره المعارف انكارتا Encarta است وقتى پرسشگر يا كاربر كلمه اى را در سايت مايكروسافت (MSN.Com) جست و جو مى كند بخش موسيقى مايكروسافت و همچنين دايره المعارف آن نيز در اختيار كاربر قرار مى گيرد.از بهار امسال ASK Jeeves ask.com)) فناورى جديدى را در عرصه جست و جو به دنيا عرضه خواهد كرد. در اين فناورى جديد قابليت هاى پرسش- پاسخ موتور جست و جوى اين سايت به شكل حيرت انگيزى افزايش يافته و نوآورى جديد آن Direct Answers From Search نام دارد. ويژگى اول اين نوآورى اين است كه ديگر سئوال كاربر در بانك اطلاعاتى خود Ask Jeeves جست و جو نمى شود بلكه اين موتور جست و جو تمام بانك هاى اطلاعاتى سرتاسر وب (اينترنت) را مورد جست و جو قرار مى دهد. [در حالى كه در حال حاضر اكثر موتورهاى جست و جو، سئوال كاربر را در درون بانك اطلاعاتى خود مورد جست وجو قرار مى دهند مثلاً گوگل در بانك اطلاعاتى چند ميليارد صفحه اى خود جست و جو مى كند] ويژگى دوم اين نوآورى اين است كه كاربر به طور كاملاً طبيعى سئوال مى پرسد، در حالى كه همان طور كه حتماً توجه شما هم به آن جلب شده در سايت هاى جست وجوى كنونى كاربر يك يا چند كلمه را تايپ مى كند و موتور جست وجوى اين سايت ها اين كلمات را در درون متون بانك اطلاعاتى خود جست وجو مى كند و متونى را به عنوان پاسخ به كاربر معرفى مى كند كه آن كلمه يا كلمات در درون آن متن وجود دارد. در بسيارى از موارد هم كاربر به اين نتيجه مى رسد كه آن متن ها چندان به كارش نمى آيند. «جيم لانزون» معاون مديركل در بخش «جست وجوى» سايت Ask Jeeves در مصاحبه با نيويورك تايمز مى گويد روش جديد بسيار بهتر از روش هاى قديمى است چون تعداد سئوال هاى بسيار بيشترى پاسخ مى گيرند و به هيچ وجه قابل مقايسه با روش پاسخگويى توسط دبيران و ويراستاران و يا بانك هاى اطلاعاتى سازمان يافته و منظم نيست.
وقتى موتور جست وجو به دنبال پاسخ كاربر در ميان ميلياردها صفحه در بانك اطلاعاتى سازمان يافته و منظم است، دچار محدوديت هاى خاص خودش مى شود. به عنوان مثال اگر از ياهو، گوگل و مايكروسافت سئوال كنيد «چه كسى اينترنت را اختراع كرد» بيشتر پاسخ هايى كه به خورد كاربر داده مى شود تمجيد و تحسين از «ال گور» است و به هيچ وجه خبرى از دانشمندان كامپيوتر نظير جى سى آر ليكليدر نيست. چون موتورهاى جست وجو به بانك اطلاعاتى خود مراجعه مى كنند و متن هايى را پيدا مى كنند كه كلمات مورد جست وجوى كاربر در آن متن ها زياد تكرار شده و موقع پاسخ به كاربر براساس ميزان مراجعه اى كه به آن متن تاكنون صورت گرفته مشخص مى شود كه كداميك از پاسخ ها در اولويت بالاترى قرار بگيرد. به بيان ساده تر دو اصل شهرت (popularity) و صحت [accuracy] در تعيين اولويت پاسخ ها موثرند. همين موضوع باعث مى شود به جاى آن كه كاربر به پاسخ مورد نياز خود نزديك تر شود از نياز و خواسته خود فاصله بگيرد. رقباى ديگر گوگل هم تمام تلاش خود را بر روى «ساده سازى» و «مرتبط بودن» متمركز كرده اند يعنى آن كه مربوط ترين متن به سئوال كاربر را پيدا كرده و در اختيارش بگذارند. از قبل كاربران با استفاده از and، or و not آشنا شده اند اما اكنون مايكروسافت ويژگى ها و ابزار جديدى را به جست وجوى خود افزوده، به عنوان مثال دكمه هايى تعبيه شده نظير NearMe كه قابليت هاى جغرافيايى به جست وجو اضافه كرده يعنى آن كه در پاسخ هايى كه به سئوالات كاربر داده مى شود به لحاظ جغرافيايى متن هايى در اولويت قرار مى گيرند كه به محل زندگى كاربر نزديك تر هستند.
يك نكته قابل توجه ديگر هم قابليت هاى جست وجوى جديد در پايگاه اينترنتى آمازون است (حتماً مى دانيد كه آمازون يكى از بزرگترين پايگاه هاى اينترنتى مخصوص كتاب، CD و DVD است) موتور جست وجوى جديد آمازون موسوم به A9 كار بسيار جالبى مى كند و آن اين است كه اطلاعات كسب شده از ساير صفحات اينترنتى را با اطلاعات خود آمازون تلفيق كرده و با هم در اختيار كربر قرار مى دهد. تاكنون چنين قابليتى در هيچ يك از موتورهاى جست وجو وجود نداشته است. از قابليت هاى جديدى كه جست وجوى ياهو در اختيار گذاشته جست وجو در ميان كليپ هاى صوتى و تصويرى است.
