جلوی فاجعه انحصار «سوییچ بیمه» را بگیرید

راه‌اندازی سامانه سوییچ بیمه توسط یک شرکت خصوصی (آمیتیس) با حمایت بیمه مرکزی هفته گذشته واکنش‌های بسیاری را از سوی فعالان این عرصه برانگیخت. خوشبختانه انجمن فینتک ایران با انتشار بیانیه‌ای در این زمینه، نکات مهمی از تاثیرات مخرب این سوییچ را بر کسب‌وکارهای نوپا متذکر شد. همچنین بیمه مرکزی (نهاد ناظر و سیاستگذار در این عرصه) هم اواخر هفته گذشته پاسخی را در مورد این تصمیم (سوییچ بیمه) منتشر کرد که هرچند نشان‌گر پاسخ‌گو بودن سیاستگذار این عرصه است، اما این پاسخ دغدغه‌های فعالان این عرصه را مرتفع نمی‌کند و جلوی فاجعه پیش روی شرکت‌های دانش بنیان صنعت بیمه را نمی‌گیرد.

امضاکنندگان این نامه که در مجموع سهمی بیش از ۹۰ درصد از بازار فروش آنلاین بیمه را دارا هستند ضمن احترام به حقوق نظارتی سیاستگذار مایل بودند مجموعه دغدغه‌های خود را در هنگام ساخت این تصمیم و نه در حین اجرای آن در اختیار بیمه مرکزی قرار دهند، اما نادیده گرفتن کسب‌وکارهای آنلاین و شرکت‌های دانش‌بنیان این عرصه توسط مدیران ارشد بیمه مرکزی چاره‌ای جز بیان این موضوعات در فضای عمومی باقی نمی‌گذارد، به خصوص که اشکالات متعددی به این تصمیم هم به شکل حقوقی و هم از بعد اجرایی وارد است و به فرض اجرای آن به شکل فعلی دامنه تاثیرات آن می‌تواند به فاجعه‌ای در اقتصاد دیجیتال ایران تبدیل شود.

استارتاپ‌های بیمه به هیچ رو مخالف نظارت بر فرآیندهای صدور بیمه و بازیگران آن نیستند و اتفاقا چون اساس کسب‌وکارهای دانش‌بنیان بر بهره‌گیری از تکنولوژی بنا شده، انطباق‌پذیری بازیگران آنلاین به مراتب سریع‌تر از دیگر فعالان در این عرصه است. اما متاسفانه طراحی سوییچ بیمه به گونه‌ای انجام گرفته که به جای تسهیل رابطه بین بازیگران این عرصه، جلوی ارتباط مستقیم استارتاپ‌ها و شرکت‌های بیمه و تبادل API را گرفته است. تجمیع انحصاری این APIها در یک شرکت خصوصی (آمیتیس)   باعث می‌شود که استارتاپ‌های این صنعت ملزم به استعلام قیمت، صدور بیمه‌نامه و پرداخت فقط از طریق این سامانه شوند و این یعنی سیاست‌گذار می‌تواند در هر زمان بنا بر هر مصلحتی جلوی صدور بیمه و ارتباط تجاری آزادانه بین فعالان بازار بیمه را بگیرد.

اگر هدف اصلی این سامانه انجام وظایف اصلی و قانونی بیمه مرکزی یعنی نظارت بر رعایت مقررات و حفط منافع بیمه‌گذاران باشد، فرآیند طی شده باید کاملا برعکس انجام شود، یعنی بازیگران آنلاین موظف باشند با توسعه APIهایی که اطلاعات بیمه‌گذاران و سیر خرید مشتری را به صورت برخط نشان می‎دهد، آن را در اختیار بیمه مرکزی قرار دهند. درنتیجه  قرارگیری یک شرکت واسطه بین استارتاپ‌ها و شرکت‎های بیمه، علاوه بر پیچیده کردن فرآیند خرید و تجربه‎ی کاربری و رضایت بیمه‌گذار، استارتاپ‌ها را از تعامل مستقیم با تک تک شرکت‎های بیمه و طراحی محصولات بیمه‎ای جدید و ایجاد ابتکارات و نوآوری در این حوزه محروم خواهد کرد.

علاوه بر این، وجود یک واسطه حاکمیتی تحت لوای شرکت «خصوصی» بین استارتاپ‌ها و شرکت‎های بیمه، عملا ما را ملزم به تبعیت از تمامی قواعد این شرکت از قیمت‎گذاری گرفته تا نحوه طراحی محصول و… نموده و باب رقابت بین استارتاپ‌های فروش آنلاین بیمه را مسدود خواهد کرد و سرعت خلاقیت و نوآوری محدود به سرعت حرکت این شرکتِ واسطه خواهد شد؛ تجربه‌ی تلخی که بارها در این کشور رخ داده و نتایج آن را در صنایع مختلف مانند صنعت خودروسازی دیده‎ایم.

