روایت مدیرعامل جاباما از فرصت‌ها و تهدیدهای گردشگری آنلاین ایران
طی چهار سال، سهم بازار اجاره آنلاین اقامتگاه را به سه برابر رشد رسانده‌ایم.
طی سال‌های اخیر به دلیل شرایط اقتصاد تورمی ایران و از طرفی تحریم‌های متعدد، اکوسیستم گردشگری کشور با چالش‌ها و مشکلات فراوانی روبرو شده است. ضعف زیرساخت‌های حمل و نقل کشور از جمله هواپیما، قطار و اتوبوس، کاهش قدرت خرید کاربران و در نتیجه آن حذف تدریجی قشر متوسط و کاهش ورود توریست خارجی منجر به کاهش سرمایه‌گذاری و پویایی صنعت گردشگری و حمل و نقل در مقایسه با کشورهای همسایه همچون ترکیه، امارات و ارمنستان شده است. از سوی دیگر سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و اقتصاد دستوری باعث عدم تمایل به سرمایه‌گذاری در این عرصه شده است.
آمار و ارقام گزارش عملکرد سال ۱۴۰۲ جاباما که هفته پیش منتشر شد نیز تا حدودی بیانگر ضعف قابل توجه صنعت گردشگری و هتل‌داری است. بر اساس این گزارش تنها ۴۰ درصد از مردم توانایی سفر دارند و به طور متوسط ۵۰ درصد از اقامتگاه‌های کشور خالی هستند.
اما با این اوصاف حوزه اجاره آنلاین اقامتگاه به دلیل ماهیت متفاوت و وابستگی کمتر آن به سیاست‌های حاکمیتی و مردم محور بودن آن، توانسته طی سال‌های اخیر و در دوره پساکرونا، رشد قابل توجهی را تجربه کند و بر خلاف صنعت گردشگری خارجی و هتل‌داری که کاملا از روند دنیا جا مانده، این حوزه با سرمایه‌گذاری‌های مناسب، ایجاد آگاهی و تشویق میزبانان به ساخت اقامتگاه‌های بوگردی با کیفیت توانسته طی حدود ۳ سال سهم بازار اجاره اقامتگاه را در مقایسه با بازار آفلاین از ۶ به حدود ۱۷ درصد برساند.
در همین راستا و به بهانه انتشار گزارش عملکرد سال ۱۴۰۲ جاباما، با احمد ایزدپور، مدیرعامل پلتفرم جاباما گفت‌وگویی انجام داده‌‌ایم و وضعیت صنعت گردشگری ایران طی سال‌های اخیر و چالش‌های مرتبط با آن را به بحث گذاشته‌ایم که می‌خوانید:
سهم گردشگری بر اقتصاد در ایران چقدر است و با توجه به شرایط اقتصادی این سهم تا چه اندازه جای رشد دارد؟
معتبرترین آمار برای سال ۲۰۲۱ است که در آن سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی (GDP) ایران حدود ۵ درصد است. البته در برخی موارد ۴.۶ درصد هم گزارش شده است. اما دو شاخص در گردشگری بیشتر در نظر گرفته می‌شود که یکی سهم GDP و دیگری هم سهم اشتغال است. در بخش اشتغال حدوداً ۶ درصد از کل اشتغال کشور برای گردشگری در نظر گرفته شده است. برای درک بهتر کشورهایی که در حوزه گردشگری سهم بالایی دارند، مثلا پرتغال، اسپانیا یا یونان حدود ۱۸ تا ۲۳ درصد سهم GDP دارند و کشوری مثل ترکیه سهم گردشگری آن حدود ۱۳ تا ۱۵ درصد است. از طرفی همه کشورها ریکاوری خوبی بعد از همه‌گیری کووید داشتند که ایران هم جز اون کشورها بوده اما در واقعیت شرایط اقتصادی و امنیتی ایران بعد از کرونا هم باعث نشده مشابه دیگر کشورها به دوران مطلوب گردشگری بازگردیم.