از سال گذشته ياهو قابليت جست وجو را در بانك هاى اطلاعاتى خود تفكيك كرد طورى كه كاربر مى توانست براى متن و عكس به صورت جداگانه به جست وجو بپردازد. قابليت جديدى كه اخيراً به آن اضافه كرده امكان جست وجو در ميان كليپ هاى صوتى و تصويرى است. نكته حائز اهميت اين است كه نوار باريكى روى باكس جست وجو قرار گرفته كه بانك هاى اطلاعاتى را از هم تفكيك كرده، كاربر با كليك روى هر يك از اين نوارها
خود گوگل هنوز از تك و تا نيفتاده و باز هم به عنوان پيشگام و پيشتاز و يكى از نوآوران عمده در حوزه جست وجو باقى مانده است. در بخش Google Video مى توانيد متن پياده شده برنامه هاى تلويزيونى را پيدا كنيد و Google Maps چارت ها و نمودارهاى بسيار ديناميك در اختيار گذاشته كه جست وجو و گشت زنى در نقشه هاى جغرافيايى را به شكل بى نظيرى آسان كرده است. با Gmail گوگل هم كه حتماً آشنا شده ايد. صندوق ستى الكترونيكى با گنجايش يك گيگابايت به ازاى هر كاربر! به اين ترتيب اصلاً نيازى به پاك كردن نامه هاى الكترونيكى نيست ضمن آن كه گوگل قابليت جست وجو را به صندوق هاى پستى نيز تعميم داده و هر كس به راحتى مى تواند نامه مورد نظر خود را در انبوهى از نامه هاى الكترونيكى پيدا كند.
اما به نظر مى رسد كه هنوز سايت هاى اينترنتى با وضعيت ايده آل فاصله دارند. شايد سال ها طول بكشد تا وضعيت موتورهاى جست وجو و سايت هاى اينترنتى به قدرى پيشرفت كند كه بتواند به درستى تشخيص دهد كاربر به دنبال چه مى گردد و بى كم و كاست و بدون حشو و حواشى همانى را در اختيار بگذارد كه كاربر مى خواهد. به رحال طى سال هاى آتى شاهد پيشرفت و بهبود موتورهاى جست وجو خواهيم بود كه در آن جست وجو بسيار آسان تر، دقيق تر و كامل تر شده است.
«دكتر بونى براون» از موسسه «كى نوت سيستمز» كه درباره عملكرد وب سايت ها تحقيق مى كند مى گويد: «كاربران و جست وجوگران در چند مورد هنگام جست وجو به ستوه مى آيند: از اينكه پاسخ ها هيچ ربطى به پرسش آنان نداشته باشد، امكان مرتب كردن يا دسته بندى نتايج وجود نداشته باشد و به قدر كافى مبسوط، مفصل و جامع نباشد.» از نظر دكتر براون سايتى مى تواند موفق عمل كند كه از روانشناسى انسان بهره گرفته و براساس واقعيت ها و نياز مشترى طراحى شده باشد و بتواند خواسته هاى واقعى مشترى را برآورد.
براساس آخرين گزارش موسسه «pew» براى آنكه انسان ها از ويژگى ها و قابليت هاى جست وجو در اينترنت بهره بگيرند بيشتر از آن كه نياز به پيشرفت ابزارها و نرم افزارها باشد، نيازمند به بهبود رفتارها و عادت هاى انسان ها است. هرچه رفتارها و عادت هاى انسانى بهبود پيدا كنند، استفاده از قابليت ها و امكانات به وجود آمده در بخش جست وجو در اينترنت نيز افزايش مى يابد. در واقع اگر كاربران [يعنى در واقع انسان ها] يادبگيرند از يك رويه مشخص براى جست وجو استفاده كنند طراحان و موتورهاى جست وجو خدمات خود را براساس اين رفتارها تنظيم خواهند كرد. اگر كاربران مى واهند به نتايج بهترى در جست وجو در اينترنت برسند بايد نحوه درست پرسيدن را ياد بگيرند. طبيعى است وقتى در باكس جست وجوى سايت هاى اينترنتى كلماتى مثل «ماليات »، «پاريس هيلتون» يا «پوكر» را تايپ مى كنيد به نتيجه دلخواه خود نمى رسيد چون ممكن است در ميليون ها صفحه اينترنتى غير مرتبط با سئوال شما اين كلمات پيدا شوند. در آن صورت چگونه از موتور جست وجو انتظار داريد تشخيص بدهد شما چه متنى يا چه عكسى مى خواهيد؟
«دكتر دبورا فالوز» كه گزارش اخير موسسه pew در مورد رفتارهاى كاربران در هنگام جست وجو در اينترنت را منتشر كرده مى گويد: بسيار چشمگير و قابل توجه است كه دو سوم كاربران اينترنتى هنوز كار صحيح با موتورهاى جست وجو را ياد نگرفته اند. با وجودى كه تعداد افرادى كه از اينترنت استفاده مى كنند روبه افزايش هستند اما فقط يك سوم از كاربران اينترنت حقيقتاً مى دانند از آنچه مى خواهند و روزانه در زندگى روزمره از اينترنت به درستى استفاده مى كنند.
