دنیای‌اقتصاد : با گذشت چند‌ماه از اوج‌‌گیری اختلالات اینترنتی، کاربران همچنان شاهد افت قابل‌‌توجه کیفیت اینترنت و قطعی‌‌های مکرر آن هستند. به‌رغم وعده‌‌های متعدد برای رفع این مشکلات، هنوز تغییر قابل‌‌ملاحظه و راضی‌‌کننده‌‌ای مشاهده نمی‌شود و به‌نظر می‌رسد دیگر این اختلال‌‌ها به امری عادی بدل شده‌‌اند. این درحالی است که به موجب مصوبه جدید شورای‌عالی فضای‌مجازی، مقرر شده است تا سال۱۴۰۴، هشتاد‌درصد خانوارها و صد‌درصد کسب‌‌وکارها به ارتباط پهنباند ثابتی با متوسط سرعت ۲۵مگابیت بر ثانیه دسترسی داشته باشند و ظاهرا وزارت ارتباطات قصد دارد با تمرکز بر توسعه شبکه فیبرنوری، بخش قابل‌‌توجهی از هدف تعریف‌‌شده را برآورده کند.
از طرفی تمرکز بر صدور پروانه جدید CNSP (پروانه همگرای شبکه و خدمات ارتباطی)، از دیگر موضوعاتی است که قرار‌شده با هدف انحصارزدایی شرکت مخابرات بر شبکه ارتباطی کشور و بهبود شرایط موجود، اجرایی شود.
افت فراگیر کیفیت
صرف‌نظر از تجربه کاربران در استفاده از اینترنت برای کار با پلت‌فرم‌های مختلف، سامانه‌‌های دیگری هم برای سنجش کیفیت اینترنت کشور و مشاهده بروز اختلالات در دسترس هستند.
رادار ابر آروان یکی از این سامانه‌‌هاست که با هدف به‌تصویر‌کشیدن وضعیت ارتباط اینترنتی کشور طراحی شده و در آن، وضعیت اینترنت در ایستگاه‌‌های مختلف متعلق به اپراتورها وFCPها به نمایش گذاشته می‌شود.
این شرکت با حضور در 20دیتاسنتر از سرویس‌‌دهندگان مختلف اینترنت کشور و ۲۰ نقطه در نقاط مهم جهان، تقریبا اطلاعات کاملی از وضعیت زیرساخت اینترنت داخلی و اتصالات آن را در اختیار قرار می‌دهد. داده‌‌های دو سه‌ماه اخیر این رادار، گواه خوبی بر وجود اختلال در شبکههای اینترنتی کشور است؛ به‌طوری که مشاهده می‌شود در برخی ساعت‌‌ها، تمام ایستگاه‌‌ها، در سرویس‌‌دهی پلت‌فرم‌های مختلف داخلی و خارجی (اعم از اینستاگرام، گوگل، گیت‌هاب، کلاب‌‌هاوس و…) با اختلال مواجه شده و کاربران شاهد کندی و قطعی اینترنت و اختلال در دسترسی به این سرویس‌‌ها هستند.
«صابر مسگری» راهبر تیم CDN آروان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» ضمن تاکید بر اینکه میزان اختلالات اینترنتی مشاهده شده از طریق این رادار ظرف ماه‌‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است، می‌گوید: یکی از مواردی که در چند ماهه اخیر بسیار شدت گرفته است و پیشتر چندان سابقه نداشته، همین نوع اختلالی است که به یکباره تمام سرویس‌‌های داخلی و خارجی در تمام ایستگاه‌‌ها مختل می‌شوند. این نوع اختلال که به شکل نمایش همزمان ستون‌‌های رنگی در تمام ایستگاه‌‌ها قابل‌مشاهده است، نشان‌دهنده آن است که اختلال در لایه‌‌ای پیشتر از شرکت‌های سرویس‌‌دهنده اینترنتی در حال رخ دادن است و می‌توان آن را با ارتباطات زیرساخت مرتبط دانست، اما نمی‌‌توان درباره اینکه علت بروز چنین اختلالی دقیقا چیست نظری داد.
مسگری در پاسخ به اینکه در مدت اخیر، کدام پلت‌فرم‌ها بیشترین اختلال اینترنتی را تجربه کرده‌‌اند، می‌گوید: یکی از اختلال‌‌‌هایی که ما به‌صورت مداوم در شبکه مشاهده می‌کنیم، اختلال در اینستاگرام است که در قالب بلوک‌‌های صورتی رنگ در رادار نشان داده می‌شوند. وی می‌افزاید: با وجود تکرار مداوم این اختلال در ساعات مختلف روز، این اختلالات در ساعات پس از نیمه‌‌شب به اوج خود می‌رسد.
