ماهواره‌ها تا چه حد قادر به دیدن انسان‌ها هستند؟

در سال 2013، به پلیس شهر گرانتزپاس در ایالت اورگان آمریکا خبر رسید که فردی به نام کورتیس کرافت، به صورت غیرقانونی مشغول کشت ماریجوانا در حیاط پشتی خانه خود است. پلیس، تصمیم گرفت با استفاده از سرویس Google Earth، منزل وی را با استفاده از ماهواره چک کند. تصاویر ماهواره‌ای به دست آمده، نشان می‌داد که در منزل کرافت، گیاهانی به صورت منظم کاشته شده‌اند. پلیس که از صحت گزارش ارسالی مطمئن شده بود، به منزل کرافت رفته و آنجا 94 گلدان گیاه ماریجوانا کشف کرد.

در سال 2018، پلیس برزیل در ایالت Amapá ، با استفاده از ماهواره تصویربرداری متوجه شد که در نقاطی، درخت‌ها از زمین کنده شده‌اند. پلیس به محل مورد نظر مراجعه کرد و متوجه شد که در آن مکان به صورت غیر قانونی ماده زغال تولید می‌شود. به همین صورت جرم احراز و 8 نفر در این رابطه دستگیر شدند.

مقامات دولت چین تا پیش از این، وجود کمپ‌های بازآموزی برای اویغورها در ایالت Xinjiang  را انکار می‌کرد و اعلام کرده بود که این مراکز، مدارس فصلی هستند. اما فعالان حقوق بشر با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای ثابت کردند که بیشتر این مراکز، به برج‌های نگهبانی و سیم‌های لیزردار مجهز هستند.

در سال 2008، تنها 150 ماهواره برای رصد در مدار زمین وجود داشت. اما حالا این تعداد یه 768 ماهواره رسیده است.

با پیشرفت تکنولوژی، هر سال شاهد  ثبت تصاویر واضح‌تر و با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها هستیم. در سال 2008، تنها 150 ماهواره برای رصد در مدار زمین وجود داشت. اما حالا این تعداد یه 768 ماهواره رسیده است. شرکت‌های ماهواره‌ای امکان تصاویر 24 ساعته زنده ارائه نمی‌دهند اما بعید نیست که در آینده نزدیک این امکان نیز فراهم شود.

اما طرفداران حریم شخصی هشدار داده‌اند که نوآوری در زمینه تصویربرداری ماهواره‌ای با سرعت زیادی در حال رشد است و دولت‌ها قادر به قانون گذاری‌های لازم در زمینه این تکنولوژی  نیستند.  آنها معتقدند اگر حالا در این زمینه محدودیت اعمال نشود، دردسرها و چالش‌های بزرگی در آینده گریبانگیر مردم خواهد شد. این اطلاعات باید در دست گروه به خصوصی باشد مثلا آژانس‌های دولت‌ها، اما با پیشرفت تکنولوژی دسترسی به این ابزار گسترش می‌یابد و به معنی دیگر، در آینده نه چندان دور، هر کس می‌تواند هر لحظه هر کسی را که می‌خواهد دنبال کرده و ببیند.

سقف و کف کیفیت تصاویر ماهواره ها

تکنولوژی ماهواره‌های تصویر برداری تجاری کنونی، به اندازه کافی قدرتمند هستند که حتی یک خودرو را در خیابان مشاهده کنند. البته فعلا مدل خودرو قابل تشخیص نیست. ماهواره‌های جاسوسی ارتش حتی می‌تواند اسلحه‌های همراه یک فرد را نیز تشخیص دهد. بر طبق قانون فدرال آمریکا، تصاویر ماهواره‌های تبلیغاتی تنها باید کیفیت تصویر حداکثر 25 سانتی متر داشته باشند، یعنی به اندازه کفش‌های یک انسان.

در سال 2014، سازمان NOAA، محدودیت رزولوشن ارسالی توسط ماهواره‌های تبلیغاتی را از 50 به 25 سانتی متر کاهش داد که برای اکثر مشتریان، این میزان کافی است. مثلا کشاورزان به همین شیوه می‌توانند احتمال وقوع سیل را پیش‌بینی کرده و از محصولات خود محافظت کنند یا فعالان حقوق بشر می‌توانند جریان پناهنده‌ها از میانمار و سوریه را دنبال کنند.

یک شرکت تصویربرداری ماهواره‌ای به نام  Planet Labs در حال حاضر 140 ماهواره در مدار زمین دارد که هر کدام از این ماهواره‌ها حداقل یک بار در طول روز، از تمام نقاط زمین عبور می‌کنند.

