نام نویسنده: حامد شفیعی
چندی پیش ایرج ندیمی مشاور احمدی نژاد، رضا تقی پور،کارشناس ارشد مهندسی صنایع را به عنوان وزیر پیشنهادی برای سمت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی کرد. این در حالی است که پیش از این گمانه زنی هایی مبنی بر حضور دوباره محمد سلیمانی وزیر کنونی وجود داشت اگرچه روز به روز احتمال حضور او در کابینه کمرنگ تر می شد. بر همین اساس بر آن شدیم تا به بررسی عملکرد وزرایی بپردازیم که در حوزه مشخص تلفن همراه و فناوری اطلاعات در دوران تصدی گری خود تاثیر گذار بودند.
از همین روی شاید به اسامی برخی از افراد اشاره ای نشود زیرا یا در دوران تصدی آنها تعریف و فناوری هایی مانند اینترنت هنوز به کشور وارد نشده یا مدت زمان حضور آنها در وزارتخانه به اندازه ای تاثیرگذار نبوده است.سیدمحمد غرضی، محمدرضا عارف، احمد معتمدی و محمد سلیمانی به عنوان وزرایی هستند که در مدت تصدی خود با در نظر گرفتن سیاست هایی در حوزه های یاد شده، تاثیراتی را در قالب پیشرفت یا عدم پیشرفت داشته اند. موضوع دیگر اینکه هرچند در فاصله میان رفتن محمدرضا عارف و آمدن احمد معتمدی، نصرالله جهانگرد و سیدعبدالله میرطاهری به عنوان سرپرست وزارت پست و تلگراف و تلفن منصوب شدند به دلیل مدت زمان کوتاه حضور آنها چندان فرصتی برای اعمال سیاست ها و تاثیرگذاری آن به وجود نیامد. نکته دیگر اینکه در دوران حضور احمد معتمدی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دچار یک دگرگونی اساسی در زمینه تغییر نام، ساختار و وظایف شد. به همین خاطر دوران تصدی معتمدی با حوزه تلفن همراه و اینترنت گره خورده و فصل نوینی در ادامه فعالیت های این وزارتخانه شکل گرفت. دیگر آنکه آنچه به آن پرداخته شده بخش کوچکی از رویدادها و اتفاقات پیش آمده است زیرا آنقدر موضوعات قابل ارائه در زمینه های گوناگون زیاد است که نمی توان همه را در یک جا گنجاند به همین دلیل تنها به قسمتی اندک از آن پرداخته خواهد شد.
تلفن همراه، نامی عجین با غرضی
تا جایی که نگارنده به یاد می آورد تاریخچه تلفن بی سیم و در ادامه آن تلفن همراه به دوران وزارت سیدمحمود غرضی بر وزارت پست و تلگراف و تلفن وقت مربوط می شود. در آن زمان اعلام شد به برخی از روستاهای صعب العبور منطقه کردستان با همان تعرفه های معمول تلفن ثابت عادی، تلفن سیار عرضه شده است. فناوری به کار رفته رادیویی در آن زمان مبتنی بر فناوری DECT بود. غرضی از سال 1364 تا 1376 به عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن در دولت مشغول به خدمت بود و از این روی اغلب وی را با عنوان وزیر پست و تلگراف و تلفن می شناسند. چه امروز ایرانیان اولین تلفن های همراه خود را از دوران محمد غرضی دریافت کرده اند. وزارت پست، تلگراف و تلفن در دوران او د راستای توسعه سیاست های خود در حوزه تلفن همراه، اقدام به واگذاری سیم کارت های محدود کرد. در ابتدای ورود این فناوری به کشور، همانند دیگر فناوری ها، با مخالفت هایی روبه رو شد که بعضاً آن را غربی و خلاف موازین اجتماعی و ارزشی کشور می دانستند.
از همین روی چندان استقبالی از آن صورت نگرفت اما با این حال وزارت پست، تلگراف و تلفن مصمم به واگذاری و توسعه شبکه ارتباطی کشور بود بنابراین با واگذاری گوشی تلفن همراه با سیم کارت شرایط را برای توسعه این فناوری آماده کرد. در آن زمان شماره هایی با کدهای 0911 داده می شد ولی ارائه و توسعه این شبکه در کشور با مشکلاتی همراه بوده و اکنون نیز هست و آن کیفیت شبکه و امکان برقراری تماس با کمترین میزان تداخل و اختلال است از همین روی زمانی که محمدرضا عارف پس از انتخابات دوم خرداد 1376 و روی کار آمدن دولت آقای خاتمی تا خرداد 1379 جانشین غرضی در دولت اصلاحات به عنوان وزیر پست، تلگراف و تلفن انتخاب شد، قول داد در مدت زمان حضور خود علاوه بر توسعه کمی شبکه به توسعه کیفی همت کرده و شبکه را برای ظرفیت های بیشتر آماده کند که به نظر می رسد این قول تا به امروز دهان به دهان وزیران بعد از او ادامه داشته و شاید خواهد داشت.
