ارتباط مغز و هوش مصنوعی

یونانیان باستان همیشه آرزوی پرواز را در سر می‌پروراندند اما امروز آرزوی بسیاری، تلفیق ذهن انسان و ماشین‌هاست تا از طریق آن بتوان “جاودانگی” را به‌وجود آورد. آیا مغز می‌تواند به طور مستقیم با تکنولوژی هوش مصنوعی ارتباط پیدا کند یا روبات‌هایی طراحی شوند که به عنوان رابطی بین مغز و انسان قرار گرفته و قصد و نیات تصمیم گرفته شده توسط مغز را عملی کنند؟

طی 50 سال گذشته، محققان دانشگاه‌ها و شرکت‌های مختلف سرتاسر دنیا موفق شده‌اند به دستاوردهای بزرگی در راستای تحقق این آرزو دست پیدا کنند و کارآفرینان موفقی مانند ایلان ماسک (Elon Musk) و برایان جانسن (Bryan Johnson) استارت‌آپ‌های نوینی در زمینه ارتباط دهی بین مغز و ماشین برای افزایش قابلیت‌های انسان، بنا کرده‌اند. اما واقعا ما تا چه اندازه به تکنولوژی ارتباط مستقیم بین مغز و ماشین نزدیک هستیم؟ و بعد از دست یابی به چنین دستاوردی، رابطه انسان و ماشین چه سرنوشتی خواهد داشت؟

رابط مغز و کامپیوتر (BCI) چیست؟

Eb Fetz، محققی در مرکز مهندسیSensoriomotor Neural  یکی از اولین پیشگامان در زمینه تکنولوژی رابط مغز و کامپیوتر است، در سال 1969 حتی قبل از اینکه هرگونه کامپیوتر شخصی پا به عرصه وجود بگذارد، Fetz نشان داد که میمون‌ها چگونه می‌توانند سیگنال‌های مغز خود را تقویت کنند.

بیشتر اقداماتی که تا کنون در زمینه تکنولوژی BCI انجام شده است، در زمینه بهبود کیفیت زندگی افراد معلول و یا کم توان حرکتی صورت گرفته است. احتمالا با دستاوردهایی که در این زمینه صورت گرفته از طریق  اخبار و رسانه آشنا شده‌اید، مانند موفقیت دانشمندان دانشگاه پیتزبورگ در زمینه توسعه روبات کنترلی دست مانند که می‌تواند با دریافت و ضبط سیگنال‌های مغز، حرکت کند. محققان دانشگاه استنفورد نیز موفق شده‌اند که سیگنال‌های حرکتی را از داخل مغز افراد معلول و فلج بیرون کشیده و با کمک این سیگنال‌ها، فرد قادر خواهد بود مثلا از یک تبلت وایرلس استفاده کند.

این تکنولوژی دقیقا به شیوه‌ ای مشابه، می‌تواند سیگنال‌های مجازی محدودی دوباره به داخل جریان الکتریکی مغز و یا سطح مغز ارسال کند. اما در موارد دیگر حواس انسان، مانند بینایی و شنوایی چه؟ در حال حاضر نسخه‌های اولیه چشم‌های مصنوعی بیونیک برای افرادی که مشکلات بینایی حاد و یا دائمی دارند، معرفی شده‌اند و نسخه‌های پیشرفته‌تر این محصولات نیز در راه هستند. همچنین، کاشت حلزون گوش نیز اخیرا تبدیل به یکی موفق‌ترین ایمپلنت‌های بیونیک شده است. در سرتاسر دنیا بیش از 300 هزار نفر برای شنوایی از ایمپلنت استفاده می‌کنند.

رابط دو طرفه بین مغز و کامپیوتر(BBCI) نام دارد که می‌تواند سیگنال‌های ارسالی از مغز را دریافت و ضبط کرده و با ایجاد تحریک، اطلاعات جدید را به سمت مغز ارسال کند. پیشرفته‌ترین دستاورد در زمینه تکنولوژِی BCI، محصولاتی هستند که ارتباط دو طرفه با مغز برقرار می‌کنند و می‌توانند سیستم عصبی انسان را تحریک کنند. در مرکز تحقیقاتی Center for Sensorimotor Neural Engineering، ‌آخرین دستاوردها در زمینه تکنولوژی BBCI در حال توسعه هستند و برای افرادی که دچار سکته شده یا از صدمات نخاعی رنج می‌برند، به کار می‌آیند. در این مرکز تحقیقاتی ابزارهایی توسعه یافته‌اند که می‌توانند ارتباط بین دو قسمت مغز یا نخاع را تقویت کرده و اطلاعات پیرامون محل صدمه دیده یا عضو از کار افتاده را دوباره بازسازی کنند.

