رویداد «تجربیات و چالش‌های بنگاه‌های ایرانی در جنگ ۱۲ روزه» با حضور جمعی از کارآفرینان، فعالان اقتصادی و مدیران ارشد کسب‌وکارهای بزرگ کشور به میزبانی آکادمی سامان برگزار شد. در پنل نخست این رویداد که با مدیریت شهرام شریف، روزنامه‌نگار حوزه اقتصاد و فناوری، برگزار شد، مدیران چهار پلتفرم شامل مصطفی حسینی مدیرعامل تپسی، مسعود طباطبایی مدیرعامل دیجی‌کالا، احمد ایزدپور مدیرعامل جاباما و امیرحسین راد مدیرعامل نوبیتکس، تجارب و چالش‌های خود را در روزهای جنگ روایت کردند.
افت ناگهانی تردد، بزرگ‌ترین ضربه به تاکسی‌های اینترنتی
مصطفی حسینی، مدیرعامل تپسی، روزهای جنگ را با افت کم‌سابقه تردد در کلان‌شهرها توصیف کرد؛ افتی که به گفته او، مستقیماً بر درآمد و ساختار عملیاتی این پلتفرم فشار آورد. او گفت: «بزرگ‌ترین بحران، افت ناگهانی و سنگین تردد در کلان‌شهرها بود. تقاضا به شکل بی‌سابقه‌ای کاهش پیدا کرد و این مستقیماً درآمد و ساختار عملیاتی ما را تحت فشار گذاشت.» حسینی توضیح داد که حتی الگوریتم‌های هوش مصنوعی قیمت‌گذاری و اتصال راننده به مسافر، چنین شرایطی را تجربه نکرده بودند و باید خود را با این وضعیت تازه منطبق می‌کردند: «در برخی ساعات روز، مثل ساعت ۴ عصر چهارشنبه تهران، مدل عرضه و تقاضایی شکل گرفت که هیچ نمونه قبلی برای آن وجود نداشت.» او ادامه داد: «به‌جای واکنش هیجانی، ما یک طرح ریکاوری طراحی و اجرا کردیم تا سرویس تپسی در سخت‌ترین روزها هم پایدار بماند. حتی اگر حجم سفرها پایین بود، حضور ما باید ادامه پیدا می‌کرد.»
او تأکید کرد که اگر سناریوی جنگ در بودجه‌ریزی سال ۱۴۰۳ پیش‌بینی شده بود، استراتژی توسعه تپسی متفاوت می‌بود: «قبل از این، تمرکز ما بر توسعه در کلان‌شهرها بود، اما با پیش‌بینی وقوع چنین بحران‌هایی، می‌توانستیم شهرهای جدید را هم وارد کنیم تا شوک کمتری وارد شود.» حسینی یادآور شد: «رخدادهایی با احتمال وقوع اندک اما اثرگذاری بزرگ، حتماً باید در مدل‌های برنامه‌ریزی دیده شود.» او افزود که نقش حمایتی دولت در این بحران کمرنگ بود و حتی «برخی نهادها با پیگیری‌های متعدد، روندهای ما را سخت‌تر کردند». همچنین به گفته او، فرهنگ سازمانی در این روزها اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد: «تپسی به هم‌افزایی تیمی و حضور در محل کار عادت دارد، ولی در دوران جنگ مجبور شدیم ۱۰۰ درصد دورکاری شویم و این خودش تجربه‌ای سخت اما عمیق بود.»
دغدغه اصلی دیجی‌کالا؛ حفظ اعتماد نیم میلیون فروشنده
مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، بزرگ‌ترین دغدغه این مجموعه در دوران جنگ را حفظ اطمینان فروشندگان پلتفرم دانست. او گفت: «برای ما حیاتی بود که نیم میلیون فروشنده فعال مطمئن شوند سرویس پایدار است و مطالبات‌شان به موقع پرداخت می‌شود.» او افزود: «در خردادماه، فروش کلی ما بیش از ۲۰ درصد کمتر از پیش‌بینی بود و در تهران، در برخی روزها تا ۸۰ درصد افت داشتیم. قطعی اینترنت و مشکلات زنجیره تأمین باعث شد برخی مراکز پردازش، مثل تبریز که نزدیک پایگاه نظامی بود، و کرمانشاه، موقت تعطیل شوند.» طباطبایی توضیح داد: «سرویس طلای آنلاین ما با افزایش تقاضای فروش مواجه شد، چون مردم در شرایط جنگ تمایل داشتند دارایی‌های طلای خود را نقد کنند.»