دوران احمد معتمدی شاید یکی از پرتنش ترین و پرفراز و نشیب ترین دوره های وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است چه آنکه در زمان او تغییر نام و ساختار صورت گرفته و هم اینکه دوران او شاهد یک جهش نسبی در حوزه تلفن همراه در کشور بودیم. ایجاد سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، ورود اپراتور دوم تلفن همراه از سوی بخش خصوصی، ورود شرکت تالیا به عنوان پیمانکار برای توزیع سیم کارت های پیش پرداخت و همچنین دیگر موارد در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات از جمله رویدادهای به وقوع پیوسته در دوران وزارت معتمدی است. دی ماه 79 بود که سیداحمد معتمدی برای تصدی پست وزارت پست ، تلگراف و تلفن از مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفت.
احمد معتمدی هنگام ورود به ساختمان سیدخندان از توسعه و واگذاری سیم کارت های تلفن همراه خبر داد. همچنین تغییر کدهای موجود تلفن همراه از دیگر اقدامات او در حوزه تلفن همراه بود. سیاست های واگذاری سیم کارت در دوران او موجب شده بود بسیاری نسبت به این اقدام گلایه مند شوند زیرا از همان زمان موضوع کیفیت شبکه و آنتن دهی آن یکی از چالش های موجود به شمار می رفت و اغلب کارشناسان بیان می کردند علاوه بر توسعه کمی شبکه باید به فکر توسعه کیفی نیز بود. در دوران معتمدی برنامه چهارم توسعه به تصویب رسیده بود و در آن میزان مشترک تلفن همراه به اضافه حضور بخش خصوصی نیز اشاره شده بود. بنابراین معتمدی علاوه بر توسعه کیفی شبکه باید روی توسعه کمی و رساندن ضریب نفوذ تلفن همراه به میزان اشاره شده در برنامه تمرکز کرده و در نهایت شرایط را برای حضور بخش خصوصی فراهم آورد. حضور ترکسل به عنوان برنده مزایده اپراتور دوم و در نهایت مسائل پیش آمده برای آن و اعطای پروانه به کنسرسیوم ایرانسل و همچنین وجود یک پیمانکار برای مخابرات و مسائل پیش آمده برای آن، عملکرد او را در میان نمایندگان مجلس با چالش مواجه کرد به نحوی که تا پای میز استیضاح نیز پیش رفت ولی سال 84 پایان فعالیت او و سپردن مسوولیت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به محمد سلیمانی بود. محمد سلیمانی نیز همانند دیگر وزرای پیش از خود در ابتدا قول توسعه کیفی شبکه تلفن همراه با این تفاوت که تا زمانی که کیفیت درست نشود، سیم کارتی واگذار نمی شود، فعالیت خود را آغاز کرد اما به فاصله اندک زمانی واگذاری سیم کارت ها که با استقبال قابل توجهی نیز همراه بود، آغاز و از سوی کارشناسان مورد نقد واقع شد اما توجیه آنها درصد اشاره شده در برنامه چهارم توسعه بود. فعالیت های او از واگذاری سالانه سیم کارت تا ماهانه و در نهایت روزانه آن ك که البته هنوز به صورت کامل محقق نشده استك ادامه داشت.
یکی دیگر از چالش های دوران او تعرفه نرخ مکالمات و همچنین خدمات ارزش افزوده است که کماکان کارشناسان بر گران بودن تعرفه ها و همچنین نرخ سیم کارت معترض هسند. اگرچه گران بودن نرخ سیم کارت از دوران تصدی معتمدی بیان می شد اما قول کاهش این نرخ در دوران سلیمانی داده شد. یکی دیگر از اتفاقات مهم در دوران سلیمانی برگزاری مزایده اپراتور سوم تلفن همراه است که درحال حاضر در بلاتکلیفی به سر می برد و شاید یکی از وظایف اولویت دار و مهم وزیر آینده رسیدگی به پرونده است.