البته تمام دستاوردهای حوزه ارتباط بین مغز و کامپیوتر، به صورت تهاجمی نیستند و بسیاری از این ابزارها هستند که برای عملکرد نیازی به جراحی ندارند و تنها وابسته به ضبط الکتریکی از روی پوست سر هستند.  ویلچر، دست روباتیک، پهپاد، روباتهای انسان نما و رابط‌های مستقیم درون مغزی، تعدادی از این دستاوردها هستند. طراحی بسیاری از این ابزارها نشان می‌دهد که این حوزه هنوز جای پیشرفت زیادی دارد مثلا زمانی که یک ابزار BCI حرکت می‌کند، بسیار کند است و پیچیدگی و دقت لازم را ندارند که یک فرد بتواند به صورت روزمره از آنها استفاده کند. چشم های مصنوعی بیونیک ساخته شده معمولا با رزولوشن بسیار پایین هستند، حلزون‌های گوش مصنوعی کاشته شده معمولا اطلاعات زبانی محدودی را منتقل می‌کنند و یا صدای موسیقی در حال پخش را تغییر می‌دهند. به علاوه، برای اینکه تمام این تکنولوژی‌ها کار کند، الکترودها باید با جراحی داخل بدن انسان کاشته شوند( که به همین دلیل بسیاری از مردم از این کار سر باز می‌زنند).

اولین روبات/آواتار انسان نمای کنترل کننده مغز که به صورت غیر تهاجمی با مغز ارتباط برقرار می‌کند، در سال 2016 توسط  آزمایشگاه Systems Laboratory دانشگاه واشنگتن معرفی شده و مورفوس نام دارد. تکنولوژی BCI، بر اساس پاسخ‌های دریافت شده از مغز مشخص می‌کند که روبات باید چه  چیزی را بردارد و یا کجا بگذارد.

فعلا تمام دستاوردهای مرتبط با تکنولوژی ارتباط مغز و کامپیوتر  در شرایط آزمایشگاهی عمل می‌کنند یعنی محیط ساکت است و تمرکز روبات به طور کامل به روی شی مورد نظر اعمال می‌شود، به علاوه پروسه آزمایش، طولانی و پیچیده است. واضح که افزایش سرعت عملکرد این سیستم‌ها برای استفاده در زندگی واقعی، کار بسیار مشکلی است که کارایی مفید آنها را به چالش می‌کشد.

 با وجود تمامی مشکلات و موانع موجود بر سر راه توسعه این شاخه از تکنولوژی، آینده روشنی برای آن پیش بینی می‌شود. روباتها و ابزارهای ساخته شده با BCI حتما نباید در حد عالی و بدون نقص باشند. به علاوه مغز انسان قابلیت تطبیق پذیری بالایی دارد و می‌تواند شیوه‌های ارتباطی جدید BCI (مانند یادگیری یک قابلیت جدید مثل رانندگی یا استفاده از صفحه نمایش لمسی) را آموزش ببیند. به همین شیوه مغز می‌تواند اطلاعات عصبی(مربوط به اعصاب) جدید را پردازش میکند، حتی اگر به صورت غیر تهاجمی ارسال شوند مانند پالس‌های مغناطیسی.

استارت‌آپ جدید ایلان ماسک، Neurolink، نیز با هدف ارتقا  و توسعه ارتباط بین مغر و کامپیوتر بنا نهاده شده است تا  راه‌های جدیدی برای مغز انسان کشف شود که بتواند در رقابت بین انسان و هوش مصنوعی، برنده میدان باشد. ماسک امیدوار است که با قابلیت ارتباط با تکنولوژی، مغز انسان قادر شود تا توانایی‌های خود را افزایش دهد و انسان‌ها را در مقابل خطرات احتمالی آینده دنیای مجهز به هوش مصنوعی و زیرشاخه‌های گسترده آن مصون نگه دارد. 

منبع : آی‌تی‌ایران