بخش آى تى ايران – نشست علمى ـ تخصصى آينده‌ى روزنامه‌نگارى؛ چشم‌انداز تحولات فنى و حرفه‌يى، توسط مركز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها و معاونت امور مطبوعاتى و تبليغاتى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى دوشنبه در يازدهمين نمايشگاه مطبوعات برگزار شد.
به گزارش خبرنگار سرويس ارتباطات خبرگزارى دانشجويان ايران (ايسنا)، اين نشست با حضور ”دكتر يونس شكرخواه” مدرس روزنامه‌نگارى، ”دكتر حسن نمك‌دوست تهراني” عضو هيات علمى دانشگاه علامه طباطبايى، ”دكتر حسام‌الدين آشنا” عضو هيات علمى دانشگاه امام صادق (ع) و ”ماشاءالله شمس‌الواعظين” روزنامه‌نگار برگزار شد.
در اين نشست ابتدا شمس‌الواعظين به تبيين روزنامه‌نگارى سايبر پرداخت و گفت: نگاه به روزنامه‌نگارى و خود روزنامه‌نگارى در كشور بسته است، بر اين اساس اين نگاه سنتى نيازمند تحول انفجارى در عرصه‌ى روزنامه نگارى است.
وى، ادامه داد: تحولات تدريجى و آكادميك نمى‌تواند پاسخگوى نياز روزنامه‌هاى امروزى و مدرن باشد و ظاهرا حادثه‌اى شبيه به انفجار سياسى 2 خرداد 76 را مى‌طلبد.
وى، افزود: در تاريخ روزنامه‌نگارى ايران، هرگاه تحولات ناگهانى در عرصه‌ى سياسى رخ داده است، بلافاصله روزنامه‌نگارى كشور ما يك گام بيشتر به استانداردهاى جهانى در حرفه‌ى روزنامه‌نگارى نزديك شده است، به همين علت در ايران بعد از 2 خرداد 76 با تحولات چشمگيرى در اين حرفه مواجه مى‌شويم.
اين روزنامه‌نگار، تصريح كرد: بايد دوره‌ى گذار در اين حرفه در بيرون از چارچوب روزنامه رخ دهد تا به سوى آينده، گام شتاب آلود بردارد؛ چرا كه جامعه‌ى ايران آمادگى ندارد به طور طبيعى و تدريجى دچار تحول شود و بيشتر علاقه دارد يك دفعه قيام كند.
وى، ادامه داد: درست است كه روزنامه‌نگارى سنتى تغيير كرده و فرصت‌هاى بسيارى در اين حرفه به وجود آمده، اما بنا به دلايل بسيارى از اين موضوعات استفاده نشده است.
شمس الواعظين، تاكيد كرد: من معتقدم در خارج از نظام كنترل حكومت و دولت، حركت رشد گونه‌يى در چارچوب استقلال روزنامه‌نگارى مدرن ديده مى‌شود كه آن هم پديده‌ى وبلاگ نويسى در ميان جوانان است كه رشد روز افزون آن نشان دهنده‌ى اين امر است.
وى، با بيان اينكه فهرست وبلاگ نويسى ايران 12 هزار است، گفت: وبلاگ در ايران رشد خيلى عجيب و قابل توجه‌اى داشته است كه اين موضوع نوعى نگاه و تمايل به روزنامه‌نگارى مدرن است.
شمس الواعظين، با اشاره به اينكه رسانه‌هاى تصويرى و تمايل به منابع خبرى سايت‌ها در جامعه‌ى ما افزايش يافته است، تصريح كرد: اتفاقى كه در عرصه‌ى روزنامه نگارى كشور در حال رخ دادن است تقويت رسانه‌ى شايعه در دوره‌ى گذار است؛ چرا كه هرگاه رسانه‌هاى ما در اطلاع رسانى شفاف عمل كرده‌اند، اين رسانه تضعيف شده و نتوانسته به خوبى عمل كند كه اي مسائل از عمده‌ترين چالش‌هاى حرفه‌ى روزنامه‌نگارى است.
وى، عنوان كرد: صرف نظر از تفاوت‌هاى روزنامه‌نگارى سايبر و روزنامه‌نگارى كاغذى، حرفه‌ى روزنامه‌نگارى در كشورمان با تهديدهاى جدى مواجه است، چرا كه ركن چهارم دموكراسى از طرف ساير اركان نظام هميشه در تهديد و سركوب به سر برده است، اما توانسته تا كنون به حيات نيمه‌ى پوياى خود ادامه دهد كه اين مسائل از معجزات اين حرفه در جهان است.
وى، با ارائه‌ى آمارهايى درباره‌ى نقض حقوق مطبوعات، توقيف موقت و دائمى روزنامه‌ها، محاكمه‌ى روزنامه‌نگاران، بسته شدن سايت‌هاى اينترنتى خبرى و فيلتر گذارى، اظهار داشت: اين تهديدها منجر به اين مساله شده است كه هر قدر كه كادر حرفه‌يى از مطبوعات فاصله گرفته‌اند و به حاشيه كشانده شده‌اند، مطبوعات ضعيف تر عمل كرده‌اند.
