سامان شادلو – در بسیاری از خدمات عمومی دولتی و یا حتی بخش خصوصی، نشانی و محل حضور فرد برای مراجعات قضایی، و پیگیری‌های امنیتی و یا ارسال مکاتبه، بسته و مدارک شناسایی، بسیار حائز اهمیت است. در این خصوص متاسفانه ایران یکی از کشورهایی است که در زمینه بانک اطلاعات مکانی شهروندان خود بسیار عقب افتاده عمل کرده و در رده های پایین شفافیت قرار دارد. با اینکه خدمات دولت الکترونیک ترویج فراوان می‌شود، ولی در این حوزه هنوز هیچ بانک اطلاعاتی دقیق و مرجعی از مکان حضور اشخاص حقیقی و حقوقی به صورت یکپارچه ایجاد نشده است.
اخیرا از طریق یک خبر در توئیتر و سپس پرس و جوهای دیگر متوجه شدم که ظاهرا شرکت ملی پست ایران برای رفع این موضوع به سراغ تحلیل و استفاده از بانک اطلاعاتی مرسولات پستی رفته است. در این روش، هر فرستنده و یا گیرنده نامه که کد ملی خود را در زمان ارسال مرسوله ثبت کرده باشد، در حقیقت یک رکورد اطلاعاتی از خود بجا گذاشته است. حال اگر حتی کد پستی فرستنده و یا گیرنده هم در سیستم ثبت شده باشد، این کد پستی به کد ملی فرد نیز متصل گردیده است. در واقع افراد ناخواسته و بدون اینکه بدانند، وقتی به دفاتر پستی مراجعه می کنند و نامه‌ای و بسته‌ای را می‌فرستند، با درج اطلاعات آنها در سامانه مراسلات پستی شرکت ملی پست ایران، مکان خود را نیز افشا می‌کنند. در ظاهر امر این بانک اطلاعاتی بسیار جذاب به نظر می‌رسد که با تحلیل آن می‌توان برای شهروندان ایرانی یک یا چند مکان را متصور شد. ولی چه میزان این اطلاعات دقیق است و چه میزان کامل و چه میزان با ضوابط محرمانگی و حقوقی شهروندی در تعارض نیست.
تصور کنید افرادی اصلا در طول یک یا دو سال گذشته مراسله پستی به نام آنها نه ارسال شده و نه قرار هست ارسال شود در آینده. پس در این صورت نمی توان امیدی داشت که این بانک حتی بتواند به ضرایب پوششی بالایی دست پیدا کند. لذا یک مکانیزم پایدار با ضریب پوشش مناسب محسوب نمی‌شود.
بیایید فرض کنیم که در این بانک 50% کد ملی افراد ایرانی وجود دارد. در این حالت چه تضمینی روی کیفیت این داده وجود دارد؟ برای کارهای حساس و پیچیده که حوزه اعتباری کشور را هم درگیر می‌کند، آیا می‌توان به این بانک اطلاعاتی تکیه کرد؟ مسلما کدپستی اشتباه، کد ملی اشتباه و کد پستی های شانسی و بی ارتباط با فرد مورد نظر در این بانک باید فراوان باشد. از طرفی خیلی از افراد لزوما در کدپستی یا نشانی که برای دریافت مراسلات در سیستم پستی وارد می‌شود، حضور قطعی و دائمی ندارند و صرفا برای دریافت بسته نشانی خاصی را مصرف می‌کنند. در حقیقت راستایی آزمایی کیفیت و دقت و میزان قابلیت اطمینان به این داده برای بسیاری از کاربردهای حقوقی، اعتباری و قضایی قابل استناد نیست.
از سوی دیگر شهروندان ایرانی طبق قراردادی که در هنگام ارسال مکاتبات پستی و یا بسته‌های پستی با شرکت ملی پست ایران می بندند (هر ارسال یک قرارداد بین شخص و شرکت پستی می‌باشد)، در حقیقت اطلاعات گیرنده و فرستنده را برای رهگیری مرسوله و یا حتی پیگیری مالکیت بسته، خسارت و بیمه و غیره در اختیار شرکت پست قرار می‌دهند. در این حالت قوانین حقوق شهروندی و استفاده غیر از این داده برای مقاصد و اهداف دیگر مانند سرویس دادن به ارگانهای دولتی دیگر محلی از اعراب و نقض حق پایه محرمانگی شهروندان خواهد بود. البته نمونه‌های دیگری از این نقض حقوقی شهروندان توسط سایر دستگاههای دولتی در استفاده از داده‌های عمومی و هویتی آنها نیز مشاهده شده و حتی در ماههای اخیر، بانکهای اطلاعات هویتی مشتریان شامل نام و فامیل و کد ملی و شماره موبایل نیز منتشر شده است که در نوع خود خلل امنیتی و مشکلات فزاینده تجاری ایجاد خواهد کرد.
نگارنده بر این باور هست که چنانچه شرکت ملی پست از داده‌های ذخیره شده برای مراسلات پستی برای اهداف دیگری بهره‌برداری کند، باید اعلام نماید که آیا این حق را به طور شفاف به مشتریان خود گوشزد کرده است؟ آیا اصطلاحا در شرایط خدمات خود قید کرده است که مایل هست از داده های مرسولات پستی برای شناسایی مکان حضور شما استفاده نماید؟ اگر افراد مطلع شوند که این داده برای مقاصد دیگر استفاده می شود چه بازخوردی نشان خواهند داد. اگر پاسخ این سوالها شفاف نباشد، دستگاههای نظارتی و امنیتی در خصوص شیوه استفاده از این بانک برای حفظ حریم خصوصی باید با دقت بیشتری عمل نمایند تا مجدد شاهد یک بنیان جدید و ساختاریافته در برابر استفاده از اطلاعات حریم خصوصی افراد بخصوص نشانی محل زندگی و یا کار آنها نباشیم که باعث اغتشاش در بانکهای اطلاعات دولت الکترونیک گردد و سایر خدمات دیگر را نیز تحت تاثیر خود قرار دهد.
توضیح: محتواهای یادداشت‌های منتشر شده در آی تی ایران بازگوکننده نظرات نویسنده است و آی تی ایران صرفا بازتاب دهنده موضوع است. در مورد این یادداشت آی تی ایران از مسوولان شرکت پست دعوت می‌کند که پاسخ خود را برای سایت ارسال کنند.