معمولا گردشگری هر کشوری دو قسمت دارد؛ گردشگری داخلی و پتانسیل‌های گردشگری خارجی که امروز به عنوان فعال این حوزه فکر می‌کنم پتانسیل‌های گردشگری داخلی خیلی بیشتر از گردشگری خارجی است. البته آمار دقیقی وجود ندارد که از کل سبد گردشگری چقدر آن برای داخل و چقدر برای سفرهای ورودی به ایران است. در کل با توجه به شرایط کشور، احتمال اینکه سهم گردشگری داخلی از اقتصاد در آینده به عدد بالاتری برسد، بسیار بیشتر از گردشگری خارجی است مگر اینکه در تعاملات بین‌المللی ایران اتفاق خاصی بیفتد و معادلات تغییر کند. از طرفی به نظر می‌رسد که رشد سرمایه‌گذاری در صنعت هتل ایران نزدیک به صفر است ولی در حوزه اقامتگاهها می‌بینیم که بخش عمده از سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش انجام می‌شود. به صورت کلی فکر می‌کنم حوزه اقامت هم به خاطر میزان پایین‌تر سرمایه گذاری نرخ سریع‌تر بازگشت سرمایه امروزه نسبت به بقیه بخش‌های گردشگری مثل هتل یا حمل‌ونقل جذابیت بیشتری دارد چرا که وقتی از سرمایه‌گذاری در هتل صحبت می‌کنیم در واقع به یک سرمایه گذاری حداقل یک یا تا چند همتی نیاز داریم. از طرفی حوزه حمل‌ونقل همیشه در دام اقتصاد دستوری است که منجر به ایجاد حلقه باطلی شده که سرمایه‌گذار را نسبت به حضور در این صنعت بی‌انگیزه کرده است. از نظر من اقامتگاه جایی‌ست که همچنان جذاب‌ترین حوزه سرمایه‌گذاری و رشد است و اگر چنین حوزه‌ای به مردم سپرده شود و در آن دخالتی صورت نگیرد می‌تواند بارقه امیدی برای توسعه گردشگری ایران باشد.
اگر حوزه اقامتگاهها به مردم سپرده شود و در آن دخالتی از طرف دولت صورت نگیرد می‌تواند بارقه امیدی برای توسعه گردشگری ایران باشد. احمد ایزدپور – مدیرعامل جاباما
وضعیت اقتصاد تورمی باعث حذف بسیاری از کالاها از سبد هزینه کاربران شده که این شامل سفر هم می‌شود. بر اساس آمار خود جاباما ۴۰ درصد مردم امکان سفر ندارند و ۵۰ درصد اقامتگاه‌های کشور در حال حاضر خالی است. در چنین شرایطی جاباما چه استراتژی برای رشد و رونق در این بخش در پیش گرفته است؟
به عنوان فعال حوزه گردشگری فکر می‌کنم این صنعت فعلاً نتوانسته روند را به سمتی ببرد که سفر برای اکثریت مردم در دسترس باشد چرا که امروز می‌بینیم خیلی از کاربران در پلتفرم جست‌وجو می‌کنند اما به مرحله رزرو نمی‌رسند. می‌دانیم که مشکلات اساسی اقتصادی مثل تورم و کاهش قدرت خرید وجود دارد اما به نظرم در عین حال این تهدیدها می‌توانند فرصت هم باشند و ما باید بتوانیم از یک سو با بسترهای تکنولوژیکی که در اختیار میزبانان می‌گذاریم و ایجاد آگاهی برای مردم از سوی دیگر٬ میزان عرضه و تقاضای سفر را به نوعی متناسب کنیم. متاسفانه امروز می‌بینیم که طبقه متوسط در جامعه در حال ضعیف‌تر شدن است و به تبع آن، تقاضا برای اکثر اقامتگاه‌هایی که طبقه متوسط جامعه به دنبال آنها بودند نیز در حال کاهش است. یعنی همزمان با کاهش قدرت خرید قشر متوسط، بخش زیادی از اقامتگاه‌های رده متوسط که نه خیلی گران هستند و نه خیلی اقتصادی نیز بیش از گذشته خالی می‌مانند. اما نقش پلتفرم در چنین شرایطی این است که بتواند حتی در همین شرایط، پویایی جدیدی ایجاد کند که امکان سفر برای مردم فراهم شود. همچنین باید بتواند درآمدزایی اقامتگاهها را نیز حفظ کند که این اهداف در استراتژی جاباما نیز دیده شده است. از طرفی با اینکه ما در جاباما نه قیمت‌گذار هستیم و نه بازارساز اما می‌توانیم با ارائه زیرساخت‌های فنی به میزبان‌ها، کمک کنیم که در هر لحظه با قیمت‌گذاری منصفانه درآمد بیشینه‌ای کسب کند و در نتیجه مردم هم از سفر محروم نشوند.