وى، با بيان اين كه اين تهديدها سبب شده تا روزنامه‌نگاران به دليل نا‌امنى شغلى به ديگر نقاط مهاجرت كنند، ابراز داشت: در سال‌هاى اخير بى بى سى، 74 روزنامه‌نگار فارسى زبان و تاجيكى را استخدام كرده است كه اين موضوع سبب مى‌شود حرفه‌ى روزنامه‌نگارى ما از افراد ماهر و كارشناسان تهى شود و لطمات بسيارى به اين حرفه وارد شود.
شمس الواعظين، از ديگر آثار اين تهديدها، شكل‌گيرى رسانه‌هاى خارج از كنترل و نظارت دانست و گفت: ايران از جمله كشورهايى است كه رشد اين رسانه‌ها در آن بسيار سريع رخ داده است، چرا كه محدوديت‌هاى رسانه‌يى در ايران بيشتر از ساير كشورها با وضعيت مشابه ماست.
وى، با اشاره به اينكه شكل گيرى اين رسانه‌ها منجر به عدم شكل گيرى گفتمان و ضعف آن مى‌شود، تصريح كرد: رسانه‌هايى كه خارج از نظارت و كنترل دولت‌ها شكل مى‌گيرد بايد حول يك محور دانش يا گفتمان به وجود آيند، نه براى انقطاع نسلى و براندازى حكومت كه اين مساله نگران كننده است. شمس الواعظين، در پايان تاكيد كرد: اين نيروهاى تهديد كننده بايد واقف باشند پيامدهاى اين مسائل منابع عظيمى را از جامعه بريده آسيب‌هاى زيادى به مصالح و منافع ملى نظام وارد مى‌كند.
به گزارش ايسنا، در ادامه ”دكتر نمك‌دوست” در ادامه‌ى اين نشست، به محورهاى ديگر چالش‌هاى روزنامه‌نگارى سنتى و روزنامه‌نگارى سايبر پرداخت و اظهار كرد: اگر حرفه‌ى روزنامه‌نگارى توليد و گردش روان اطلاعات را تسهيل كند و در نتيجه اطلاعات در اختيار همگان قرار گيرد، آن وقت رسانه‌ها به كاركر مدرن خود عمل كرده‌اند. وى، افزود: تمام تكنولوژىها فرزند زمان خود هستند و روزنامه‌نگارى نيز چنين وضعيتى را دارد، اما با اين تفاوت كه روزنامه‌ها به دليل سرشت ماهوى‌شان همواره فرزند زمان خود هستند و نمى‌توان گفت كه روزنامه‌هاى كاغذى، سنتى و روزنامه‌هاى غير كاغذى، غير سنتى هستند.
وى، افزود: من معتقدم، قائل شدن صفت سنتى، براى تفكيك روزنامه‌ها از يكديگر مفهوم صحيحى نيست، چرا كه ما در كاملترين رسانه‌هايمان رفتار كاملا سنتى‌اى داريم.
اين مدرس دانشگاه، با بيان اين كه معضل روزنامه‌نگارى در ايران سنتى بودن نيست، تصريح كرد: عدم وجود سنت حرفه‌يى‌گرى در روزنامه‌نگارى كشورمان معضلى جدى است؛ چرا كه هرگاه روزنامه‌نگارى ما كوشيده از دوران طفوليت به دوران رشد قدم بگذارد، با برخوردهايى مواجه شده است.
وى، با اشاره به اينكه اين گسست‌ها عارضه‌ى جدى بر پيكره‌ى روزنامه‌نگارى كشور وارد مى‌كند، ابراز داشت: اگر حرفه‌ى روزنامه‌نگارى احساس كند كه نيازمند انقلاب است، خود اين امر نشان دهنده‌ى عدم وجود سنت حرفه‌يى‌گرى است.
نمك دوست، تصريح كرد: روزنامه‌نگارى كاغذى با روزنامه‌نگارى سايبر تفاوت چشمگيرى ندارد و در بسيارى موارد وظايف هر دو يكسان است و جنس اين دو از جهت‌هايى به طور مشخص با يكديگر تفاوت دارد، بر اين اساس روزنامه‌نگارى سايبر امكانات و فرصت‌هاى تازه‌اى را به وجود آورده است، كه بايد از اين فرصت‌ها براى پاسخگويى به نيازهاى اساسى جامعه‌مان استفاده كنيم.
وى، افزود: تكنولوژى روزنامه‌نگارى سايبر داراى ويژگى‌هايى است كه اگر فردى بخواهد وارد اين فضا شود بايد به آن كاملا آشنايى داشته باشد تا بتواند از اين فضا به طور صحيح استفاده كند. نمك دوست، با اشاره به اينكه جوامع از پيدايش تكنولوژىها تاثير مى‌پذيرد و در مقابل نيز هيچ تكنولوژى‌اى وجود ندارد كه از محيط اطراف خود تاثيرنگيرد، ابراز داشت: اگر به رويكرد اجتماعى در تكنولوژىها توجه نكنيم در نتيجه به نوترين تكنولوژى نيز سنتى نگاه مى‌كنيم.
