دنیای‌اقتصاد- سونیتا سراب‌پور : دو هفته پیش بود که مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت با نارضایتی از گزارش انجمن تجارت الکترونیک درباره وضعیت بحرانی شبکه اینترنت ایران ابراز گله‌مندی کرد و گفت اگر می‌خواهید بدانید حال شبکه اینترنت کشور خوب است یا نه، سراغ گیمرها بروید. انتشار همین خبر در شبکه‌های اجتماعی واکنش گسترده و منفی کاربران به‌ویژه گیمرها را به دنبال داشت.
بسیاری از گیمرها اعلام کردند که آن‌قدر وضعیت اینترنت، مخصوصا در یک‌سال اخیر به‌دلیل اعمال محدودیت‌ها و اختلال‌های بیش از حد، افزایش پیدا کرده است که به راحتی نمی‌توانند یک بازی آنلاین ساده را بدون تاخیر انجام دهند. گروهی دیگر هم با انتشار تصاویری از بالا بودن پینگ هنگام بازی نشان دادند که وضعیت نه تنها نسبت به دوسال گذشته برای گیمرها بهتر نشده که بدتر هم شده است.
همچنین یکی از کاربران در واکنش به ادعای مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت درباره کم شدن کامنت‌های اعتراضی گیمرها زیر پست مسوولان اعلام کرد که کامنت‌ها کم نشده، بلکه آن‌قدر شبکه‌های اجتماعی مختلف مورد استقبال مردم فیلتر شده است که دیگر آنها دستشان به جایی نمی‌رسد که اعتراض خود را از این طریق به گوش مقامات مسوول برسانند. در مصاحبه‌ای که «دنیای‌اقتصاد» با چند گیمر و کارشناس فنی در همین زمینه انجام داده‌است، آنها نیز ادعای مدیرعامل زیرساخت درباره کاهش پینگ و رضایت گیمرها از اینترنت را رد و اعلام کردند که وضعیت کیفیت و سرعت اینترنت نه تنها برای گیمرها که برای کل کاربران کشور بحرانی است. آنها در این گفت‌وگو اعلام کردند که وزارت ارتباطات آن‌قدر روی شبکه محدودیت ایجاد و بسیاری از بازیها را فیلتر کرده است که دیگر آنها حتی انجام بازی به‌عنوان یک سرگرمی را کنار گذاشته‌اند.
طرح‌های بی‌نتیجه برای جلب رضایت
پیش از اینکه ابراهیم رئیسی بر صندلی ریاست‌جمهوری کشور تکیه بزند، در اولین مناظره انتخاباتی‌اش با اشاره به عقب بودن ایران در فضای مجازی و اینکه زیرساخت‌های ارتباطی به درستی رشد نکرده‌اند، به مشکلات گیمرها در همین فضا اشاره کرد و گفت: «از جوان‌ها در خانه‌ها سوال می‌کنم، از بچه‌ها سوال می‌کنم، شما دارید گیم بازی می‌کنید، دارید در واقع، بازی کودکانه، نوجوانانه بازی می‌کنید، چقدر وسط بازی حالتان گرفته می‌شود؟ خب مشخص است که زیرساخت‌ها وضعیت خوبی ندارد.» در نهایت او همزمان با وعده توسعه فضای مجازی درصورت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری، هر ادعایی در رابطه با فیلتر کردن شبکه‌های اجتماعی باقی‌مانده از جمله اینستاگرام را رد کرد و وعده داد که مشکل پینگ گیمرها را هم حل خواهد کرد.
یک‌سال بعد از این اظهارات، در آذرماه سال گذشته عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت ابراهیم رئیسی در حاشیه جلسه هیات دولت خبر داد که در راستای وعده انتخاباتی رئیس‌جمهوری برای کاهش پینگ بازیها، CDN صد و پنجاه بازی محبوب وارد ایران شده است. هرچند نام این بازیها هیچ‌گاه به‌صورت شفاف اعلام نشد؛ ولی همان زمان زارع‌پور یک وعده دیگر هم داد و آن این بود که سایتی به زودی رونمایی خواهد شد تا گیمرها در آن نرم‌افزارهایی دانلود کنند تا سرعت بازیها برایشان بهتر شود.
