محدودیت روی اینترنت و فیلترینگ شدید سرویس‌های اینترنتی مختلف در هفته‌های گذشته تنها دسترسی کاربران داخل کشور به این سرویس‌ها را سخت‌تر کرده و افزایش میزان استفاده مردم از ابزارهای دور زدن فیلترینگ یکی از نتایج بارز آن تاکنون بوده است.
یک گزارش که به تازگی از سوی «فکت‌یار» سامانه راستی‌آزمایی اخبار و اطلاعات، منتشر شده نشان می‌دهد که در یک ماه گذشته و با شروع فیلترینگ شدید روی پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، میزان استفاده مردم از حساب‌های اطلاع‌رسانی رسانه‌های خارجی فارسی‌زبان در این شبکه با افزایش چشمگیری در مقایسه با پیش از فیلترینگ روبه‌رو بوده است.
سامانه فکت‌یار در گزارش که منتشر کرده به بررسی اثر فیلترینگ اینترنت بر تعامل کاربران با رسانه‌های خبری پرداخته است. فکت‌یار در بررسی خود صفحه‌های ۱۰ رسانه خبری فعال اینستاگرام در بازه ۲۰ روز قبل و بعد از فیلترینگ را مورد توجه قرار داده است.
این گزارش نشان می‌دهد که متوسط تعاملات هر پست شامل مجموع لایک‌ها و مجموع همه کامنت‌ها در همه رسانه‌ها با شروع فیلتر اینستاگرام افزایش پیدا کرده است.
متوسط تعاملات هر پست در رسانه‌هایی مانند من‌وتو، ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی، خبرگزاری فارس، یورونیوز، صدای آمریکا، ایسنا، دویچه‌وله فارسی، ایران وایر و خبرگزاری ایرنا مورد بررسی قرار گرفته است.
به جز خبرگزاری فارس میزان تعاملات در تمامی این رسانه‌ها در مقایسه با قبل از فیلترینگ اینستاگرام افزایش قابل توجه‌ای داشته است.
فکت‌یار میزان لایک‌های این رسانه‌ها قبل از فیلترینگ اینستاگرام و بعد از فیلترینگ آن را هم مقایسه کرده است. این مقایسه هم نشان می‌دهد که متوسط لایک‌های هر پست در همه رسانه‌ها از جمله من‌وتو، ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی، یورونیوز، صدای آمریکا، ایسنا، دویچه‌وله فارسی، ایران وایر و خبرگزاری ایرنا افزایش داشته و در این بین تنها میزان لایک پست‌های خبرگزاری فارس نسبت به قبل فیلترینگ کاهش داشته است.
همچنین فکت‌یار در مقایسه‌ای دیگر به بررسی میزان رشد فالوئر رسانه‌هایی همچون من‌وتو، ایران اینترنشنال، بی‌بی‌سی فارسی، خبرگزاری فارس، یورونیوز، صدای آمریکا، ایسنا، دویچه‌وله فارسی، ایران وایر و خبرگزاری ایرنا قبل و بعد از فیلترینگ اینستاگرام پرداخته است. طبق این بررسی تمامی این رسانه‌ها به جز بی‌بی‌سی فارسی با رشد میزان فالوئر بعد از فیلتر اینستاگرام روبه‌رو بوده‌اند.
در ادامه گزارش فکت‌یار عملکرد برخی از این رسانه‌های خبری را هم بررسی کرده است. در بررسی عملکرد صفحه خبرگزاری فارس در بازه ۱۰ شهریور تا ۱۸ مهر مشخص شده که الگوی نرخ تعامل، متوسط تعداد تعاملات پست‌ها و متوسط تعداد لایک‌های پست‌هاد در این رسانه تقریبا بدون تغییر بوده است و در مقابل تعداد فالوئرهای آن در این مدت کاهش هم یافته است.
در همین زمینه عملکرد صفحه اینستاگرام بی‌بی‌سی ۲۰ روز قبل و بعد از فیلترینگ این شبکه (۱۰ شهریور تا ۱۸ مهر) نشان می‌دهد که نرخ تعامل، روند نزولی داشته اما از متوسط قبل از فیلترینگ بیشتر بوده است. همچنین تعداد فالوئرها افزایش یافته و نرخ رشد فالوئر نیز رشد داشته است. از سوی دیگر متوسط تعداد لایک‌های پست‌ها روند نزولی داشته اما از متوسط قبل فیلترینگ بیشتر بوده است. این وضعیت در مورد شبکه ایران اینترنشنال نیز تقریبا به همین صورت بوده است.
فکت‌یار در گزارش خود اعلام کرده که با توجه به این که در بازه زمانی بعد از اعمال فیلترینگ متوسط تعداد تعاملات و لایک‌های پست‌ها برای تمام رسانه‌های خبری فارسی‌زبان خارج از کشور نسبت به دوره مشابه قبل از آن افزایش داشته، به نظر می‌رسد که فیلترینگ اینستاگرام تاثیر چندانی بر دسترسی کاربران به آنها نداشته است.
فکت‌یار اعلام کرده که قطعا قسمتی از این افزایش مربوط به افزایش نرخ تعامل کاربران است؛ اما همان‌طور که در جدول زیر مشخص است، در خصوص ۳ رسانه اصلی، درصد افزایش متوسط تعداد لایک‌ها هر پست از درصد افزایش نرخ تعامل همواره بیشتر بوده است.
در بخش پایانی این گزارش فکت‌یار به این پرسش که «ممکن است تصور شود که نرخ دسترسی کاربران داخل کشور به شدت کاهش یافته و افزایش متوسط تعداد لایک‌های هر پست مربوط به کاربران خارج از ایران است» پاسخ داده است. در این زمینه فکت‌یار سه دلیل آورده است: اول اینکه میزان افزایش متوسط لایک‌های این ۳ رسانه (فارس، بی‌بی‌سی و ایران اینترنشنال) به حدی زیاد است که نسبت دادن تمام آن به کاربران خارج از کشور را غیر منطقی می‌سازد.
دوم اینکه عدم تغییر محسوس در خصوص تعاملات کاربران با پست‌های خبرگزاری فارس نیز شاهد دیگری بر عدم کاهش سطخ دسترسی مخاطبان داخل کشور است.
سوم اینکه رشد فزاینده تعداد فالوئرهای این صفحه‌ها نیز در حدی است که احتمال خارج‌نشین‌بودن تمام آنها را رد می‌کند.
در ادامه فکت‌یار در خصوص رشد فزاینده تعداد فالوئرهای این سه رسانه دو فرضیه را مطرح کرده است: اول اینکه وقایع سیاسی منجر به افزایش علاقه کاربران به مسائل سیاسی شده و دوم اینکه دسترسی به فیلترشکن برای سایر نیازمندی‌های کاربران باعث مواجهه آنها با این صفحه‌ها و فالوکردن آنها شده است.
فکت‌یار طبق اطلاعات این گزارش خود اعلام کرده که فیلترینگ نه‌تنها باعث کاهش سطح دسترسی مردم به رسانه‌های خارج از کشور نشده؛ بلکه نرخ تمایل مردم به آنها را نیز بیشتر کرده است.
