نام نویسنده: فرنود حسنى*
بخش مقاله ITiran – در امر توسعه دانايى محور با تکيه بر توسعه زير ساختهاى آموزشى توجه جدى به مسئله توسعه نهادهاى آموزشى با بر خوردارى از استانداردهاى مناسب و متناسب با چهارچوبهاى تعيين شده در مشى کلان جامعه دانايى محور امرى اجتناب ناپذير است.
از اين رو بايستى در طراحى و تدوين استراتژى هاى راه اندازى نهادهاى آموزشى کليه نياز ها ى جامعه مورد بررسى و دقت نظر قرار گيرد. هانطور که قبلاً ذکر شد تامين دو دسته ازشاخص هاى توسعه آموزش يعنى سواد عمومى و سواد تکنولوزيک بر عهده نهادهاى آموزشى عمومى و نهادهاى آموزشى تکنولوژيک خواهد بود.
در اين بين حضور آموزش و پروروش به عنوان مهمترين عنصر در امر توسعه آموزش هاى عمومى که در نهايت امر موجبات تامين و توسعه هدفمند سواد را در سطح عمومى جامعه فراهم مى کند به عنوان بسترى براى پى ريزى آموزش هاى کلاسيک و مقدماتى در جهت هدايت اصولى ظرفيت ها و توانايى هاى دانش پذيران جامعه منتطبق بر اصل نياز هاى جامعه مطرح مى باشد.
از سوى ديگر آموزش عالى و ارگان هاى تامين کننده اين نوع از دانش به عنوان عناصر توسعه دهنده آموزش هاى تکنولوزيک زمينه ساز تامين و توسعه هدفمند سواد در سطح پيشرفته جامعه خواهند بود و نقش خود را با بستر سازى هاى لازم براى ارائه و توسعه آموزش هاى فنى و پيشرفته با توجه به استانداردها ى تعيين شده براى ايجاد توسعه بر اساس مدل دانايى محور به انجام مى رساند.
در ساختار توسعه اينگونه آموزش ها تاکيد و دقت بيشترى بر علايق و توانايى هاى دانش پذيران صورت مى پذيرد و بنابر همين مسئله در سطح آموزش هاى تکنولوزيک که مرجع توسعه دهنده آن دانشگاهها خواهند بود دو اصل علايق دانش پذيران و نياز هاى جامعه مورد هدف و برنامه ريزى قرار مى گيرد. کارشناسان عقيده دارند از مله ساختارهاى عمده اى كه از طريق آنها مى توان به تحرك روانى, احساس يگانگى, استدلال و اعتماد به نفس رسيد آموزش و پرورش است و در اين موردبراى فناورى اطلاعات و ارتباطات(ICT ) مى تواند نقش عمده اى قائل مى شوند. دور از ذهن نيست که رشد فناورى هاى اطلاعاتى و ارتباطى در كشورهايى که از جنبه هاى اقتصادى و فناورى ازتوسعه يافتگى کمترى برخوردارند, بخصوص در زمينه وسايل ارتباط جمعى و وسايل كمك آموزشى سمعى و بصرى موجب فرصت هاى تازه اى در آموزش و پرورش مى شوند.
در اين بين تاثير ايجاد نهادهاى آموزش عالى با تکيه بر ابزارها و امکانات جديدى که مواود پديده فناورى اطلاعات هستند در نوع خود بسيار جالب توجه مى باشد.
نقش فناورى اطلاعات در توسعه نهادهاى آموزش عالى با توجه به اينکه اصولاً افراد دانش پذير در اين سطوح از سواد تکنولوزيک لازم براى بهره گيرى از اين ابزار برخوردارند در عصر حاضر بسيار پيچيده و گسترده مى باشد. با نگاهى به وضع آموزش عالى و شرايط اجتماعى و اقتصادى و ترکيب جمعيتى کشور به خوبى روشن مى شود که متاسفانه بستر ها و زمينه هاى لازم براى گسترش پوشش آموزش عالى در سطح تمام افرادى که مايل به برخوردارى ازاين امکان هستند فراهم نمى باشد وحتى قريب به اتفاق عده اى هم که هر سال با پشت سر گذاشتن مراحل گزينشى وارد نظام آموزش عالى مى شوند فاقد هد و پشتوانه اجتماعى لازم در رشته هاى تحصيلى خود هستند. لذا به جاست که با بررسى دقيق نيازها و امکانات جامعه و با استفاده از ابزارهايى که فناورى ارتباطات و اطلاعات در اختيار مى گذارد نسبت به تعينن سازو کارهايى که با استفاده از انها بتوان آموزش عالى را به صورت نهادينه توسعه بخشيد اقدام کرد.
نبايد از ياد برد که توسعه نهادهاى آموزشى در جامعه دانايى محور الزاماَ نيازمند برخوردارى از مراکز فيزيکى نيست و اين امر مى تواند با استفاده از امکانات و تکنولوژى هاى مختلف در بعد مجازى نيز فراهم شود.