این وعده‌های زارع‌پور در حالی اعلام می‌شد که بسیاری از بازی‌های محبوب گیمرها در سراسر دنیا یا برای کاربران ایرانی توسط سازندگان آن مورد تحریمند یا در ایران فیلتر شده‌اند. برای نمونه درحالی‌که پلتفرم «توییچ»، سرویس پخش زنده ویدئویی یک‌بار در زمستان۱۴۰۰ فیلتر و بعد از مدتی رفع فیلتر شد، مجددا در تابستان سال گذشته و با شروع تعطیلات میلیون‌ها گیمر ایرانی، دوباره فیلتر شد. در کنار آن هم در اواخر خردادماه امسال و باز هم با شروع تعطیلات تابستانی، پلتفرم استریم Kick فیلتر شد. در مقابل این اتفاق‌ها هم وقتی کاربران از وزیر ارتباطات دلیل این فیلترینگ‌ها را جویا شدند، مانند همیشه با یک پاسخ روبه‌رو شدند و آن اینکه فیلتر و رفع فیلتر جزء اختیارات وزارت ارتباطات نیست.
در همین شرایط سال گذشته و در اوج اختلال‌ها و محدودیت‌های بی‌سابقه روی اینترنت کشور، وزیر ارتباطات از راه‌اندازی سامانه «رادار بازی» برای حل مشکل پینگ، سرعت پایین دانلود و به‌روزرسانی بازیها خبر داد؛ سامانه‌ای که در زمان راه‌اندازی، بسیاری از کارشناسان از آن به‌عنوان اینترنت طبقاتی یا VPN سازمانی یاد کردند که هدفش این است که تنها در شرایط فعلی اینترنت کشور، گیمرها را راضی کند تا صدای اعتراض بخشی از جامعه نسبت به وضعیت بد کیفیت و سرعت اینترنت خاموش شود.
هرچند واکنش کاربران در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که «رادار بازی» هم نتوانسته مشکل پینگ و سرعت پایین دانلود و به‌روزرسانی بازیها را برای آنها حل کند؛ اما در تازه‌ترین اتفاق هفته گذشته محمد جعفرپور، معاون وزیر ارتباطات و رئیس شرکت ارتباطات زیرساخت در شبکه ویراستی اعلام کرد که برای کاهش پینگ بازیها و بهبود تجربه کاربری گیمرها، یک لینک پرظرفیت جدید در یکی از CDNهای منطقه ایجاد کرده‌اند.
این خبر هم در حالی اعلام شد که از حدود یک سال گذشته، فیلترینگ بسیاری از پلتفرم‌های گیم و اپلیکیشن از جمله گوگل‌پلی مشکلاتی را برای گیمرهای ایرانی ایجاد کرده است.
اینترنتی که دیگر برای بازی مناسب نیست
درحالی‌که مقامات وزارت ارتباطات از تلاش‌های شبانه‌روزی خود برای بهبود وضعیت اینترنت و ایجاد تجربه بهتر حداقل برای گیمرها هنگام انجام بازی خبر می‌دهند، اما گیمرها اعلام می‌کنند که وضعیت اینترنت نه تنها برای آنها که برای هیچ کاربر اینترنتی در کشور بهتر نشده است.
شیرین منظری، گیمر و کارشناس فنی در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید که قطعا وضعیت اینترنت مخصوصا در یک سال اخیر بهتر نشده و به هیچ‌وجه برای او به‌عنوان یک گیمر مناسب نیست. به گفته او، تعداد زیادی از بازیها که قبلا تجربه بازی آن را داشته و هیچ اختلالی نداشتند، در چند ماه گذشته غیرقابل استفاده شده‌اند. او در این زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «مشکل اصلی ما به‌عنوان گیمر، پینگ بالا هنگام بازی است؛ به‌طوری‌که نمی‌توانیم تجربه خوبی از بازی داشته باشیم. هرچقدر هم در اسپیدتست، تست بالایی از سرعت اینترنت داشته باشیم، اما وقتی اختلال روی شبکه باشد و پکت لاس بازی بالا باشد، تجربه خوبی از انجام بازی نداریم.»
