صنعت پیچیده موبایل هوشمند، حالا یک صنعت جهانی و تاثیرگذار است. در سال جاری میلادی ۵/ ۱ میلیارد دستگاه توسط میلیون‌ها کارگر در صدها شرکت در ده‌ها کشور ساخته شده‌اند. وقتی شما روی صفحه نمایش گوشی خودتان می‌زنید، یک شیء را لمس می‌کنید که به اندازه ادویه‌های جاوایی برای ثروتمندان قرن شانزدهمی اروپا شگفت‌انگیزند. در ساختار تجاری، این سیستم آنقدر بااهمیت است که شکست نمی‌خورد. اما این اعجوبه جهانی با دو تهدید مواجه است؛ کم شدن رونق بازار موبایل‌های هوشمند و پایان دوره طلایی جهانی. برای برآورد این خطرات، ژوزف شومپیتر (اقتصاددان و وزیر اقتصاد سابق اتریش) آزمایشی برای ارزیابی قدرت مالی زنجیره تامین قطعات دارد. هر چند این صنعت به‌طور کلی در شرایط منطقی قرار دارد، اما فهرست بلندی از شرکت‌های ضعیف فعال در آن، باعث ایجاد نگرانی‌های جدی می‌شود.
دنیای رو به افول موبایل‌های هوشمند
تا دهه‌های متمادی اغلب شرکت‌های تولیدکننده لوازم مصرفی الکترونیکی، محصولاتشان را در نزدیکی شهر خودشان می‌ساختند. شرکت Nokia با سرعت گوشی‌های موبایل زیادی را در شهر کوچک «سالو» در فنلاند تولید می‌کرد. سپس در دهه ۱۹۹۰ شرکت‌های پیشرو کمی مانند Cisco و بعدها Dell، فرآیند تولید و ساخت خودشان را به مجموعه‌ای از کارخانه‌های اغلب آسیایی برونسپاری کردند. این موضوع آنقدر استیو جابز را تحت تاثیر قرار داد که در سال ۱۹۹۸ تیم کوک را که متخصص زنجیره تامین قطعات بود در Apple استخدام کرد. تیم کوک هم مجموعه بزرگی از سازندگان و تامین‌کنندگان قراردادی را ایجاد کرد که امروزه صدها سایت کلیدی و مهم را در سراسر دنیا در اختیار دارد.
هر کدام از چهار شرکت بزرگ دیگر تولیدکننده موبایل‌های هوشمند هم مجموعه خودشان را به این سیستم اضافه کردند. Samsung بیشتر موبایل‌هایش را در خانه تولید می‌کند؛ اما کارخانه‌های بسیار بزرگی در ویتنام دارد و پردازنده‌های نیمه‌رسانا و نمایشگرهای تولیدی‌اش را به شرکت‌های رقیب می‌فروشد. Huawei که در شنزن است، ترجیح میدهد قطعات مورد نیازش را در داخل شرکت خودش بسازد. دو شرکت چینی Xiaomi و OPPO که بسیار کوچک‌تر از Apple هستند، فرآیند تولید قطعات اولیه‌شان را در داخل کشور و خارج از آن برونسپاری کرده‌اند.
آخرین مطالعات IMF نشان میدهد که این شبکه‌های پیچیده اثرات اقتصادی گسترده‌ای دارند. قطعات موبایل هوشمند در اوج رونق بازارشان در اکتبر سال ۲۰۱۷، بیش از ۳۳ درصد از صادرات تایوان، ۱۷ درصد از صادرات مالزی و ۱۶ درصد از صادرات سنگاپور را به خودشان اختصاص دادند. جالب است بدانید که موبایل‌های هوشمند ۶ درصد از صادرات چین را در اختیار دارند. تراشه‌های حافظه از کره جنوبی و ویتنام می‌آیند، تراشه‌های سیستمی از مالزی، تایوان و هر جای دیگری می‌آیند و در نهایت نمایشگرها از ژاپن و کره جنوبی. شرکت‌های ثروتمند جهانی مانند Qualcomm مجوزهای استفاده از مالکیت‌های معنوی‌شان را می‌فروشند. سپس این قطعات به‌طور عمده‌ای توسط ارتش کارگرهای چینی جمع‌آوری و سوار می‌کنند. این ماشین قبل از معرفی هر مدل جدید شتاب بیشتری می‌گیرد و میلیون‌های دستگاه موبایل را تولید می‌کند.
اولین تهدید برای این سیستم، تعداد موبایل‌های هوشمند جدید فروخته شده است که در سال گذشته میلادی به دنبال اشباع بازار چین و کمتر شدن تمایل کاربران غربی برای به‌روز کردن گوشی‌هایشان، کاهش ۳/ ۰ درصدی داشته است. حتی با این وجود هم کل درآمد تامین‌کنندگان قطعات سخت‌افزاری و خدمات برای شرکت‌های تولیدکننده موبایل‌های هوشمند در سال گذشته میلادی افزایش ۱۰ درصدی داشته است. شرکت‌‌هایی که بازی و خدمات می‌فروشند، رونق خوبی را تجربه می‌کنند. تا جایی که در سال گذشته فروش توسعه‌دهندگان از طریق اپ‌استور Apple افزایش بیش از ۳۰ درصدی داشته و به ۲۷ میلیارد دلار رسیده است. گوشی‌های موبایل جدید، تراشه‌ها و نمایشگرهای بهتر و گران‌تر دارند. بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط موسسه تحقیقاتی IHS Markit، مجموع ارزش قطعات به‌کار رفته در داخل گوشی‌های iPhone X و Samsung Galaxy S۹ به ترتیب ۲۸ درصد و ۱۳ درصد بیشتر از مدل‌های قبلی خودشان است.