”دكتر سلطانى‌فر” در ادامه‌ى اين نشست، اظهار كرد: روزنامه‌نگارى سايبر، فضاى كاملا مشخصى را براى برقرارى عدالت در حرفه‌ى روزنامه‌نگارى فراهم مى‌كند، در نتيجه اگر عدالت يكسان براى روزنامه‌ها در نظر گرفته شود، اين رسانه‌ها مى‌توانند به آسانى امكانات بالقوه را به بالفعل تبديل كنند.
وى، ادامه داد: در روزنامه‌نگارى سنتى و سايبر جايگاه مخاطب تغيير مى‌كند و ارتباط با مخاطب به شكل دو طرفه و تعاملى برقرار مى‌شود، همچنين بعد زمان و مكان از ميان مى‌رود و مشكلات چاپ و تيراژ و ديگر مسائل كه روزنامه‌نگارى سنتى به آن مواجه است، رفع مى‌شود.
وى، با اشاره به اينكه امروز ما شاهد رشد تصاعدى وبلاگ‌ها هستيم كه هر كدام به مانند يك خبرگزارى عمل مى‌كنند، تصريح كرد: البته ممكن است در ابتداى مسير اين رسانه‌ها، مسائلى مانند شايعه را دامن بزنند، اما به تدريج به علت عدم وجود كنترل ديگر مخاطب مى‌تواند وبلاگ‌هاى صحيح را از شايعه‌پردازان شناسايى كند و آنها را طرد كند. سلطانى فر، متذكر شد: روزنامه‌نگارى سايبر با محدوديت مواجه نيست و هر‌گونه محدوديتى را از خود دور مى‌كند در نتيجه روابط شكنى را به وجود مى‌آورد كه همه‌ى نقطه‌ى قوت و تهديد براى خود به وجود مى‌آورد، چرا كه به آسانى مى‌تواند روابط اخلاقى را زير پا بگذارد و شكل ديگرى از روابط اخلاقى را به وجود بياورد.
وى در پاسخ به اين سوال كه آيا شاهد مرگ روزنامه‌نگارى كلاسيك در مقابل روزنامه‌نگارى سايبر خواهيم بود، گفت: روزنامه‌نگارى سايبر امروزه به عنوان رقيبى جدى در مقابل روزنامه‌نگارى سنتى به شمار مى‌آيد، بر اين اساس اگر در گذشته سيستم‌هاى نظارتى سعى داشتند روزنامه‌نگارى سنتى را به چالش بكشانند پديد آمدن روزنامه‌نگارى سايبر سبب شد اين فضا تغيير كند و رسانه‌ها را به انتخاب و حركت سوق دهد.
وى، با اشاره به اينكه ما شاهد بى اقبالى مخاطبان از روزنامه‌نگارى كلاسيك در مقابل روزنامه‌نگارى سايبر هستيم، ابراز داشت: اين روند به گونه‌يى به خاطر افتاده است كه اگر پيشگيرى مناسبى را انجام ندهيم با كاهش تيراژ و افزايش برگشتى روزنامه‌هاى كاغذى خواهيم بود. دكتر سلطانى‌فر در پايان تصريح كرد: فضاى شفافى كه در روزناه‌هاى سايبر در مقابل فضاى بسته‌ى روزنامه‌نگارى سنتى پديد آمده است علت اصلى استقبال از اين نوع روزنامه‌نگارى است.
تدكتر شكرخواه” نيز در اين نشست، به نكاتى درباره‌ى روزنامه‌نگارى سايبر اشاره و تصريح كرد: به نظر مى‌رسد در روزنامه‌نگارى سايبر با روزنامه نگارانى مواجه هستيم كه فاقد كارت خبرنگارى هستند كه همان پديده‌ى وبلاگ است كه سبب شده سازمانى خارج از نهادهاى روزنامه‌هاى ما شكل بگيرند.
وى، ادامه داد: حضور مخاطب در روزنامه‌نگارى سايبر به مراتب قوى‌تر از روزنامه‌هاى كلاسيك است؛ چرا كه در روزنامه‌هاى كلاسيك با اختصاص دادن ستونى به مخاطبان فقط به بازتاب ظاهرى مشكلات مخاطبات مى‌پردازند، اما در فضاى سايبر مخاطب مى‌تواند تعامل دو طرفه‌اى ايجاد كند و در محتواى برنامه‌هاى رسانه‌ى مد نظرش نقش داشته باشد و فضاى گفتمانى دو سويه‌يى برقرار مى‌شود.
دكتر شكر خواه، در پايان تصريح كرد: تكنيك‌هاى روزنامه‌نگارى كلاسيك را نمى‌شود با محيط سايبر مقايسه كرد، چرا كه روزنامه‌نگارى سايبر شكل خاص و پيچيدگى‌هاى خود را مى‌طلبد كه بدون شناخت از فضا نمى‌توان وارد آن شد.