او در واکنش به صحبت‌های مدیرعامل زیرساخت که اعلام می‌کند گیمرها از وضعیت اینترنت راضی هستند، توضیح می‌دهد: «این حرف می‌تواند از یک زاویه درست باشد. یعنی با استناد به اینکه بازی‌هایی را که نسخه سرور دارند، اگر روی سرورهای داخل ایران راه‌اندازی کنند (راه‌اندازی یک نسخه شخصی‌سازی‌شده از بازی)، پینگ بازی فوق‌العاده کاهش پیدا می‌کند و سرعت بازی عالی و بدون اختلال می‌شود؛ اما مساله این است که بسیاری از بازیها را می‌خواهیم آنلاین و با کل دنیا بازی کنیم؛ در این شرایط آوردن سرور بازی در داخل ایران کمکی به گیمر نمی‌کند.» براساس توضیحات منظری، دولت تنها سرور بازی‌هایی را به داخل می‌آورد که مورد تایید خودش باشد؛ درحالی‌که این بازیها مورد استقبال گیمر ایرانی نیست. از سمت دیگر او تاکید می‌کند که دولت نمی‌تواند نسخه سرور خیلی از بازیها را به‌دلیل مقیاس بالا به داخل بیاورد و هزینه زیرساختی آن را متقبل شود.
منظری در پاسخ به این سوال که راه‌اندازی «رادار بازی» تا چه حد به تجربه گیمرها هنگام بازی و کاهش پینگ کمک کرده است، می‌گوید: «آخرین باری که آن را چک کردم در دسترس نبود و اساسا هم این سامانه سرویس خاصی ارائه نمی‌دهد. این سامانه یک نوع DNS است که می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند که سرویس‌های بهتر در این زمینه مانند شکن یا الکترو را داریم. از طرف دیگر در این سامانه هم لیست محدودی از بازیها وجود دارد که شاید به ۲۰ بازی هم نمی‌رسد. این بازیها هم انتخاب خود وزارتخانه بوده و بازی‌های محبوب قشر جوان و نوجوان نیست.»
به گفته او راه‌اندازی این سامانه‌ها تا زمانی که روی شبکه اختلال شدید وجود دارد نه تنها به گیمرها که به هیچ کاربری کمک نمی‌کند.
ادعای غیرقابل اتکای کاهش پینگ
در همین زمینه میثم خلیل‌زاده، گیمر و کارشناس بازی هم به «دنیای‌اقتصاد» اعلام می‌کند که وضعیت اینترنت از مهر سال گذشته برای هیچ کاربری مناسب نیست و در این زمینه گیمرها هم از این قاعده مستثنی نیستند. به گفته او آنها به‌عنوان یک گیمر در چند مرحله برای انجام بازی مشکل دارند، از دانلود بازی گرفته که به خاطر سرعت و اختلال در اینترنت بارها لغو می‌شود تا بحث تحریم‌های بین‌المللی و از همه بدتر خودتحریمی‌هایی که در ایران ایجاد شده است. به باور او وزارت ارتباطات حداقل در یک سال گذشته تنها روی IPهایی اختلال ایجاد نکرده که در لیست سفید آنها قرار داشته‌اند و هر IP که خارج از این لیست بوده با اختلال مواجه شده است. براساس توضیحات خلیل‌زاده سرورهای بسیار زیادی از بازی‌های ویدئویی در دنیا وجود دارد و طبیعتا وزارت ارتباطات یا هر نهاد دیگری نمی‌تواند تمام این سرورها را باز بگذارد. در نهایت این شرایط باعث می‌شود که وقتی اختلالی روی شبکه ایجاد می‌شود، گیمرها هم هنگام بازی با مشکل مواجه شوند.
