نام نویسنده: سیمین عزیزمحمدی
خاورمیانه با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک، بالاترین نرخ بیکاری جوانان در جهان و کنار گذاشتن اقتصاد نفتی مواجه است. در این میان، راه‌اندازی استارت‌آپ‌ها می‌تواند راهکار اساسی برای برون‌رفت اقتصاد خاورمیانه از این وضعیت باشد به‌طوری که در حال حاضر سرویس تاکسی‌یاب آنلاین به نام «کریم»(Careem)، نخستین یونیکورن خاورمیانه، بیش از ۵۰۰هزار شغل ایجاد کرده است. کریم شرکت حمل‌ونقل اینترنتی مستقر در دبی است که در ۸۰شهر ۱۳کشور خاورمیانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا فعالیت می‌کند و ارزش آن در سال ۲۰۱۷ حدود ۲/ ۱میلیارد دلار اعلام شد.
در ماه مه سال ۲۰۱۷، مجمع جهانی اقتصاد، ۱۰۰ استارت‌آپ عرب را در نشست خاورمیانه شمال آفریقا تشکیل داد تا در آن به همراه مدیران ارشد و سیاست‌گذاران منطقه به بحث درباره چالش‌های مشترک و فرصت‌های رشد و اصلاحات استارت‌آپ‌ها بپردازند. از آن به بعد، چشم‌انداز استارت‌آپ در جهان عرب رو به تکامل پیش رفت. در حالی که استارت‌آپ‌ها به دنبال یافتن راه‌حل‌های منطقهای برای چالش‌های منطقهای بودند، همکاری آنها با شرکت‌های بزرگ توسعه، لابی‌های موفقیت‌آمیزشان با دولت‌ها و تامین سرمایه موردنیاز آنها از منابع غیرسنتی مانند داده افزایش یافت. همچنین گزارش دیجیتال جهان عرب توسط شیخ بودور، رئیس اداره سرمایه‌گذاری و توسعه شارجه و شورای بازرگانی منطقهای خاورمیانه که در داووس سال ۲۰۱۸ ارائه شد، نشان داد چرا خاورمیانه به‌طور منحصر به فردی برای ایجاد یک اکوسیستم قوی کارآفرینی، که در آن استارت‌آپ می‌تواند رشد و پیشرفت کند، موردنظر قرار گرفته است. در طول ۱۶سال گذشته، حداقل ۱۶ استارت‌آپ در خاورمیانه راه‌اندازی شده که ارزش آنها بالای ۱۰۰میلیون دلار است. به نظر می‌رسد، همان‌طور که خاورمیانه به استقبال انقلاب دیجیتالی می‌رود، در حوزه استارت‌آپ این منطقه، روند قابل توجهی در حال ظهور است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
کسب و کارهای معتبر به دنبال مشارکت با استارت‌آپ‌ها
شرکت‌ها عمدتا درک کردند مشارکت با استارت‌آپ برای آنها امکان دستیابی به ایده‌های نو و خلاق را فراهم می‌کند تا بتوانند در حالی که به ایجاد کسب و کار شرکت‌ها آنها کمک می‌کنند، از قابلیت آنها برای پشتیبانی از جوامع محلی بهره‌برداری کنند. در بیروت، شرکت مخابراتی Zain از یک برنامه نوآوری حمایت مالی می‌کند که فضای اداری، مربیگری و فروش را برای پشتیبانی از شش استارت‌آپ رو به رشد ارائه می‌دهد. در طرح زنجیره تامین عرب در شارجه، شرکت‌های بزرگ ۱۶ یادداشت تفاهم با کسب و کارهای کوچک و متوسط امضا کردند. در همین حال، اعضای شورای بازرگانی منطقهای مجمع جهانی اقتصاد، که شامل برخی شرکت‌های پیشرو در منطقه هستند، متعهد شدند تا سال ۲۰۲۰ حدود ۱۰ درصد بودجه تدارکاتی سالانه خود را بهSMEها، استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان اختصاص دهند. به اعتقاد رئیس اداره سرمایه‌گذاری و توسعه شارجه، کسب و کارهای بزرگ دریافتند همکاری با استارت‌آپ یک سناریوی برنده است، زیرا با این کار نه تنها استارت‌آپ‌ها به پیشرفت اجتماعی و اقتصادی کمک می‌کنند، بلکه شرکت‌های بزرگ به منبع نامحدود نوآوری متصلند. از سوی دیگر، استارت‌آپ‌ها مشتاقانه به دنبال اثبات خودشان هستند، بنابراین آنها به کسب و کارهای بزرگ خدمات عالی و راه حل‌های موثر ارائه می‌کنند.