Maxar ( که قبلا به اسم DigitalGlobe فعالیت می‌کرد )‌  شرکتی است که در سال  1997 اولین ماهواره تجاری  را به مدار زمین فرستاد. این شرکت حالا برنامه دارد تا سیستمی ایجاد کند که ماهواره‌هایش می‌توانند پانزده بار در طول یک روز، به تمام نقاط زمین دسترسی داشته باشند. شرکت BlackSky Global  نیز اعلام کرده که قصد دارد توسط ماهواره‌هایش اکثر شهرهای بزرگ دنیا را در طول یک روز، 70 بار مشاهده کند.

برخی از شرکت‌ها حتی ویدیوهای ماهواره‌ای زنده از دنیا، ارائه می‌دهند. در سال 2014، یک استارت‌آپ سیلیکون ولی به نام SkyBox  ، اقدام به انتشار ویدیوهایی ماهواره‌ای 90 ثانیه‌ای با کیفیت HD کرد. و یک شرکت دیگر به نام  EarthNow می‌گوید که به زودی بنا دارد سیستم نظارتی لحظه‌ای دائم با تاخیر 1 ثانیه‌ای  ارائه کند. به عقیده چارلی لوید، خالق نقشه برنامه‌هایی همچون اسنپ چت و Weather Channel،  ظاهرا همه تلاش می‌کنند تا قابلیتی به نام «نقشه زنده» تهیه کنند:« چنین امکانی قرار نیست به زودی عرضه شود. فعلا فاصله زیادی با امکان ارائه یک نقشه دائمی و با کیفیت بالا از زمین داریم.»

مشاهده از روی ابر

علاوه بر تصویربرداری سنتی، یکی از اساسی‌ترین دستاوردها در حیطه نظارت زمین، خلق تکنولوژی‌هایی مانند رادارهای حسگر و تصاویر hyperspectral  یا فراطیفی بوده است. در تصویربرداری فراطیفی، طول موج‌های الکترومغناطیسی موجود در یک طیف نوری، دریافت می شود.

ابرها عموما در نور مرئی، زمین را دور از دید قرار می‌دهند اما ماهواره‌ها با استفاده از رادارهایی با دیافراگم مصنوعی می‌توانند به درون ابرها نفوذ کنند. با استفاده از این تکنولوژی، ارتفاع اشیا مشاهده شده حتی به میلیمتر نیز قابل دستیابی است. ناسا نیز از دهه 1970 تا کنون، از همین تکنولوژی استفاده می‌کرده است. البته هنوز امکان استفاده از این تکنولوژی در ماهواره‌های تجاری محدودتر است. این قابلیت می‌تواند برای بسیاری از کسب و کارها استفاده ‌های مفیدی داشته باشد اما امکان سواستفاده از آن توسط تروریست‌ها و آژانس‌های نظامی نیز وجود دارد.

پیش‌بینی می‌شود که کیفیت تصویر ماهواره‌های تجاری، بیشتر از چیزی که در حال حاضر هست شود. مثلا محدودیت 25 سانتی متری NOAA در مقایسه با دیگر ماهواره‌های بین المللی، در بازار رقابت کم می‌آورد و بالطبع به مرور بیشتر کاهش پیدا خواهد کرد. Therese Jones مدیر ارشد بخش قانون گذاری برای ماهواره‌ها در Satellite Industry Association. می‌گوید:«دیگر شرکت‌ها در سطح بین المللی، در تلاشند تا رزولوشن تصویر بالاتری ارائه دهند، رزولوشن بسیار بالاتر از حد قانونی ما در آمریکا. شرکت‌های آمریکایی نیز بسیار مشتاق هستند تا محدودیت‌ها را تا حد ممکن کمتر کنند.»

چیزی که صنعت تصویربرداری را قدرتمندتر از گذشته می‌کند، قابلیت پردازش آن در مقادیر بزرگ است. شرکت‌های تحلیل گر LHKKN Orbital Insight و SpaceKnow  الگوریتم‌هایی طراحی کرده‌اند که حتی افراد عادی تنها با داشتن دسترسی به اینترنت نیز می‌توانند داده‌ها در حجم بالای این شرکت را تحلیل کنند. با استفاده از همین داده‌های تصویری، مثلا سرمایه گذاران می‌توانند تولید ناخالص داخلی ایالت گوانگچو را با میزان نوری که در شب از این شهر منعکس می‌شود، تخمین بزنند. اما ریسک این هم وجود دارد که مثلا دزدان نیز بتوانند با استفاده از این تکنیک، خالی یا پر بودن خانه‌ها برای انجام دزدی را بررسی کنند.

به همین دلایل امنیتی، اکثر شرکت‌های ماهواره‌ای و تحلیل‌گر معتقدند که باید داده‌ها به صورت ناشناس منتشر شود به صورتی که مشخصه‌های شناسایی کننده افراد ( که از طریق آن بتوان یک فرد را شناسایی کرد)  از آن حذف شود. اما بازهم اگر ماهواره‌ها نتوانند چهره‌ها را تشخیص دهند ، ترکیب این اطلاعات با دیگر داده‌ها  مثلا دوربین‌های امنیتی، پُست‌های شبکه‌های اجتماعی  و غیره- می‌تواند خطری جدی برای حریم شخصی افراد تلقی شود.