طبق اظهارات او، اختلال‌هایی که روی شبکه ایجاد می‌شود حتی باعث شده است سامانه «رادار بازی» وزارت ارتباطات هم در یک اپراتور در دسترس باشد و در اپراتور دیگر دسترسی به آن امکان‌پذیر نباشد. خلیل‌زاده به «دنیای‌اقتصاد» درباره شرایط گیمرها در ایران می‌گوید: «وضعیت اینترنت برای گیمرها واقعا بحرانی است. اینکه می‌گویند از گیمرها شرایط کیفیت اینترنت را بپرسید کاملا اشتباه است، گیمرها شاکی‌ترین بخش جامعه در زمینه وضعیت اینترنت هستند؛ چراکه برای تجربه یک بازی آنلاین نیاز به اینترنت پایدار داریم و این در حالی است که وقتی اینترنت پایدار نباشد و مدام روی آن اختلال باشد، نمی‌توان یک بازی خوب انجام داد.»
او ادامه می‌دهد: «من به‌عنوان یک گیمر از ۴اینترنت در خانه استفاده می‌کنم تا وقتی می‌خواهم با دوستانم خارج از ایران بازی کنم، کمتر به مشکل برخورد کنم. با این شرایط باز هم با مشکل مواجه هستم و مدام باید بین این ۴ اینترنت سوییچ کنم تا بلکه بتوانم با یک کدام بازی کنم. وقتی می‌گویم در شبکه اختلال است به این خاطر است که یک روز یک DNS کار می‌کند، ولی همان DNS روز دیگر از کار می‌افتد و شما را هنگام انجام بازی با مشکل مواجه می‌کند.» به گفته او این شرایط و دستکاری روی شبکه و پیاده‌سازی سیستم فیلترینگ پیچیده باعث می‌شود گیمرها برای انجام بازی خود نتوانند یک راه‌حل ثابت پیدا کنند.
او اشاره مقامات وزارت ارتباطات برای پایین آوردن پینگ بازیها را هم یک مساله نسبی می‌داند و می‌گوید: «ممکن است پینگ یک بازی روی سرورهای داخلی پایین باشد، اما پینگ بازی هنگام انجام آن با بازیکنان دنیا بسیار بالا است. برای مثال پینگ یک بازی برای من ممکن است با خاورمیانه مانند امارات ۵۰ باشد (که این پینگ ۵۰ هم با اینترنت‌های مختلف متفاوت است) ولی وقتی می‌خواهم با سروری در انگلستان بازی کنم، این پینگ به ۱۵۰ برسد یا در آمریکای غربی به ۲۵۰ تبدیل شود یا در آسیا به عدد ۳۰۰ برسد.» همچنین به گفته او پینگ بازیها در ساعات شبانه‌روز هم به‌دلیل دستکاری در پهنای‌باند، اختلال و پایدار نبودن اینترنت روی یک عدد ثابت نمی‌ماند و مدام تغییر می‌کند و همین موضوع باعث عصبانی شدن گیمرها هنگام بازی می‌شود. او کاهش پینگ بازی از سمت وزارت ارتباطات را یک ادعای غیرقابل اتکا می‌داند.
نریمان اسلامی، گیمر هم در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تاکید می‌کند که وضعیت بازی آنلاین برای آنها در دوسال گذشته بهتر که نشده، بدتر هم شده است. او با ذکر مثالی می‌گوید: «یکی از بازی‌هایی که بازیکنان زیادی دارد Dota ۲ است. این بازی روی بعضی سرویس‌های اینترنت با محدودیت همراه شده و روی آن محدودیت DNS ایجاد کرده‌اند تا نتوان به راحتی آن را بازی کرد. حتما باید DNS را مدام عوض کرد تا بتوان کمی بازی انجام داد که باز هم در این شرایط به خاطر کندی و اختلال روی شبکه نمی‌توان تجربه خوبی از بازی داشت.»