ریشه اختلال
در پاسخ به این سوال که ریشه این اختلالات اینترنتی چیست، روایت‌‌های مختلفی وجود دارد، در حالی‌که برخی آن را ناشی از محدودیت خرید پهنای باند بین‌الملل توسط شرکت ارتباطات زیرساخت می‌‌دانند، برخی دیگر ضعف در زیرساخت‌های ارتباطی را عامل این مشکل ذکر می‌کنند. مدیران مرکز ملی فضای‌مجازی نیز در گفت‌وگوهای خود ضمن تکذیب عمدی‌بودن اختلال‌‌های ایجاد شده، تاکید کردند که هیچ مشکلی در صدور مجوز برای خرید پهنای‌باند وجود ندارد. شنیده‌‌ها حاکی از آن است که تکمیل ظرفیت لینک‌‌های ورودی اینترنت به کشور، یکی از علل اصلی بروز این اختلال‌‌ها و کمبود پهنای‌باند بوده است؛ کما اینکه عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات نیز در بخشی از صحبت‌‌های اخیر خود اعلام کرده بود که اگر توسعه زیرساخت‌های ارتباطات اینترنتی به‌موقع انجام می‌‌شد، اکنون با چنین مشکلی مواجه نبودیم.
با این حال تمام این اختلال‌‌ها محدود به زیرساخت‌های پایه نیست و شرایط کلی حاکم در سال‌های اخیر باعث شده سرویس‌‌دهندگان ارتباطات ثابت یا FCPها، روزبه‌‌روز ضعیف‌‌تر شوند و نه‌تنها از وارد‌کردن فناوری‌های ارتباطی جدید بازبمانند، بلکه در ادامه روند پیشین نیز با دشواری‌‌های زیادی مواجه شوند.
این در حالی است که در سال‌های اخیر، اختلاف قیمتی پایین اینترنت پهنباند ثابت و سیار و همچنین افت کیفی سرویس‌‌های ثابت، باعث گرایش حداکثری کاربران به استفاده از اینترنت سیار شده است و همین باعث شده مشتریان شرکت‌های FCP به‌شدت کاهش پیدا کرده و به‌تبع آن، درآمدهای این شرکت‌ها نیز افت کند. از سوی دیگر، با ادامه تحریم‌ها و افزایش قیمت دلار، هزینه‌‌های جاری این شرکت‌ها برای حفظ تکنولوژی‌‌های فعلی به‌شدت افزایش یافته و ورود نسل‌‌های جدید فناوری ارتباطی را هم بسیار دشوار کرده است.
شرکت‌های FCP به‌‌روز نشدن تعرفه‌‌های سرویس‌‌دهی متناسب با نرخ تورم در سال‌های اخیر و وجود انحصار در برخی بخشها را از جمله مهم‌ترین عوامل محدودیت‌‌شان در مدیریت شرایط حاضر می‌‌دانند.
برنامه‌‌های پیش‌‌رو
با تمام اینها، وزیر جدید ارتباطات از زمان روی کار آمدن خود بر تقویت زیرساخت‌های ارتباطی برای رفع این اختلال‌‌ها و بهبود تجربه کاربران در استفاده از اینترنت تاکید داشته و حتی در چند مصاحبه از تجربه سرعت‌‌های چند گیگابیتی برای کاربران ایرانی سخن گفته است. این رویکرد در تعیین مدیر جدید رگولاتوری نیز مشهود بوده و تقویت اینترنت پهنباند ثابت از طریق فیبرنوری جزو ماموریت‌‌های اصلی او تعریف شده است. در همین راستا روز سه‌‌شنبه، در نشست سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی که با حضور بازیگران حوزه اینترنت برگزار شد، چالش‌های این حوزه مورد بررسی قرار گرفتند. بر اساس مصوبه اخیر شورای‌عالی‌مجازی، صادق عباسی‌شاهکوه، رئیس رگولاتوری، مبنای هدف‌‌گذاری این سازمان برای برای افزایش دسترسی خانوارها به اینترنت و توسعه‌‌های پیش‌‌رو را ایجاد دسترسی ۲۰ میلیون خانوار و ۵ میلیون کسب‌‌وکار تا سال۱۴۰۴ به اینترنت پهنباند ثابت بر بستر فیبرنوری تعریف کرد. او تصریح کرد که البته بخشی از دسترسی نیز از طریق شبکه بی‌‌سیم قابل پوشش است.
