اگر نگاهی به یافته‌های پژوهشی داشته باشیم، درمی‌یابیم که در دو دهه اخیر، تحولات عظیمی در بازارهای جهانی رخ داده و رویکرد کسب‌وکارها رو به تحول است. بهره‌مندی از درآمدزایی، نوآوری و سودآوری بیشتر مورد استقبال اکثر کشورهای جهان واقع شده و همین امر سبب شده است که در حال حاضر شاهد گسترش مشاغل خرد باشیم. در این میان نقش کسب‌وکارهای آنلاین که حدود ۱۵ سال از بروز و ظهورشان در کشورمان می‌گذرد چیست؟ آیا روند رو به رشد دیجیتالی شدن اقتصاد می‌تواند سهمی ویژه در کمک به گسترش کسب‌وکارهای کوچک، خانگی و بومی داشته باشد؟ در ادامه می‌خوانید که پروژه کارآفرینی بومی دیجی‌کالا چه چشم‌اندازی مرتبط با این دغدغه تصویر کرده است.
براساس گزارش سالانه ۱۴۰۰ دیجی‌کالا، ۳۴۸۵ فروشنده بومی محلی از سراسر ایران در پروژه توانمندسازی کسب‌وکارهای بومی محلی دیجی‌کالا حضور یافتند و توانستند بالغ بر ۳۰هزار محصول متنوع را به فروش برسانند.
از زمانی که دغدغه عدم اتصال بخش اعظمی از بنگاه‌های اقتصادی به شبکه‌های کسب‌وکار در معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مطرح شده بود چند سالی می‌گذرد. در سال ۹۷ آمارها نشان می‌داد که سهم بنگاه‌های بزرگ در اقتصاد نیم‌درصد و سهم بنگاه‌های متوسط کمتر از نیم‌درصد است، حال آنکه بنگاه‌های خرد و کوچک از سهم ۹۶درصدی در اقتصاد برخوردار هستند. این آمار و ارقام نشان دهنده اهمیت و ضرورت تاثیرگذاری کسب‌وکارهای منطقه‌ای می‌شویم.
در کشورهای توسعه‌یافته، کسب‌وکارهای کوچک و متوسط جزء مهمی در توسعه اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شوند. این نوع کسب‌وکار درشکل گیری فرصت‌های شغلی با سرمایه‌گذاری‌های اندک و آمیخته با نوآوری در محصولات، مورد توجه قرار می‌گیرند. همچنین رونق کسب‌وکارهای خرد و مشاغل سنتی، به‌خصوص در بهبود وضعیت معیشت روستائیان حائز اهمیت است و بنابراین توسعه پایدار جوامع در بحث صنایع دستی بومی به عنوان بخشی از هویت اجتماعی، باید مورد توجه قرار گیرد.
طبق دیدگاه محققان حوزه اقتصاد، دو نگاه توسعه بیرون‌زا و درون‌زا در توسعه و گسترش جوامع حائز اهمیت است. در بحث توسعه بیرون‌زا، سرمایه گذاری و تلاش بنگاه‌های بیرون جامعه مطرح است.
در موضوع توسعه درون‌زا با مقوله مردم روبرو هستیم. در نگاه درون‌زا گسترش صنایع ابتکاری، نوآور و خلاق مورد نظر است و رونق صنایع‌دستی بومی محلی هم می‌تواند در توانمندسازی مردم نقش به‌سزایی داشته باشد و هم در توسعه پایدار جوامع محلی مثمرثمر واقع شود.
در این میان می‌توان به حضور این کسب‌وکارها در بازار تجارت الکترونیک اشاره کرد، چرا که کسب‌وکارهای کوچک و محلی به تنهایی نمی‌توانند به فعالیت‌های تجاری گذشته خود بسنده کنند و می‌توانند متناسب با پیشرفت‌ها و دانش فنی روز دنیا در بازارهای جهانی حضور یابند.