در گزارش جاباما به این اشاره شده که سهم آنلاین به آفلاین رزرو اقامتگاه در ایران ۱۷ درصد است، چرا به رغم دسترسی قابل توجه به موبایل و اینترنت اجاره دهندگان به اصطلاح جاده‌ای، همچنان سهم بزرگی از این بازار را در اختیار دارند؟
این مسئله را از دو جنبه می‌توان بررسی کرد. اول اینکه سهم بازار آنلاین را در مقایسه با سال قبل اگر نگاه کنیم٬ رشد خوبی اتفاق افتاده. سال ۹۹ ما با سهم بازار حدوداً ۵ درصدی طرف بودیم که طی ۴ سال گذشته که از دوران کرونا عبور کرده‌ایم سهم بازار اجاره اقامتگاه به صورت آنلاین بیش از ۳ برابر رشد کرده است. اما در مقایسه با دیگر صنایع، سهم بازار آنلاین اجاره اقامتگاه همچنان کم است. اما نکته‌ای که در خصوص این صنعت وجود دارد این است که بازار اجاره اقامتگاه بازار کم فرکانس‌تری نسبت به مثلاً تاکسی‌های اینترنتی یا سفارش غذا است. ذات صنعت گردشگری و اجاره اقامتگاه ایجاب می‌کند که حتی اگر آگاهی از برند هم وجود داشته باشد باز هم کاربر شاید دو بار در سال سفر کند و اساساً این مسئله در بازارهای دیگر کشورهای دنیا هم همین شکلی بوده است. برای مثال اگر رشد اوبر را با سرویس ایربی‌اندبی (Airbnb) مقایسه کنید می‌بینید که اوبر در سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ رشد خیلی سریعی را تجربه کرده ولی رشد ایربی‌اندبی خیلی آرام و ممتد بوده ولی در بازه زمانی طولانی مدت هر دو سرویس رشد بالایی داشته‌اند. در کل این ویژگی ذاتی صنعت گردشگری و اجاره اقامتگاه است اما با این وجود، رشد این صنعت در ایران طی سه چهار سال اخیر را نمی‌توان کم تلقی کرد. هرچند که سهم بازار دروغ نمی‌گوید؛ حدود ۸۵ درصد مردم علی‌رغم همه فعالیت‌های بازاریابی که در این سال‌ها انجام شده– هم در جاباما و هم توسط سایر فعالان این صنعت– آگاهی نسبی نسبت به خدمات آنلاین رزرو اقامتگاه دارند؛ یعنی می‌دانند که می‌شود اجاره ویلا یا اقامتگاه یا کلبه یا هر چیزی را آنلاین انجام داد. اما چیزی که کاملاً خاطر جمع‌شان کند که سرویس آنلاین نسبت به سرویس آفلاین مزیت دارد و با این کار ضرر نخواهند کرد، هنوز اتفاق نیفتاده و من این را ضعف بازیگران همین صنعت از جمله خودمان می‌دانم.
این مسئله مستلزم توسعه‌هایی است که در برنامه‌های آتی ما وجود دارد. فکر می‌کنم که امروز به مرحله‌ای رسیده باشیم که با کمک میزبان‌ها ارزش‌هایی را به مشتری ارائه دهیم تا او را قانع کند که اجاره آنلاین ارزش خیلی بیشتری در مقایسه با اجاره آفلاین دارد. حس می‌کنم حداکثر تا سه سال آینده اجاره آنلاین اقامتگاه یک رشد سهم بازار جدی را تجربه خواهد کرد.