او ادامه می‌دهد: «بعضی از محدودیت‌ها و اختلال‌ها کاملا با برنامه‌ریزی انجام می‌شود. در واقع رویDNS ها محدودیت ایجاد می‌کنند و به بازیکن اجازه نمی‌دهند که با هر DNS بازی کند و می‌گویند اگر می‌خواهید بازی کنید از DNS که ما می‌گوییم مانند رادار بازی استفاده کنید.»
به باور او، سیاست فعلی این است که بازی بدون مشکل محدود و فیلتر شود تا گیمر مجبور به استفاده از سرویس‌های داخلی مانند رادار بازی شود. او معتقد است که آنها به‌عنوان یک گیمر می‌خواهند حق انتخاب داشته باشند؛ اما محدودیت روی اینترنت و اختلال‌های بی‌وقفه روی شبکه حق انتخاب یک بازی بدون دغدغه را از آنها گرفته است.
ایجاد رانت برای یک گروه خاص
کارشناسان و فعالان اینترنتی معتقدند که شرایط اینترنت کشور بدون انجام هیچ تحقیق فنی هم نشان می‌دهد که این اینترنت برای هیچ گروهی، از کاربران معمولی گرفته تا گیمرها و پژوهشگران و توسعه‌دهندگان نرم‌افزار، خوب نیست.
در همین زمینه سعید سوزنگر، کارشناس فنی و امنیت شبکه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام می‌کند اینکه با راه‌اندازی یک سامانه مانند «رادار بازی» و انتخاب چند بازی محدود گفته شود، پینگ بازی را کاهش داده‌اند و گیمرها نسبت به گذشته راضی‌تر هستند و نتیجه‌گیری می‌کنند که کیفیت اینترنت خوب است، تنها ایجاد یک رانت برای یک گروه خاص است. به گفته او، اگر هم گیمرها از کیفیت اینترنت راضی باشند، باز هم این موضوع تایید نمی‌کند که اینترنت کشور در وضعیت مطلوبی قرار دارد.
او در این زمینه می‌گوید: «از طریق راه‌های مختلف مانند ایجاد سامانه «راداربازی» صرفا رانت‌هایی برای گروه‌های خاصی از جامعه ایجاد شده و از این طریق هم دسترسی‌های خاصی آن هم فقط به بخشی از بازی‌های مورد تایید سیاستگذار داده می‌شود. در واقع با ارائه اینترنت طبقاتی سعی کرده‌اند مشکل بخش کوچکی از جامعه گیمرها را حل کنند. با این حال شواهد نشان می‌دهد که همین امکاناتی که ایجاد کرده‌اند هم نتوانسته مشکلی هرچند کوچک را از این جامعه حل کند.»
به باور او با وجود اختلال‌ها و فیلترینگ شدید روی اینترنت کشور، وزارت ارتباطات باید بگوید اینترنت را فقط برای آن دسته از گیمرهایی بهتر کرده است که از سامانه مورد تایید خودش استفاده می‌کنند؛ در غیر این صورت شبکه اینترنت کشور اختلال‌های عجیب و غریب خودش را دارد.
فکت‌یار، سامانه راستی‌آزمایی اخبار هم در بررسی‌های خود مشخص کرده است که اظهارات مدیرعامل زیرساخت درباره اینکه گیمرها از کیفیت اینترنت راضی هستند، چندان قابل اثبات نیست. بررسی‌های فکت‌یار نشان می‌دهد که سامانه «راداربازی» تاثیر مثبتی در کاهش پینگ و پکت لاس داشته، اما تعداد بازی‌های این سامانه بسیار محدود است؛ به‌طوری‌که تنها سه بازی از بیست بازی پرمخاطب در ایران در این سامانه وجود دارد. طبق بررسی‌های فکت‌یار، گیمرهایی که از ابزارهای داخلی برای بازی استفاده نمی‌کنند و در واقع بخش عمده‌ای از اجتماع گیمرها را هم تشکیل می‌دهند، همچنان مشکلات بسیاری در پینگ، سرعت اینترنت و تحریم بازیها دارند.