ضعف مهم این سیستم وجود تعداد زیادی از شرکت‌های کوچک و ضعیف در آن است. بسیاری از کارشناسان درباره شرایط کاری در زنجیره تامین قطعات نگرانند. به‌عنوان مثال یک کارگر فعال در بخش سرهم کردن قطعات در چین که درآمد بسیار پایینی هم دارد، هر روز ۱۷۰۰ گوشی موبایل را سرهم می‌کند. با این حال اما زندگی برای بعضی از سرمایه‌داران هم سخت است. بررسی وضعیت مالی ۴۲ تامین‌کننده بزرگ قطعات مورد نیاز Apple می‌تواند این موضوع را به خوبی روشن کند.
Apple و ۱۳ تامین‌کننده تراشه‌های مورد نیازش، بیش از ۹۰ درصد از کل سود به‌دست آمده از سیستم اپل را به‌دست می‌آورند. در همین حال شرکت‌های دیگری که بیشتر کارهای اولیه را انجام می‌دهند، باید برای کارگران، انبارها وتجهیزات بیشتری هزینه کنند. بنابراین آنها در مجموع میزان بازگشت سرمایه کمتر و برابر ۹ درصد و همچنین حاشیه سود خالص تنها ۲ درصدی دارند. درآمد آنها پنج سال است که افزایش نیافته. این شرکت‌ها شامل شرکت‌های سرهم‌کننده قطعات (اسمبلر) مانند Hon Hai تایوانی و قطعه‌سازان مهم هستند که به وضوح در کشمکش هستند. در روز بیست و دوم ماه آگوست شرکت AAC Technologies یکی از مهم‌ترین تامین‌کنندگان قطعات اولیه موبایل، اعلام کرد که سود آن در فصل دوم امسال کاهش ۳۹ درصدی نسبت به فصل دوم سال گذشته میلادی داشته است.
اگر مثال بزرگ‌تری از ۱۳۲ تامین‌کننده شرکت‌های Apple، Samsung و Xiaomi بزنیم، معمولا یک سوم آنها هر سال کوچک و کوچک‌تر می‌شوند. شرایط مالی سخت این شرکت‌ها، آنها را در برابر تنش‌های تجاری آسیب‌پذیر می‌کند. این دومین مشکل بزرگ صنعت موبایل‌های هوشمند است. در ماه آوریل دولت آمریکا تحریم‌هایی را علیه شرکت چینی ZTE اعمال کرد تا در نهایت گوشی‌های تولیدی این شرکت تا پایان ماه جولای از بازار این کشور جمع‌آوری شوند. آمریکا و چین تا حالا از همکاری با شرکت‌های یکدیگر خودداری کرده‌اند. با این وجود اگر تنش‌ها بالا بگیرد، آنها می‌توانند در خط آتش قرار بگیرند.
اخطار تامین‌کنندگان
Apple، Samsung و اغلب سازندگان تراشه‌های نیمه‌رسانا می‌توانند با اتکا به حاشیه سود و نقدینگی بالا، چنین تنش‌هایی را تحمل کنند. با این حال زنجیره بلند دیگر تامین‌کنندگان به خاطر حاشیه سود بسیار پایین، سرمایه در گردش کم و هزینه‌های بالا نمی‌توانند در برابر این تنش‌ها مقاومت کنند. تعرفه‌های وارداتی وضع‌شده از سوی دولت آمریکا می‌تواند آنها را به شرایط بدتری ببرد. از میان ۱۳۲ شرکت تامین‌کننده قطعات اولیه موبایل‌های هوشمند، ۵۲ درصد آنها در صورتی که هزینه‌های تنها ۵درصد هم افزایش یابند، سرمایه زیادی را از دست خواهند داد. توقف تجارت به شیوه ZTE، فاجعه‌بار خواهد بود. اگر درآمدها از بین بروند و این ۱۳۲ شرکت همچنان به کمک وام‌های کوتاه‌مدت و پرداخت کمترین دستمزد توانایی ادامه پرداخت هزینه‌هایشان را داشته باشند، ۲۸ درصد از آنها در طول ۱۰۰ روز از بین می‌روند. متوقف کردن صنعت پردرآمد و بزرگ موبایل‌های هوشمند، دیوانگی خواهد بود؛ مصرف‌کنندگان نگران می‌شوند، میلیون‌ها شغل در آسیا در خطر قرار می‌گیرند و بازارهای بورس در آمریکا و شرق آسیا به شدت تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. با این حال حتی اگر دولت‌ها از چنین شوکی جلوگیری کنند، آنها احتمالا در طول زمان سهم بیشتری از سود و مشاغل‌شان را از دست می‌دهند.
آمریکا کارخانه‌های بیشتری در خاک کشور خودش می‌خواهد. چین چند شرکت خارجی تولیدکننده تراشه‌های حافظه را به خاطر تعیین قیمت تحت پیگرد قانونی قرار داده و می‌خواهد یک ظرفیت گسترده داخلی را در زمینه تولید تراشه‌های نیمه‌رسانا ایجاد کند. با این اوصاف اگر یک شرکت بزرگ تولیدکننده موبایل هوشمند داشته باشید، باید همه بخش‌ها و جزئیات کارتان را با توجه به فضای تجاری کوچک‌تری که ایجاد شده است، بازتعریف کنید. با این اوصاف انتظار می‌رود در طول یک دهه آینده کل صنعت موبایل‌های هوشمند هم کوچک‌تر خواهد شد.
منبع : دنیای اقتصاد