فناوری اطلاعات تنها نامش در وزارت ماند
به جرات می توان گفت ورود فناوری اطلاعات در کشور با ورود اینترنت همراه است و این فناوری شاید در دوران وزارت محمدرضا عارف پای خود را به کشور ما باز کرد اما رشد و توسعه آن در دوران تصدی معتمدی صورت گرفت. ناگفته نماند که ورود فناوری اطلاعات به کشور توسط بخش خصوصی بود از همین روی در ابتدا توسعه آن نیز بر عهده این بخش بود اما به موازات اینکه مزه این فناوری به دهان مسوولان وزارت ارتباطات خوش آمد، عزم خود را برای ورود به بازار جزم کرده و نه تنها خود را سیاستگذار بلکه مجری آن نیز معرفی کردند. واگذاری پورت های پرسرعت از سوی مخابرات استانی، ارائه خطوط اینترنت پرسرعت به کاربران و همچنین تصمیم واگذاری انحصاری خدمات تلفن اینترنتی و دیگر موارد از جمله این اقدامات است.
یکی از چالش های دوران معتمدی در زمینه توسعه شبکه اینترنت، موضوع فیلترینگ و برخورد سلبی یا ایجابی با این فناوری بود. در عین حل میزان دسترسی کاربران به اینترنت و انواع خطوط ارائه آن اعم از ADSL، وایرلس، Dialup و دیگر موارد از موضوعاتی است که در زمان احمد معتمدی همواره مورد پرسش از سوی رسانه ها و کارشناسان واقع می شد. در همین حال حضور معتمدی منجر به پیاده سازی برنامه «تفکا» ( توسعه کاربری فناوری اطلاعات) و آماده کردن زیرساخت های مخابراتی و اینترنتی آن به ویژه خطوط فیبرنوری شد. قطع و وصل های مکرر خطوط اینترنت و همچنین دسترسی کند و میزان ضریب نفوذ اندک کاربران اینترنت در کشور با توجه به آنچه که در برنامه چهارم توسعه به آن پرداخته شده، شرایط را برای معتمدی دشوار کرده بود. به هر حال به نظر می رسید مساله اینترنت برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات چندان اولویت دار نیست زیرا حجم کارهای این وزارتخانه در حوزه ارتباطات به حدی بود که دیگر فرصتی برای اجرای سیاست ها در حوزه فناوری اطلاعات باقی نمی ماند هرچند هر از گاهی اقداماتی در راستای توسعه خطوط فیبرنوری، دسترسی مراکز علمی و دانشگاهی به شبکه اینترنت و همچنین ورود فناوری های جدید برای ارائه خدمات اینترنت صورت می گرفت. از طرفی قیمت نهایی ارائه خدمات اینترنت به کاربران یکی از دیگر چالش های دوران معتمدی به حساب می آمد.
زمانی که سلیمانی بر صندلی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات تکیه زد علاوه بر قول های گوناگوی که در راستای توسعه شبکه ارتباطات داد، همچنین قول داد ارتباطات و فناوری اطلاعات را به یک اندازه دیده و تبعیضی میان این دو قائل نشود اما مدت زمان وزارت او مشخص کرد توجه بیش از اندازه به ارتباطات، فناوری اطلاعات را در دید وزیر ارتباطات کمرنگ کرد. هر چند هر از گاهی خبرهایی از اقدامات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات شنیده می شود اما تمرکز این وزیر روی ارتباطات بیشتر از فناوری اطلاعات بوده است البته شرکت های تابعه فعالیت های بیشتری در زمینه اینترنت و فناوری اطلاعات نسبت به خود وزارت ارتباطات داشتند و وزارتخانه نسبت به شرکت های زیرمجموعه خود کمتر در این زمینه سیاستگذاری کرد.
دوران تصدی سلیمانی در حوزه فناوری اطلاعات به ویژه اینترنت با رویدادهای مهمی همراه بود. حضور سازمان نظام صنفی رایانه ای به عنوان نهاد بخش خصوصی و نقطه تعامل با دولت و همچنین مطالب بخش خصوصی در حوزه اینترنت، توسعه خطوط فیبرنوری، قطعی های مکرر اینترنت، عدم کاهش نرخ تعرفه ارائه خدمات اینترنت به کاربران، توسعه و اعمال بیشتر فیلترینگ، برگزاری مزایده وایمکس و همچنین خدمات تلفن اینترنتی و در نهایت محدودیت دسترسی بیش از 128 کیلوبیت اینترنت برای کاربران خانگی و مهم تر از آن راه اندازی و ایجاد شبکه اینترنت ملی از مهم ترین موارد پیش آمده در دوران تصدی محمد سیمانی به عنوان وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات است. اقدامات او در زمینه های یاد شده موجب شد نمایندگان طرح استیضاح او را به هیات رئیسه مجلس ارائه دهند که البته این طرح بنا به دلایل مسائل داخلی، مسکوت گذاشته شد.
منبع : سرمایه