با توجه به مطلب ذکر شده جا دارد که مبحث توسعه مجازى دانشگاهها را به عنوان يى از زير ساختهاى نو و بديع قابل استفاده در جامعه دانايى محور مورد اشاره قرار گيرد.
يکى از مهمترين علل در تعيين دانشگاههاى مجازى به عنوان نمونه در اين مبحث انطباق بالاى اين مدل آموزشى با استانداردهاى جوامع اطلاعاتى است که مدل توسعه دانايى محور را الگوى خود قرار داده اند.
از جمله اينکه با بستر سازى هاى لازم امکان دسترسى همه افراد جامعه را به دانش و اطلاعات فراهم مى کنند.
شايان ذکر است که در اين بحث منظور از جامعه صرفاً يک شهر يا کشور نمى باشد و با توجه به اين موضوع که فناورى هاى ارتباطى و اطلاعاتى با ابزارهاى گوناگون خود على الخصوص اينترنت توانسته اند سهم بسيار بالايى در حذف فواصل چغرافيايى و فيزيکى داشته باشند. بنابراين وقتى در عصر ارتباطات و اطلاعات از جامعه سخن مى گوييم ناچاريم از آن معنايى بسط يافته و بزرگ استنباط کنيم که شامل کليه استانداردها و ضوابط و شيوه هاى بر خورد، گزينش و توزيع اطلاعات در بين تمامى شهروندان جامعه جهانى مى باشد.
توسعه دانشگاههاى مجازى بهترين شيوه در انتقال دانش با استفاده از سيستم هاى آموزش از راه دور است. انتقال سواد تکنولوزيک با استفاده از فناورى هاى گوناگون از جمله اهدافى است که نظام هاى آموزش عالى مجازى دنبال مى شود.
نگاهى به امکانات و بستر هايى که از طريق توسعه دانشگاههاى مجازى فراهم مى شود نقش اين دانشگاهها را در توسعه فرآيندهاى آموزش از راه دور بهتر نمايان مى سازد.
قبل از گرايش به دانشگاههاى مجازى بهترين و سايل آموزش از راه دور استفاده از راديو و بعدها تلويزيون بود که به روشنى پيداست که اين شيوه ها ار مهمترين نقص آموزشى که همان عدم ايجاد ارتباط و تعامل دو سويه است رنج مى بردند. بنابر اين با توسعه آموزش هاى مجازى سعى بر اين شد تا ارتباط نزديک تر و ملموس ترى بين استاد و دانشجو بر قرار شود.
از فوايد و محاسن بهره گيرى سيستم هاى آموزشى مجازى براى نهادهاى دانشگاهى مى توان موارد زير را مورد بحث و بررسى قرار داد.
الف) توسعه نهادهاى موزش عالى مجازى در جامعه دانايى محور که با نام دانشگاههاى مجازى شناخته مى شوند نقش بسيار موثر و مفيدى در همگانى شدن آموزش عالى در بين جويندگان دانش خواهد داشت. زيرا يکى از مختصات و استانداردهاى يک جامعه دانايى محور امکان بستر سازى و توسعه دانش براى همه افراد در استعدادها و توانايى هاى مختلف است.
ب) بسيارى از افراد به دليل مشکلات گوناگون امکان حضور و استفاده از کلاس هاى فيزيکى را ندارند همچينن افراد مختلفى هستند که با داشتن اطلاعات تجربى فاقد اطلاعات علمى دقيقى مى باشند و اين مسئله به آنها فرصت مى دهد تا از طرق ساده تر و ارزانترى به دانش هاى علمى مورد نياز خود دست پيدا کنند.
ج) از گذشته مثل معروفى وجوددارد که مى گويد همه چيز را همگان دانند همچنين در فرمايشات پيامبر اسلام نيز بر اين نکته تاکيد شده که علم آموزى و دانش اندوزى هيچ فاصله مکانى و زمانى نمى شناسد( اشاره با احاديث” اطلبوا العلم من المهد الى العهد”و”دانش بياموزيد حتى اگر آن دانش در چين باشد”) با توجه با اين تاکيدات بسيار آموزنده با نگاهى به استانداردهاى جامعه دانايى محور مبنى بر توزيع عام و دسترس بودن اطلاعات بسيارى از افراد در روزگار حاضر قادر با حرکت زمانى و مکانى براى دست يابى به دانش نيستند بنابراين جامعه دانايى محور با استفاده از ابزارها و نهادهاى آموزشى اين امکان را فراهم آورده است که دانش جويان و علاقمندان به فراگيرى علم و دانش در هر موقعيت مکانى و زمانى قادر به دستيابى اطلاعات مورد نظر خود باشند.
