توسعه قطارهای سریعالسیر، گسترش خطوط هوایی ارزانقیمت و پیشرفت فناوریهای حملونقل، این پرسش را مطرح میکند که آیا در جوامع پیشرفته اتوبوس هنوز جایگاه سنتی خود را بهعنوان محبوبترین وسیله حملونقل بینشهری حفظ کرده است یا نه؟ در نگاه اول، ممکن است تصور شود که اتوبوس در برابر گزینههای سریعتر و مدرنتر، سهم خود را از دست داده است. اما بررسی دقیق دادههای آماری، گزارشهای بینالمللی و روندهای بازار حملونقل نشان میدهد واقعیت پیچیدهتر از این برداشت اولیه است. اتوبوس، بهویژه در کشورهای پیشرفته، همچنان جایگاه ویژهای در حملونقل برونشهری دارد و حتی بعضا این جایگاه تقویت شده است. بیایید این واقعیت را کمی دقیقتر بررسی کنیم.
نگاهی به آمار جهانی سفرهای برونشهری در کشورهای توسعهیافته
سفرهای بینشهری در کشورهای توسعهیافته توسط ترکیبی از اتوبوس، قطار و خطوط هوایی داخلی انجام میشود. سهم هر کدام از این لوازم تردد در بازار سفر متفاوت است، اما اتوبوس همچنان نقش مهمی ایفا میکند.
طبق گزارشهای Market Insight سهم اتوبوس از بازار سفرهای بینشهری در جهان در سال ۲۰۲۵ بین ۱۹.۴ تا ۲۰.۱۴ میلیارد دلار برآورد شده است و پیشبینی میشود که این رقم تا سال ۲۰۳۵ سالانه ۶.۹٪ افزایش پیدا کند.
این یعنی همچنان اتوبوس اصلیترین بازیگر در سفرهای برونشهری در تمام نقاط جهان بهحساب میآید. بهطور مثال، در اسپانیا طی سالهای اخیر سفر بینشهری با اتوبوس رشد قابل توجهی داشته، به گونهای که استفاده از اتوبوس در بخش بینشهری بسیار بیشتر از رشد خطوط هوایی بوده است.
علی رغم آنکه در کشورهای اروپایی و آمریکای برای توسعه سیستمهای حملونقل پایدار مانند قطار سریعالسیر تلاش میشود، اما اتوبوس همچنان در جابهجایی مسافر در مسیرهای مختلف بین شهرها سهم مهمی دارد.
مقایسه نرخ رشد سفرهای بینشهری با اتوبوس طی ۱۰ سال اخیر
نرخ رشد سفرهای بینشهری با اتوبوس در مقایسه با هواپیما و قطار در بسیاری از بازارها نشان میدهد که سهم سرعت رشد اتوبوس بهویژه در مسیرهای میانبرد بالاتر است، چون اتوبوس همچنان گزینهای اقتصادیتر و قابل دسترستر برای سفرهای توریستی و خانوادگی بهحساب میآید.
بنابراین، اگرچه قطارهای سریعالسیر و هواپیما در برخی مسیرهای پررفتوآمد رقابت جدی با اتوبوس دارند، اما همچنان این وسیله نقلیه سهم قابل توجهی از سفرهای بینشهری را در بسیاری از کشورهای توسعهیافته حفظ کرده است.
چرا اتوبوس هنوز محبوب است؟ مزیتهای اقتصادی و دسترسی گسترده
اما چرا با توسعه وسایل نقلیه، همچنان اتوبوس محبوبترین وسیله حمل و نقل بینشهری بهحساب میآید؟ بهطور کل چند عامل کلیدی باعث حفظ جایگاه اتوبوس در کشورهای پیشرفته شدهاند که ازجمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-
هزینه کمتر سفر
سفر با اتوبوس هزینههای کمتری نسبت به قطار و هواپیما دارد و در مسافتهای کوتاه تا متوسط گزینه منطقیتری بهنظر میرسد. این ویژگی کمک کرده است تا مسافران بهویژه افراد با بودجه محدود، دانشجویان و خانوادهها اتوبوس را برای سفر انتخاب کنند.
-
دسترسی گسترده
شبکه خطوط اتوبوس بینشهری به تمامی شهرها و مناطق حاشیهای در کشورهای توسعهیافته دسترسی دارد، امکانی که هواپیما یا قطار از آن بهرهمند نیستند. این گستردگی شبکه در کنار تنوع زمانهای حرکت و ایستگاههای متعدد دست به دست هم دادهاند تا اتوبوس گزینهای مناسبتر بهنظر برسد.