زیرساخت‌های سفر در ایران از قبیل قطار، هواپیما و جاده‌ها و خودروهای با کیفیت با چالش‌ها و کمبودهای مختلفی روبه روست. این موضوع تا چه حد بر رونق بخش گردشگری داخلی تاثیر دارد. با توجه رابطه مستقیم این زیرساخت‌ها با وضعیت گردشگری آنلاین، جاباما چگونه می‌تواند بر این بخش کلیدی از چرخه گردشگری تاثیر بگذارد و استراتژی شما در مواجهه با این چالش چیست ؟
حداکثر تا سه سال آینده اجاره آنلاین اقامتگاه رشد سهم بازار جدی را تجربه خواهد کرد. احمد ایزدپور – مدیرعامل جاباما
واقعیت این است که توسعه یافتگی جزایر جنوبی ایران با تعداد پروازهایی که روزانه از مبداهای مختلف به سمت آنها انجام می‌شود رابطه مستقیمی دارد. برای مثال اگر جزیره کیش٬ قشم و چابهار را از لحاظ توسعه یافتگی گردشگری با یکدیگر مقایسه کنید می‌توانید رابطه شفاف آن را با تعداد پروازهایی که روزانه به این مقاصد می‌رود، مشاهده کنید. به هر حال اگر مسافر نتواند با قیمت مناسبی در فصل‌های مختلف وارد یک منطقه شود اساساً سفرش مقرون به صرفه نخواهد بود و به تدریج تردد مسافر به آن مقصد هم کم می‌شود. بنابراین چرا باید کسی در آن منطقه سرمایه‌گذاری کند و یا حتی یک اتاق با کیفیت برای اجاره بومگردی بسازد؟ این چالش‌ها در سفرهای با مسافت زیاد اثر مخرب بسیار زیادی می‌گذارد.
از طرف دیگر گردشگری در دام اقتصاد دستوری گرفتار شده و می‌توان گفت که این اقتصاد دستوری در حال خفه کردن صنعت حمل‌ونقل کشور است. از آنجایی که حمل‌ونقل، زیرساخت کل سفر و اقامت است امروز می‌بینیم که این مسئله در کشور، بازار هتل‌ها را تحت تاثیر قرار داده و حتی می‌توان عدم توسعه زیرساخت‌های هتلی را به عدم توسعه زنجیره حمل و نقل کشور مرتبط دانست.
اما با این وجود بازار اجاره ویلا و اقامتگاه تا حدود زیادی به سفرهای جاده‌ای مربوط می‌شود و حوزه ما در مقایسه با صنعت هوایی و ریلی آنچان در وضعیت بغرنجی قرار ندارد. وقتی از سفر جاده‌ای صحبت می‌کنیم منظورمان سفر با خودروی شخصی است و همین مسئله باعث شده امروز بازار اجاره اقامتگاه، به دلیل پیوند کمتر با شبکه حمل‌ونقل عمومی کشور٬ در مقایسه با هتل‌ها لطمه کمتری ببیند و چه بسا این مسئله به رونق و توسعه بازار اقامتگاهها در ایران طی سال‌های اخیر بی‌ربط هم نباشد. خیلی اوقات پیش آمده که اتاق‌های هتل به دلیل نبودن پرواز به آن مقصد خالی می‌ماند. در واقع چه بسا اغلب تقاضا وجود داشته باشد اما شبکه هوایی و ریلی قادر به پاسخگویی آن نیست.
چرا جاباما تمرکز و فرصت قابل توجهی را در سفر کاربران به جنوب کشور می‌بیند، تاثیر این پلتفرم بر رشد کیفیت و تعداد اقامتگاهها و میزان سفر در این منطقه چقدر بوده است؟
جنوب کشور یکی از تجربه‌های موفق سال‌های اخیر در گردشگری ایران است که به ویژه در جاباما خیلی به آن افتخار می‌کنیم. ما فعالیت‌های زیادی در جنوب انجام دادیم به ویژه بعد از کرونا. زمانی که برای توسعه بازار به جنوب وارد شدیم٬ تعداد اتاق‌های با کیفیتی که در این منطقه وجود داشت کم بود ولی با کمک فعالان کمی که آن زمان در این زمینه وجود داشتند سرمایه گذاری‌هایی انجام دادیم. اگر خاطرتان باشد در سال‌های ۱۴۰۰ یا ۱۴۰۱ ما تنها برندی در ایران بودیم که برای جنوب کشور در تهران کمپین تبلیغاتی برگزار کردیم.