بازاریابی عامل اصلی و اساسی هر زنجیره ارزش است و داده‌ها و اطلاعات لازم و ضروری بازار باید به‌طور مداوم و مستمر به زنجیره وارد شود. بازار صنایع دستی محلی معمولا توسط گردشگران حاضر در این جوامع ایجاد می‌شود. در این میان دیجی‌کالا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بازارهای آنلاین در ایران، با توانمندسازی جوامع محلی، نقش بسزایی در معرفی محصولات کسب‌وکارهای کوچک و محلی دارد. فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک می‌تواند زمینه موفقیت بازاریابی و بازارسازی برای این مدل کسب‌وکارها را به طور چشمگیری افزایش دهد.
دیجیتالی شدن خرید و فروش محصولات بومی محلی
طبق گزارش سالانه ۱۴۰۰ دیجی‌کالا، پروژه عرضه دسته جدیدی از محصولات در دیجی‌کالا آن هم از دل شهرها و روستاهای دور از پایتخت در پاییز ۱۳۹۹ کلید خورد. این پروژه در راستای توانمندسازی کسب و کارهای بومی محلی بود تا بتوانند در بازار بزرگ تجارت الکترونیک ایران سهم به‌سزایی داشته باشند. دیجی‌کالا امکان عرضه محصولات بومی محلی روستائیان را در راستای تحقق مسئولیت اجتماعی خود راه‌اندازی کرد که با همکاری ۱۵ نهاد فعال در حوزه محرومیت‌زدایی و ۳۵ استارتاپ اجتماعی محلی، در حال اجراست.
برای ارتباط با روستاهای سراسر کشور و شناسایی محصولات محلی، همراهی و یاری سازمان‌ها و نهادهایی را طلب می‌کرد که سال‌ها در این مناطق فعالیت داشتند. به این ترتیب کارگروه مشترکی با نهادهای فعال در زمینه کسب‌وکارهای بومی محلی تشکیل شد تا از ترکیب تجربه این نهادها در همکاری با کسب‌وکارهای روستایی و دیجی‌کالا در تجارت آنلاین، مدل عملیاتی مناسبی به دست آید.
تلاش برای اشتغال‌زایی و کمک به افزایش تولید محصولات محلی و روستایی به‌عنوان ارزش اقتصادی محور در هر منطقه، افزایش سهم محصولات روستایی در سبد خرید خانوارهای شهری، ایجاد جریان درآمدی پایدار برای تولیدکننده محلی و روستایی از اهداف دیجی‌کالا در راه‌اندازی پروژه توسعه کسب و کارهای بومی محلی بوده است.
عرضه بیش از ۳۰هزار محصول بومی محلی در بستر آنلاین
از میان ۳۰ هزار و ۴۴۴ نوع محصول متنوعی که دراین پروژه به فروش می‌رسد، ۴ زیرمجموعه صنایع دستی، خانه و کاشانه، مد و پوشاک و خوراکی را شامل می‌شود. این محصولات به لحاظ نوع فروشنده به دو گروه محصولات بومی محلی و محصولات مددجویان تقسیم می‌شوند.
صنایع دستی ایرانی اصیل‌ترین، مردمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر سرزمین ما به‌شمار می‌آید ودر پروژه توانمندسازی کسب و کارهای بومی محلی دیجی‌کالا، صنایع‌دستی با سهم ۴۵درصدی پرمحصول‌ترین گروه در میان دسته‌بندی محصولات را به خود اختصاص داده است و بعد از آن، خانه و کاشانه با سهم ۲۸درصدی، مد و پوشاک با سهم ۱۷درصدی و خوراکی با سهم ۱۰درصدی توانستند رتبه‌های بعدی را کسب نمایند.
اگر بخواهیم به معرفی برخی از این محصولات بپردازیم می‌توانیم از گلیم دست‌بافت، محصول شهرستان سیرجان، گردنبد ملیله‌کاری محصول استان زنجان و میگوی جنوب به عنوان گران‌ترین محصولات بومی محلی و همچنین آرد ارگانیک کامل، شکر قهوه‌ای و چوب دارچین ممتاز نام ببریم.
فروشندگان بومی محلی از سراسر ایران
در سال ۱۴۰۰ فروشندگان بومی محلی از سراسر ایران در دیجی‌کالا حضور داشتند و توانستند محصولات خود را به فروش برسانند.