مشتریان زیادی تقاضای تصاویر با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها دارند.

در بازار کنونی، مشتریان زیادی تقاضای تصاویر با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها دارند. مثلا  مقامات شرکت‌های بیمه می‌توانند پیرامون حوادث پیش آمده برای مشتریان خود، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، قضاوت عادلانه تری داشته باشند. البته همین حالا نیز با استفاده از پهپاد یا هوپیما، تحقیقات بیشتر روی محل‌های بروز حادثه انجام می‌شود اما در صورت پایین آمدن هزینه تصاویر ماهواره‌ای، قطعا بسیاری استفاده از آنها را ترجیح می‌دهند.

در حال حاضر پهپادها می‌توانند تصاویر بسیار با کیفیت‌تری از ماهواره‌ها ارائه دهند. اما مشکل، محدودیت محل پرواز پهپادهاست. در آمریکا،  سازمان هوایی فدرال، پرواز پهپادهای تبلیغاتی را بر فراز محل‌های پر جمعیت، ممنوع کرده است. اما چنین محدودیت‌هایی، در فضا وجود ندارد. بر اساس قراردادی که سال 1967 توسط آمریکا، روسیه و دیگر اعضای سازمان ملل به امضا رسیده، دسترسی به فضا برای تمام کشورها آزاد تلقی می‌شود. البته در سالی که این قرارداد امضا می‌شد، هیچ کس فکرش را نمی‌کرد که روزی بتوان از فضا، اکثر جزئیات روی زمین را مشاهده کرد.

مسئله مهم دیگر، دستگاه‌های ردیابی است که اکثر انسان‌ها داخل جیب خود دارند: گوشی‌های هوشمند. این یک واقعیت است که گوشی‌های هوشمند اجازه قانونی دسترسی به داده‌های جی پی اس افراد را دارند اما فرد می‌تواند آن را با خود بیرون از خانه نبرد. اما پنهان ماندن از چشم ماهواره‌ها، سخت‌تر است.

آینده آزادی انسان

قوانین حریم شخصی در آمریکا، در زمینه ماهواره‌ها کمی مبهم عمل می‌کند. اکثر دادگاه‌ها در آمریکا، نظارت هوایی به صورت عمومی را اجازه می‌دهند. البته در سال 2015، دادگاهی عالی در ایالت نیو مکزیکو اعلام کرد که جستجوی هوایی پلیس بدون حکم تایید شده توسط مقامات ارشد، غیرقانونی خواهد بود.

در موارد مرتبط با این مقوله، بررسی می‌شود که آیا حادثه مدنظر، حریم شخصی کسی را نقض کرده یا خیر. مثلا عکسی که یک پهپاد از اتاق خواب خانه‌ای گرفته: خوب ظاهرا مشخص است که نقض حریم خصوصی است اما عکس ماهواره‌ای که صدها کیلومتر بالاتر از سطح زمین قرار داشته و عکسی از خودرویی که وارد یک بزرگ‌ها می‌شود را ثبت می‌کند: نامشخص .

این بدین معنی نیست که قانون گذاران آمریکایی در این زمینه قدرتی ندارند. شاید قانون گذار آمریکایی نتواند برای ماهواره‌های چینی یا روسی تعیین تکلیف کند اما امکان قانون گذاری برای مشتریان بین المللی ماهواره‌های آمریکایی وجود دارد.  یا مثلا اگر شرکت‌های آمریکایی از محلی کسب سود دارند که ناقض حریم شخصی شهروندان این کشور است، دولت می‌تواند جلوی آن را بگیرد.

به عبارت ساده‌تر بازنگری در شیوه‌های محافظت شهروندان به معنی ارائه تعریف جدیدی از مفهوم حریم شخصی است. هدف در قوانین فعلی حریم شخصی، حقوق فردی است. اما قوانین فعلی در مقوله‌هایی مانند هوش مصنوعی، تکنولوژی‌های جغرافیایی و تکنولوژی‌های موبایلی، عملا کم قدرت است. تعریف جدید حریم شخصی باید بر اساس تکنولوژی‌های نوین، به روز شود و نه تنها حقوق فردی بلکه حقوق جمعی نیز در نظر گرفته شود. قانون گذاری پیرامون فن آوری جدید تصویربرداری ماهواره‌ای، کار سختی است. اما قانون گذاران به کسری در این حوزه واقف‌اند و به زودی قطعا راه حل‌های جدیدی برای آنها ارائه خواهند داد.

در قانون‌های جدید به طور قطع، چیزی که فراموش نخواهد شد، حق آزادی انسان خواهد بود.