صادقی‌شاهکوه در این جلسه با اشاره به تعداد بازیگران حوزه اینترنت پهنباند در کشور گفت: برنامه‌‌ریزی و راهبری توسعه زیرساخت‌های ارتباطی پر سرعت و باکیفیت پهنباند ثابت با تاکید بر بستر فیبرنوری (FTTX) نیازمند برنامه مدون با پیش‌‌بینی موانع و الزامات آن است و در حال‌حاضر رگولاتوری تلاش می‌کند کلیات این برنامه را با مشارکت و جمع‌‌بندی نظرات بازیگران اصلی این حوزه تدوین کند. او تصریح کرد: اولویت اصلی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات توسعه ارتباطات ثابت بر بستر فیبرنوری و ارتقای کیفیت شبکه سیار کشور است و توسعه هر دو حوزه کاملا به هم مرتبط است و چنانچه ارتباطات پهنباند ثابت توسعه پیدا نکند، حوزه ارتباطات سیار نیز در آینده‌‌ای نزدیک دچار بحران می‌شود. در واقع با توسعه بخش ارتباطات ثابت، تمام حوزه ICT رشد می‌کند. معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات عدم‌تمایل به سرمایه‌‌گذاری در این بخش را یکی از موانع توسعه آن عنوان کرد و گفت: در حال‌حاضر هزینه سرمایه‌‌گذاری در بخش ICT ارزی است، در حالی که درآمد این حوزه به ریال است؛ ضمن آنکه با ثابت ماندن تعرفه در چند سال اخیر، به‌رغم افزایش هزینه‌‌ها در سایر بخشها، روند درآمد، کاهشی بوده است. رئیس رگولاتوری با تاکید بر لزوم افزایش حجم سرمایه‌‌گذاری لازم برای توسعه حوزه ثابت گفت: قرار است با تمهیداتی همچون معافیت‌‌های مالیاتی، سوبسید در سهم اپراتورها در پروانه CNSP (پروانه همگرای شبکه و خدمات ارتباطی) و… فضای مطلوبی را برای سرمایه‌‌گذاری فراهم کنیم. با این حال، یکی دیگر از موانع توسعه نسل‌‌های جدید اینترنت ثابت و ورود فناوری‌های جدیدتر مانند VDSL، حاصل‌نشدن توافق و همگرایی میان شهرداری‌‌ها با شرکت‌های سرویس‌‌دهنده اینترنت ثابت بوده است. در همین راستا، رئیس رگولاتوری، تعامل با سایر نهادها همچون وزارت نیرو و شهرداری‌‌ها را یکی دیگر از اولویت‌های پیش‌‌روی این سازمان برای رفع موانع سرمایه‌‌گذاری بیان کرد و گفت: در این زمینه طی چند سال گذشته اقدامات مختلفی انجام شده که هنوز به نتیجه نرسیده است. ما به‌دنبال آن هستیم که با ایجاد پشتوانه قانونی بتوانیم در اختیار گذاشتن منابع موجود را تسهیل کنیم و در این مسیر به کمک دولت و مجلس نیاز داریم. با این همه مدت‌هاست که شرکت‌های سرویس‌‌دهنده با گلایه از وضع موجود، درباره نابودی ارتباطات پهنباند ثابت با تداوم شرایط فعلی هشدار می‌دهند. آنها معتقدند شرایط موجود، کاربران را به استفاده از اینترنت پهنباند سیار سوق داده و با شرایط هزینه‌‌ای موجود، FCPها به دشواری ادامه حیات می‌دهند. انحصار مخابرات بر امکانات زیرساختی، ثابت‌ماندن تعرفه خدمات ICT به‌رغم افزایش هزینه‌‌های مربوط به مکان، برق، نیروی انسانی و…، بالابودن تعرفه‌‌های ارائه خدمات در شهرداری‌‌ها، عدم‌توجیه سرمایه‌‌گذاری و بازدهی در این بخش برای صاحبان سرمایه، بالابودن هزینه‌‌های مودم در دسترسی به تکنولوژی VDSLو… برخی از مهم‌ترین چالش‌‌‌هایی هستند که شرکت‌های سرویس‌‌دهنده اینترنت ثابت بر آنها تاکید دارند و خواستار رسیدگی به آنها هستند.
در پایان این جلسه مقرر شد با تدوین برنامه‌‌ای ملی برای توسعه ارتباطات پهنباند، تکلیف شرکت‌ها و بخش‌های مختلف در این مسیر مشخص شود. همچنین بنا شد تا تعهدات پیش‌‌بینی شده اپراتورها در پروانه‌‌هایشان، متناسب با تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور مورد بازنگری قرار بگیرند. رایزنی با شهرداری‌‌ها برای رفع موانع استفاده از منابع شهری، مشارکت موثر در تدوین طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای‌مجازی با در نظر گرفتن اقتصاد بخش ICT، متناسب‌کردن تعرفه حوزه ارتباطات ثابت و سیار، بازنگری در برخی مصوبات کمیسیون در استفاده از فرکانس و حق‌‌السهم اپراتورها، انجام مطالعات آسیب‌‌شناسی وضع موجود، آزادسازی تعرفه‌‌ها و بازنگری در ساختار تعرفه در زنجیره ارتباط بین اپراتورهای FCP و شرکت مخابرات ایران و… از دیگر راهکار‌هایی بودند که دارندگان پروانه FCP در این نشست مطرح کردند. علاوه بر اینها و در هفته‌‌های اخیر، اخباری از توافق صدا و سیما با وزارت ارتباطات برای اضافه شدن چند باند فرکانسی جدید به شبکه ارتباطی کشور و توسعه5G نیز منتشر شده است. با این اوصاف باید دید کاربران چه زمانی می‌توانند تاثیر این تغییرات تازه را به شکلی ملموس مشاهده کنند و دسترسی اینترنتی کم دردسرتری را تجربه کنند.
