پژوهشگران برای نخستین بار نشان داده‌اند که در مغز سگ‌ها، پیوندی مستقیم میان حس بویایی و بینایی وجود دارد؛ کشفی که نه‌تنها درک ما از تجربه حسی سگ‌ها را دگرگون می‌کند، بلکه می‌تواند توضیح دهد چرا سگ‌های نابینا همچنان به‌خوبی در محیط اطراف خود عمل می‌کنند.
در پژوهشی جدید که در نشریه Journal of Neuroscience منتشر شده، گروهی از دانشمندان دانشگاه کرنل با استفاده از اسکن‌های MRI مغز ۲۳ سگ، موفق به شناسایی ارتباطات عصبی میان پیاز بویایی (olfactory bulb) و لوب پس‌سری (occipital lobe) شدند؛ ناحیه‌ای که مسئول پردازش بینایی در مغز است.
فیلیپا جانسون، عصب‌شناس دامپزشکی و استاد دانشگاه کرنل که سرپرستی این تحقیق را بر عهده داشته، می‌گوید:
«پیش‌تر می‌دانستیم که سگ‌ها بینایی‌ای مشابه انسان‌ها ندارند، اما اینک می‌دانیم که حس بویایی آن‌ها به بخشی از فرآیند درک بصری‌شان تبدیل شده است. به بیان ساده، آن‌ها با بینی خود نیز می‌بینند.»
این یافته‌ها نشان می‌دهد سگ‌ها درک منحصربه‌فردی از جهان دارند که با ترکیب دو حس بویایی و بینایی شکل می‌گیرد؛ درکی که برای انسان‌ها قابل تجربه نیست.
درک فضایی سگ‌ها؛ مستقل از بینایی
یکی از آثار مستقیم این کشف، توضیح عملکرد شگفت‌انگیز سگ‌هایی است که بینایی خود را از دست داده‌اند اما رفتار آن‌ها تغییری نمی‌کند.
جانسون می‌افزاید: «چشم‌پزشکان ما سگ‌هایی را می‌بینند که کاملاً نابینا هستند، اما صاحبانشان به سختی این موضوع را باور می‌کنند چون حیوانات همچنان به‌راحتی بازی می‌کنند، به اشیا برخورد نمی‌کنند و در محیط خود کاملاً جهت‌یابی دارند.»
جیمز سرپل، استاد بازنشسته دانشگاه پنسیلوانیا که در این تحقیق مشارکتی نداشته، در تحلیلی گفته است: «این یافته‌ها نشان می‌دهد که سگ‌ها در محیط‌های آشنا، از تطابق بین حافظه بصری و داده‌های بویایی برای جبران نابینایی استفاده می‌کنند.»
چرا سگ‌ها اهلی شدند؟ پاسخ شاید در بینی آن‌ها باشد
از منظر تاریخی نیز این کشف واجد اهمیت است. پت شیپمن، انسان‌شناس دیرینه‌شناس و نویسنده کتاب قدیمی‌ترین همراهان ما: داستان نخستین سگ‌ها، معتقد است که توانایی بی‌نظیر سگ‌ها در شناسایی و تحلیل بوها، یکی از دلایل اصلی اهلی شدن آن‌ها از گرگ‌ها تا ۴۰ هزار سال پیش بوده است.
او می‌گوید: «انسان‌ها با اهلی‌کردن یک شکارچی، چیزی به دست آوردند که خود به تنهایی قادر به انجامش نبودند؛ از جمله یافتن طعمه در شب، سرعت بالا در تعقیب شکار و همکاری گروهی.»
مطالعات قوم‌نگاری نیز نشان می‌دهد که شکارچیان دارای سگ، موفقیت بیشتری نسبت به شکارچیان تنها دارند، حتی با در نظر گرفتن سهم غذایی که سگ‌ها مصرف می‌کنند.
شیپمن همچنین تأکید می‌کند که سگ‌ها، به‌عنوان محافظ شکار در برابر سایر درندگان، از جمله گرگ‌های وحشی، نقش کلیدی داشته‌اند.
جهان حسی متفاوت سگ‌ها
این مطالعه نه‌تنها چشم‌انداز تازه‌ای نسبت به مغز سگ‌ها ارائه می‌دهد، بلکه درک ما را از تجربه حسی این حیوانات به‌طور بنیادین تغییر می‌دهد.
در حالی که انسان‌ها تکیه اصلی را بر بینایی دارند، سگ‌ها دنیای پیرامون خود را با کمک «ترکیبی ادراکی» از بو و تصویر می‌فهمند؛ ترکیبی که احتمالاً منحصربه‌فرد و بسیار کارآمد است.
پژوهشگران دانشگاه کرنل اکنون قصد دارند این الگو را در حیوانات دیگری همچون گربه‌ها و اسب‌ها نیز بررسی کنند؛ حیواناتی که آن‌ها نیز به طور چشمگیری به حس بویایی وابسته‌اند.