شیوه‌ی طراحی این سامانه به صورتی است که نهاد ناظر به جای پیشبرد وظیفه نظارت، با قرار گرفتن بین استارتاپ‌ها و شرکت‎های بیمه، شان خود را از دستگاه حاکمیتی-نظارتی به یک کسب‌وکار انتفاعی کاهش می‎دهد، در عمل هم نقش شرکت‎های بیمه و استارتاپ‌های بیمه را در زمینه فروش آنلاین به حاشیه می‌راند و در نهایت موجب حذف جریان نوآوری در این صنعت و بیکار شدن هزاران نفر خواهد شد.

در بیانیه بیمه مرکزی در پاسخ به اعتراض بیانیه انجمن فینتک، به ترتیبات موجود در آیین‎نامه کارگزاران برخط و وظیفه قانونی بیمه مرکزی در اجرایی شدن این سوئیچ اشاره شده است. در پاسخ باید تاکید کنیم که حدود سه سال پیش و در مراحل تدوین این آیین‎نامه، طی سلسله جلساتی با حضور بازیگران آنلاین این عرصه این موارد بررسی شده بود و حاضران در آن جلسات گواهی می‌دهند که هرگز هدف اولیه از طراحی این سوئیچ ورود این نهاد به فعالیت انتفاعی آن هم به شکل انحصاری نبود.   علاوه بر این، آیین‌نامه‎‌های بیمه مرکزی توسط شورای عالی بیمه بررسی و تصویب می‎شوند و خوشبختانه سوابق این شورا حاکی از چابکی آن در اصلاح آیین‌نامه‌ها و رفع مشکلات موجود برای شرکت‌های بیمه و شبکه‌ی فروش است؛ کما اینکه همین آیین‌نامه‌ی مورد استناد در این بیانیه، ظرف دو سال اخیر تاکنون چندین بار اصلاح شده است.

یکی ازانتظارات طبیعی از نهاد ناظر و رگولاتور، رعایت جانب بی‌طرفی و عدم تبعیض بین بخش‌های مختلف یک بازار است. از زمان استقرار رییس کل جدید در برج بیمه مرکزی، بارها درخواست‌های شفاهی و کتبی شرکت‌های دانش بنیان برای جلسه با ایشان و بیان دغدغه‌های این عرصه مورد موافقت قرار نگرفته، در حالی که هم‌زمان دیدار انجمن‌های صنفی نمایندگان شرکت‌های بیمه با ایشان رسانه‌ای شده است.

علاوه بر این، اعتراض نمایندگان بیمه به اصلاح آیین‎نامه ۸۳ که ناظر به تعیین میزان کارمزد هر رشته بیمه است (و اتفاقا دغدغه‎ی ما نیز هست) چند روز بعد از تصویب توسط شورای عالی بیمه و به محض بروز اعتراضاتی محدود توسط نمایندگان شرکت‌های بیمه، به سرعت متوقف شد.

ورود بیمه مرکزی به لایه‌های کسب و کاری استارتاپ‌ها موضوعیست که از گذشته وجود داشته است و از نمونه‌های آن می‌توان به بخش‌نامه‌ی منع ارائه تخفیف توسط استارتاپ‌ها اشاره کرد. این درحالی است که ارائه تخفیف از محل کارمزد موضوعی مرسوم در صنعت بیمه است  و صدور چنین بخش‌نامه‌هایی با حفظ عدالت بین همه بازیگران این بخش منافات دارد.

سه موضوعی که به آن‌ها اشاره کردیم، به خوبی نشان‌دهنده‎ی عملکرد انفعالی و واکنشی بیمه مرکزی و در نتیجه عدم رعایت اصل بی‌طرفی در رگولاتوری این صنعت است.

در پایان، با تاکید مجدد بر نقش سازنده و ضروری که نهاد ناظر در انجام وظایف ذاتی خود دارد، از این نهاد تقاضا داریم ضمن توقف اجرایی کردن این سوئیچ، با تشکیل کارگروهی متشکل از ذی‌نفعان و بهره‌برداران این سامانه، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های مختلف را شنیده و اقدام به اصلاح آیین‌نامه برای رفع موانع غیرضروری و سرعت‌بخشی به جریان نوآوری و فناوری در صنعت بیمه کند.