در واقع می‌توان گفت بزرگترین سرمایه‌گذاری و تعهدی که جاباما در جنوب داشت این بود که از فعالان گردشگری در آن مناطق بخواهیم اقامتگاه بسازند و ما به پر شدن آنها کمک کنیم. ما در جاباما کاری کردیم صاحبان قایق و لنج، امروز مطمئن باشند که در فصل‌های مختلف سفر حتی در تابستان مسافر خواهند داشت.
طی ۱۰ سال آینده اکوسیستم جنوب کشور با وجود معضلات و ناامیدی‌هایی که وجود دارد توسعه قابل توجهی خواهد کرد و فکر می‌کنم اتفاقات خوب در این نقطه از کشور رخ خواهد داد.
جاباما از چه ابزارهایی برای سنجش کیفیت و ارزیابی واقعی اقامتگاهها استفاده می‌کند؟
یکی از مزیت‌های اصلی جاباما این است که در اضافه کردن اقامتگاه‌های جدید به پلتفرم خیلی سختگیرانه عمل می‌کند. ما فرایندهای متفاوتی برای کنترل کیفیت در جاباما داریم و همچنین تطبیق‌های جدی بین مالکیت اقامتگاه و خود آن ملک. چندین مرتبه سرویس عکاسی از اقامتگاه انجام می‌شود تا مطمئن شویم آن چیزی که وارد پلتفرم ما شده و فرصت فروش و دیده شدن به آن داده می‌شود٬ با واقعیت تطابق کامل داشته باشد. سپس به صاحب اقامتگاه شانس فروش می‌دهیم و هر چقدر اقامتگاه بیشتر مورد توجه کاربران قرار بگیرد٬ رفته رفته بیشتر هم بازدید می‌گیرد.
پس از رزرو شدن یک اقامتگاه تمام تلاش ما این است که بتوانیم از کاربر مسافر بازخورد و نظر بگیریم و امروز در بیش از ۷۰ درصد از رزروهای جاباما نظر هم ثبت می‌شود. اگر نظرات ثبت شده برای اقامتگاه خوب باشد این اقامتگاه درآمد بیشتری را تجربه می‌کند و اگر هم بد باشد جریمه خواهد شد. در ارزیابی‌های ما هر ملاقاتی بین مهمان و میزبان مهم است چرا که به ما کمک می‌کند سرویس‌مان را بهتر کنیم و در کل کیفیت اقامتگاه تاثیر زیادی در درآمد میزبانان ما دارد. بنابراین اگر میزبان بخواهد درآمد بهتری داشته باشد باید کیفیت بهتری عرضه کند.
این روزها در سطح شهر تهران کمپین محیطی از جاباما شاهد هستیم. به نظر شما تبلیغات محیطی جدید جاباما چه تاثیری بر رفتار کاربران برای روی آوردن به رزرو آنلاین اقامتگاه دارد؟
ما امروز دیگر علاقه‌ای نداریم سهم بازارمان را با دیگران مقایسه کنیم چراکه فکر می‌کنیم از این حیث به سهم بزرگی رسیده‌ایم. هدف ما امروز گرفتن سهم بیشتر از بازار آفلاین اجاره اقامتگاه است و شاید این کمپین شروع یک سلسله پیام‌هایی باشد که بتوانیم از طریق آگاهی که قبلا ایجاد کرده‌ایم٬ به عنوان بازیگر اصلی حوزه اقامتگاه آنلاین، تعهدات و قول‌هایی به مشتری آفلاین بدهیم. به هر حال کاربران به دلایل مختلف اجاره آفلاین اقامتگاه را انتخاب کرده بودند و سعی ما امروز این است که مشتریان را نسبت به مزایای اجاره آنلاین در مقایسه با اجاره آفلاین آگاه‌تر کنیم.