او تغییر رفتار مصرف‌کنندگان را پس از جنگ «چشمگیر» توصیف کرد: «خریدهای بزرگ مثل لوازم خانگی به تعویق افتاد و بازپرداخت اقساط در خریدهای اعتباری با ریسک بالاتری روبه‌رو شد. همین موضوع باعث شد سیاست‌های اعتباری را محدودتر کنیم.» طباطبایی گفت: «این بحران نشان داد که شرکت‌ها باید پروتکل‌های اجرایی آماده برای سناریوهایی مثل قطع کامل اینترنت، توقف لجستیک و کاهش ناگهانی تقاضا داشته باشند.» به گفته او، بخش‌هایی که برایشان برنامه‌ریزی داشتند، سریع‌تر به شرایط پایدار برگشتند، اما جاهایی که سناریویی پیش‌بینی نشده بود، دچار مشکل شدند.
استرداد ۱.۲ همت و افت ۷۰ درصدی فروش
احمد ایزدپور، مدیرعامل جاباما، با یادآوری تجربه کرونا گفت: «ما از زمان کرونا یک‌سری آمادگی‌ها داشتیم، اما جنگ نشان داد که هر بحران می‌تواند فروش را به صفر برساند.» او ادامه داد: «در همان روزهای ابتدایی، با حجم بسیار بالایی از درخواست‌های استرداد روبه‌رو شدیم، در حالی که بسیاری از تأمین‌کنندگان حاضر نبودند پول را پس بدهند. در کل گروه علی‌بابا، حدود ۱.۲ همت استرداد انجام شد.» او افزود: «در چند روز اول جنگ حتی یک پیک اجاره اقامتگاه داشتیم، اما این وضعیت به‌سرعت معکوس شد و فروش در نهایت ۷۰ درصد کاهش پیدا کرد.»
ایزدپور گفت: «امروز حدود ۶۵ درصد این کاهش را جبران کرده‌ایم، اما رفتار کاربران نسبت به قبل تغییر جدی کرده است. دیگر کسی برای رزروهای بلندمدت ریسک نمی‌کند و تصمیم‌ها کاملاً کوتاه‌مدت شده‌اند.» او تأکید کرد: «درس مهم این بود که سناریوهای مختلف را از پیش در نظر بگیریم تا در هر رویداد، واکنش مشخصی داشته باشیم. مدیریت هزینه و نقدینگی، با کمک فناوری و هوش مصنوعی، یکی دیگر از اولویت‌های ما شد. چون در این دوره، حتی ارزش سهام خصوصی بی‌اثر شد و جذب سرمایه دشوارتر گردید، بنابراین اتکا به توان داخلی اهمیت بیشتری پیدا کرد.»
نوبیتکس زیر ضرب دو بحران همزمان؛ جنگ و هک ۱۰۰ میلیون دلاری
امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس، تجربه این صرافی را «قرار گرفتن زیر فشار دو بحران همزمان» توصیف کرد. او گفت: «نوبیتکس برخلاف بسیاری از بازارهای مالی ایران، ۲۴ ساعته فعال است و به اینترنت بین‌الملل وابستگی کامل دارد. از روز اول جنگ، اختلال گسترده اینترنت، فعالیت ما را به شدت مختل کرد.» او افزود: «چهارشنبه همان هفته، یک حمله هکری بسیار گسترده به ما و دو بانک دیگر انجام شد. بخشی از سناریوهای مقابله از قبل آماده بود، اما همزمانی بحران جنگ با حمله سایبری، اجرای آن را بسیار دشوارتر کرد.»
راد گفت: «ظرف یک ساعت پس از آغاز حمله، به مشتریان اطمینان دادیم که دارایی‌هایشان محفوظ است. از روز سوم، بازیابی تدریجی سرویس‌ها آغاز شد و حدود یک هفته طول کشید تا بازار به شرایط پایدار بازگردد.» او تأکید کرد: «این بحران نشان داد که حتی آماده‌ترین سناریوها هم باید به‌روزرسانی شوند، چرا که وقوع همزمان دو بحران می‌تواند هر برنامه‌ای را تحت فشار قرار دهد.» به گفته او، طراحی ساختار تیم‌ها به‌گونه‌ای که نیاز به تعدیل نیرو در بحران نباشد و ایمن‌سازی زیرساخت‌های حیاتی مانند اینترنت و برق، از مهم‌ترین تغییراتی بود که پس از این تجربه در نوبیتکس اجرا خواهد شد.