در ابتدای این پروژه استان کرمان با سهم ۱۹درصدی استان پیشرو در تعداد فروشندگان بود. استان اصفهان با سهم ۱۶درصدی، استان تهران با سهم ۱۳درصدی، استان‌های کرمانشاه، فارس و خوزستان با سهم ۶درصدی و سایر استان‌ها نیز با سهم ۳۶درصدی توانستند در این پروژه حضور یابند.
طبق گزارش سالانه ۱۴۰۰ دیجی‌کالا، در حال حاضر ۳۴۸۵ فروشنده بومی محلی در این پروژه در حال ارائه خدمات و محصولات خود به ایرانیان هستند. بخشی از این فروشندگان به واسطه نهادهای همکار و بخشی دیگر به صورت مستقل متقاضی فروش در دسته بومی محلی شده‌اند و نکته قابل ذکر این است که رقم تعداد فروشندگان این حوزه، در سال ۱۴۰۰ در دیجی‌کالا ۶برابر نسبت به مدت مشابه سال گذشته شده است.
گفتنی‌ست که کمیته امداد امام خمینی (ره) با ۷۴۴ فروشنده بیشترین تعداد فروشنده در میان نهادهای همکار را به خود اختصاص داده است، معاونت زنان ریاست جمهوری با ۳۲۵ فروشنده و سازمان بسیج سازندگی با ۱۶۸ فروشنده در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
به استناد این گزارش، اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ را می‌توان نقطه طلایی جذب فروشنده بومی محلی دانست. در این ماه با جذب ۳۸۴ فروشنده رکورددار رشد ماهانه شکسته شده است و پس از آن، شهریور، بهمن و دی نیز دیگر ماه‌های طلایی برای جذب فروشندگان به حساب می‌آید.
روزهای پر رزق و روزی کسب و کارهای بومی محلی
در5 آذرماه ۱۴۰۰ و روز جمعه سیاه محصولات بومی محلی با اقبال بسیار خوبی از سوی خریداران مواجه شد و با رشد ۳.۸۱ برابری فروش در این روز، محصولات بومی محلی در سبد خرید تعداد بیشتری از مشتریان سراسر ایران قرار گرفت.
کمپین آگاهی‌بخشی در رابطه با محصولات بومی محلی و تاثیرات خرید از این محصولات در توسعه جوامع محلی در تیرماه به رشد ۲.۹۴ برابری فروش این محصولات در۱۸ تیرماه سال گذشته منجر شد.
بنابر این گزارش از ابتدای این پروژه تا پایان سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۰۵ هزار آیتم کالای بومی محلی فروخته شد. فروش تعداد محصولات بومی محلی از ۱۰ هزار و ۱۴۶ کالا در فروردین ماه ۱۴۰۰ به ۲۴ هزار و ۲۱۷ آیتم فروش ماهانه در بهمن ماه رسید. بدین معنا که در طول یک سال بیش از دو برابر شده است.
داستان موفقیت کسب‌وکارهای کوچک و محلی که در گوشه و کنار کشور مشغول به فعالیت هستند، در گزارش سالانه ۱۴۰۰ دیجی کالا خواندنی است. محصولاتی که ریشه در فرهنگ اقوام مختلف این مرز و بوم دارد و به تولید محصولاتی مشغول هستند که نشان از فرهنگ وتاریخ هر منطقه دارد. داستان‌های پرفراز و نشیبی که می‌تواند الهام‌بخش همه صنعتگران، تولیدکنندگان و هنرمندان باشد.
پروژه کارآفرینی بومی دیجی‌کالا با اینکه مدت زمان کمی از آغاز فعالیتش را می‌گذارند اما توانسته است با آرمان‌های توسعه درون زا و بیرون زا از یک سو بنگاه‌های اجتماعی را نسبت به حمایت از خرید و فروش آنلاین تولیدکنندگان کوچک و محلی ترغیب کند و از آن مهمتر، مشارکت این تولیدکنندگان را برای خلق و ارزش آفرینی جلب کند. اتفاقی که در کنار تحقق اهداف اقتصادی و ایجاد چرخه تولید ثروت پایدار در مناطق روستایی و کمتر برخوردار، در اعتلای فرهنگی ایران و احیای هنر و فرهنگ اقوام متنوع ایرانی نقش پر رنگی دارد.