-
مقایسه با قطار و هواپیما
هرچند در برخی کشورها مانند فرانسه، آلمان و ژاپن قطارهای سریعالسیر سهم بالایی در مسیرهای با مسافت متوسط دارند، اتوبوس برای مسیرهای کمهزینهتر همچنان رقابتپذیر است. خطوط هوایی نیز در مسیرهای طولانی محبوباند، اما هزینههای بالاتر، امنیت در فرودگاه و فرآیندهای اضافی باعث میشود اتوبوس برای سفرهای بینشهری کوتاه تا متوسط همچنان جذاب باقی بماند.
رقابت اتوبوس با قطارهای سریعالسیر و خطوط هوایی ارزان
گسترش قطارهای سریعالسیر و توسعه خطوط هوایی اقتصادی از اقدامات مهم دولتها و شرکتهای خصوصی هستند تا بتوانند بهعنوان گزینههایی راحت برای حمل و نقل مطرح شوند. در همین راستا قطارهای سریعالسیر در مسیرهای میانبرد در اروپا و آسیا بهخصوص در کشورهایی مانند فرانسه و ژاپن سهم قابل توجهی از حملونقل را بهخود اختصاص دادهاند.
از طرفی خطوط هوایی ارزان درجه پایین پرطرفدار هم در مسیرهای دوربرد برای عموم مسافران محبوب هستند، اما هزینههای جانبی مانند بار و زمان در فرودگاه به عوامل بازدارنده تبدیل شدهاند و بسیاری از مسافران با درنظر گرفتن آنها از مسافرت با این خطوط صرفنظر میکنند.
با این وجود همچنان اتوبوس در نقاطی که شبکه ریلی گسترش نیافته یا هزینه قطار و هواپیما بالا است، گزینه جایگزین قوی و پرطرفدار محسوب میشود.
نقش فناوری در حفظ محبوبیت اتوبوس
پیشرفت فناوری و ارتقا کیفیت و راحتی اتوبوسها هم یکی از عوامل مهم حفظ سهم این وسیله نقلیه در حملونقل بینشهری بوده است. از مهمترین فناوریهایی که بازی را به نفع اتوبوس تغییر دادهاند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سیستمهای رزرو دیجیتال و پلتفرمهای آنلاین که خرید بلیط را بسیار سادهتر کردهاند و مسافران با کمک آنها میتوانند مسیرها و قیمتها را مقایسه و بهترین نرخ را تهیه کنند.
- پایش هوشمند ناوگان و ردیابی لحظهای اتوبوسها که برنامهریزی سفر را دقیقتر و مطمئنتر میکند.
- حرکت به سوی اضافه کردن اتوبوسهای برقی، هیبرید و حتی خودران که با تاکید بر کاهش آلایندگی و راحتی بیشتر، جذابیت سفر با اتوبوس را افزایش میدهند.
در ایران نیز پلتفرمهایی مانند پایانه دات آی آر، علیبابا و مستر بلیط با ارائه سامانههای هوشمند خرید بلیط، تجربه سفرهای بینشهری را متحول کردهاند، بهگونهای که مسافران میتوانند راحتتر برنامهریزی و گزینههای مختلف سفر را ارزیابی کنند. این پلتفرمها امکان مقایسه قیمت و حتی رزرو بلیت با انتخاب صندلی را فراهم کردهاند تا تجربه مسافران ارتقا پیدا کند.
آیا اتوبوس همچنان محبوبترین گزینه است؟
بله؛ اتوبوس بدون شک همچنان محبوبترین گزینه برای جابهجایی مسافران بینشهری به حساب میآید. گزارشهای بینالمللی نشان میدهند که اگرچه در برخی کشورها قطار سریعالسیر یا هواپیما ممکن است سهم بیشتری در برخی مسیرها داشته باشند، اتوبوس هنوز در بسیاری از کشورها بهویژه در مسیرهای میانبرد و مسیرهایی که شبکه ریلی گسترده نیست در رتبه اول یا دوم انتخاب مسافران قرار دارد.
هزینه کمتر سفر نسبت به هواپیما و اغلب قطارها، دسترسی گسترده به نقاط مختلف حتی کوچکتر، پیشرفت فناوری در خدمات مسافرتی و رزرو آنلاین، الزامات زیستمحیطی و حرکت به سمت سوخت پاک و کاهش آلایندگی از مهمترین دلایل محبوبیت اتوبوس در سفرهای بینشهری به حساب میآید.
