مروری بر موضوع خروج بنیان گذاران از استارتاپها

یگانه اقبال نیا  مدیر انتشارات و تحلیل داده گروه مالی فیروزه است. 
آرزوی اکثر بنیانگذاران استارتاپی در دنیا شاید در این جمله توصیف شود: < پس از چندین بار تامین مالی،‌ توانستیم در عرضه اولیه بازار بورس، استارتاپ مان را عرضه عمومی کنیم و با عرضه عمومی که توانست ارزش گذاری بالاتری را برای شرکت رقم بزند،‌ خروج موفقی را برای بنیانگذاران رقم بزنیم>. اما همه میدانیم محتمل ترین سناریویی که برای اکثر استارتاپها اتفاق می افتد، این جمله رویایی نیست.
شاید یکی از سناریوها این باشد که شما پس از تلاش و کار زیاد طی چند سال یک نامه پیشنهاد خرید و یا ادغام/تملیک دریافت کنید. استارتاپ شما برای این پیشنهاد و بررسی ویژه (Due Diligence) آماده نیست، گزارش های مالی ، قراردادها و نیروی انسانی می بایست بازنگری شود و شما سعی می کنید به این ساختارها سامان ببخشید.

زمان از دست می رود، سرمایه شما روز به روز کمتر می شود و شما با تنها گزینه فروش روبرو می شوید. در نهایت خریداران با قیمت بسیار اندکی پیشنهاد ادغام یا خرید را به شما می دهند. اما حتی این سناریو هم برای اکثر استارتاپها در اقتصادهای نوظهور و پیشرو (Emerging and Frontier Markets) محتمل ترین سناریو نیست.

محتمل ترین سناریو شرایطی به این شرح است:
محتمل ترین سناریو شرایطی ست که شما موفق به تامین مالی در دور دوم یا دور سوم نمی شوید، آمار فروش و درآمد زایی بر اساس برنامه طراحی شده پیشرفت نمی کند و سرمایه شما در حال اتمام است. ما در اکو سیستم استارتاپی عموما با این وضعیت در شرکتها مواجه می شویم. اما دلیل عمومی بودن این شرایط چه عواملی می باشد؟
تابوی خروج از سرمایه گذاری برای بنیان گذاران : بر خلاف سرمایه گذاران، اکثر بنیان گذاران به استارتاپهای خود می چسبند چرا که آرزوی ستاره شدن استارتاپ خود را دارند. در نتیجه تا جایی که ممکن باشد به گزینه خروج فکر نمی کنند و وقتی خروج از سرمایه گذاری را درنظر می گیرند که یا بسیار زود است و یا بسیار دیر شده باشد. در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۶ میلادی) ۹۷ درصد از بنیان گذارانی که از استارتاپ خود خارج شدند با روش ادغام و تملیک به خروج رضایت دادند. اکثر خروج ها به روش ادغام و تملیک خروج دیر هنگامی بوده است. از طرفی اکثر خروج های غیر از روش ادغام و تملیک، قبل از سری ب (Series B) بوده است که بسیار زود هنگام می باشد.
خروج دیر هنگام یا زود هنگام از سرمایه گذاری ، سود قابل توجهی برای بنیانگذاران باقی نمی گذارد.

بهترین زمان خروج از سرمایه گذاری : البته شرایط تصمیم گیری برای بنیان گذاران از هر استارت آپ به استارت آپ دیگر متفاوت است و نمیتوان مشکلاتی را که بنیانگذاران دارند نادیده گرفت. در واقعیت یک پاسخ کلی و عمومی برای تعیین زمان خروج استارت آپ ها وجود ندارد.
اما شواهد تجربی نشان می دهد که برای بیشینه سازی سود بنیان گذاران ،‌بهتر است زمانی که رشد بالا در شاخصه های کلیدی عملکردی وجود دارد،‌ از استارت آپ خارج شوند و نه زمانی که به سود آوری رسیده اند.
در شکل زیر می بنیید که عملکرد بهینه شرکتها در طول زمان افت و خیر خواهد داشت. خروج در اوایل فاز اول زود هنگام و در اواخر فاز سوم بسیار دیرهنگام می باشد. پیدا کردن نقطه بهنیه و اقدام به خروج ترکیبی از هنر و علم بنیانگذاران می باشد. شاید بهترین زمان برای اقدام به تصمیمات جدی زمانی است که عملکرد شما در انتهای فاز رشد خود می باشد یعنی انتهای فاز اول اما شاید برخی از بنیانگذاران این زمان را بسیار زود هنگام بدانند و تصمیم به خروج در انتهای فاز دوم بگیرند (خطوط صورتی رنگ در شکل)

برنامه ریزی دقیق برای تعیین زمان خروج از سرمایه گذاری از روز اول: به عنوان یک بنیان گذار داشتن یک برنامه دقیق با سناریوهای مختلف به شما کمک می کند تا در صورت عدم تحقق یافتن فرضیات مدل تجاری، بتوانید گزینه های مختلف را در نظر داشته باشید و به نقاط بحرانی در کسب و کار خود برخورد نکنید.
بخش تاریک خروج از سرمایه گذاری: همه خروج از سرمایه گذاری ها پایان خوشی ندارند برای مثل برخی از استارتاپها با خروج بنیان گذاران که هسته اصلی هستند، از هم می پاشند و سرمایه گذاران جدید موفق به جذب و نگهداری نیروی انسانی آنها نشده اند. به همین دلیل خروج از سرمایه گذاری با در نظر داشتن همه این جوانب به بنیانگذاران اولیه کمک می کند بهترین تصمیم را در زمان مناسب اتخاذ نمایند.
امیدواریم با رونق گرفتن عرضه عمومی استارت آپ های ایرانی در بازار سرمایه بتوانیم شاهد پویایی بیشتر فضای شرکت های استارت آپی در کشور باشیم.