د) يکى از بزرگترين معضلات در يک جامعه که بر مدل توسعه دانيى محورى تاکيد نمى ورزد ايجاد سد ها و موانع مختلف براى رسيدن علاقمندان به سطوح عالى آموزش مى باشد. نمونه معضلى که همکنون ما در کشور با آن مواجه هستيم . تعداد بالاى متقاضى ورود به دانشگاه و ظرفيت محدود دانشگاههاى کشور باعث شده از سيستم موجود پذيرش دانشجو در ايران اصطلاحاً با قيف وارونه اى تعبير شود که ورود به اى سيستم بسيار دشوار و خروج از آن ساده است در مقابل سيستم کشورهاى توسعه يافته که معولاً امکان تحصيلات عالى را بدون مانعى براى همگان فراهم مى کنند و تنها به افرادى مدرک اعطا مى کنند که واقعاً از نظر علمى به سطح مطلوب رسيده باشند.
توسعه دانشگاههاى مجازى به عنوان نهادهاى آموزش عالى مى تواند در رفع اين معضل و حذف اين کارکرد غلط سيستم هاى فعلى موثر باشد به صورتى که همه افراد مى توانند به صورت آزاد در دوره مورد علاقه خود به تحصيل بپردازند و پس از کسب اطلاعات علمى وارد بازار کار شوند.
ه) يکى از اهداف و استراتژى هاى جامعه دانايى محور حذف و رفع فعاليت هاى زايد و وقت گيرى است که معمولاً اين فعاليت ها را در نظام هاى بروکراتيک شاهد هستيم. دانشگاههاى مجازى که بايستى به عنوان الگوهاى دانش محورى در جامعه مطرح باشند اين امکان را بوجود مى آورند که ايجاد و توسعه نهادهاى آموزشى با سرعت بيشتر و سرمايه گذارى کمترى مقدور باشد زيرا ضمن کاستن از نيازهاى سرمايه گذارى فيزيکى کليه ارتباطات علمى را در قالب محيط ديجيتال انجام مى دهند و موجب کاهش بروکراسى و صرفه جويى در وقت و هزينه هاى جامعه مى شوند. به عبارت بهتر به جاى پرداختن به مسائل حاشيه اى به محتوا و اصول علمى پرداخته خواهد شد.
و) يکى از کليدى ترين اهداف در جامعه دانايى محور ايجاد پل ارتباطى بين فعاليت هاى دوران آموزش و بعد از آموزش مى باشد. به عبارت ديگر سعى مى شود تا بين نياز هاى اجتماعى و ظرفيتهاى بازار کار با آموزش ها و تخصص هاى گوناگون ارتباط و هماهنگى دقيقى وجود داشته باشد. دانشگاههاى مجازى شرايطى را فراهم مى آورند تا مراکز اقتصادى و صنعتى به صورت بسيار ساده تر و دقيق تر با مراکز آموش عالى ارتباط بر قرار کنند و در نتيجه يک تعامل منطقى و دوسويه از اين ارتباط حاصل شود که قطعاً در گرايش بخش اقتصادى جامعه به بهره بردارى از مولفه هاى دانايى محور براى توسعه موثر خواهد بود.
ز) همه ساله شاهد موفقيت هاى علمى جوانان کشورمان در عرصه هاى مختلف علمى هستيم همچنين بسيارى از اساتيد و کارشناسان ايرانى در کشورهاى مختلف در حال فعاليت هاى علمى و تحقيقاتى مى باشند . با استفاده از امکانات دانشگاههاى مجازى امکان بهره بردارى از اين توان و استعداد بالا براى علاقمندان به فعاليتهاى علمى در کشور فراهم مى شود. ح) يکى از شاخص هاى تعيين کننده در توسعه جوامع در عصر حاضر ميزان اطلاعات توليد شده و صادر شده از آن جامعه مى باشد. در اين بين دانشگاههاى مجازى دو مزيت عمده را با خود به همراه مى آورند اولاً اينکه به ما فرصت مى دهند که بسيار سريع نتيج تحقيقات و فعاليت هاى علمى خود را به جهانيان معرفى کنيم ثانياً به علت خاصيت ذاتى دانشگاهها که محل چالش هاى علمى مى باشند اين امکان بوجود مى آيد که دانش پذيران و انديشمندان از کشورهاى گوناگون به اين دانشگاهها وارد شوند و زمينه ساز توسعه چالش هاى علمى براى توليد اطلاعات باشند.
ط) همانطور که بسيارى از انديشمندن ايرانى در حال حاضر مشغول تدريس علوم مختلف در دانشگاههاى معتبر جهان هستند و در محافل علمى جهان از سطح بالايى بر خوردارند لازم است که دانشگاههاى ما نيز در اين سطح مورد توجه قرار گيرند حضور بيشتر و پر رنگ تر و ملموس تر دانشگاههاى کجازى در عرصه محافل علمى مى تواند در با لا رفتن جايگاه علمى دانشگاههاى کشور نقش موثرى داشته باشد.
*روابط عمومى همايش توسعه دانايى محور آموزش عالى و مناطق ازاد