حضور پررنگ استارت‌آپ‌ها در سیاست‌گذاری‌های دولت
استارت‌آپ‌ها با پیشنهاد سیاست‌هایی و ارائه مشاوره شاهد موفقیت در لابی با دولت‌ها هستند. دولت تونس پس از گذشت دو سال از همکاری کارآفرینان محلی و با حمایت وزرای کلیدی، به تازگی قانون اصلاحات استارت‌آپ را در ۲۰ ماده و چارچوب قانونی را برای حمایت از ایجاد، توسعه و بین‌المللی شدن استارت‌آپ‌های تونسی تصویب کرد. طرح مشابهی در مصر به نام بیانیه استارت‌آپ، در حال اجرا و توسعه بوده و هدف نهایی آن فعال کردن یک اکوسیستم کارآفرینی پررونق در مصر است. لامسا(Lamsa)، یک شرکت فعال در حوزه حمایت از توسعه کودکان عرب زبان در دبی، اخیرا با صندوق نوآوری محمد بن راشد امارات همکاری داشته است. وزارت امور مالی امارات به منظور حمایت از نوآوران، سرمایه ۵۵۰ میلیون دلاری را در این صندوق در نظر گرفته است. این صندوق منابع موردنیاز لامسا را فراهم می‌کند تا رشد و تاثیر آن را سرعت بخشد. البته علاوه بر این صندوق، بنیاد آینده دبی نیز تعدادی از پروژه‌های نوآورانه مانند منطقه ۲۰۷۱، دبی ۱۰x و یک برنامه شتاب‌دهنده ۱۲ هفته‌ای را برای ایجاد یک محیط پرورش برای استارت‌آپ‌ها تاسیس کرده است.
در بحرین، دولت برای ایجاد طرح بحرین استارت‌آپ با کارآفرینان، سرمایه‌گذاران و موسسات علمی همکاری دارد. این طرح برای کارآفرینان ابزار و بودجه‌های لازم را فراهم می‌کند تا به آنها برای ایجاد و توسعه کسب و کارشان و بهره‌گیری از مزایای تاسیس صندوق‌های حمایتی خارج از کشور کمک کند. در عمان، دولت استارت‌آپ‌ها را حتی در فرآیند سیاست‌گذاری‌ها مشارکت می‌دهد به‌طوری که اخیرا کارآفرینان به‌عنوان اعضای هیات مدیره در نهادهای دولتی، از جمله در اداره دولتی توسعه اقتصادی عمان، منصوب شده‌اند. به گفته محمد صالح الحربی، عضو هیات مدیره بزرگ‌ترین صندوق استارت‌آپ در عمان، این رویکرد به دولت کمک می‌کند تا نیازهای پایه‌ای استارت‌آپ‌ها را درک کرده و یک اکوسیستم توانمند‌سازی را در عمان ایجاد کند.
روند رو به رشد تجارت الکترونیک منطقهای
استارت‌آپ‌ها به دنبال حل چالش‌های منطقهای با راه‌حل‌های منطقهای هستند. این رقابت با ورود سایر بازیگران منطقهای و بین‌المللی گرم می‌شود. زیرا همان‌طور که پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد در طول سال گذشته، رقابت استارت‌آپ‌ها در فضای تجارت الکترونیک مشهود بوده است. در ماه ژوئیه ۲۰۱۷، Souq.com که اکنون به بزرگ‌ترین پلت‌فرم تجارت الکترونیک جهان عرب تبدیل شده، به جای اینکه همانند قبل به تنهایی وارد یک بازار جدید شود، با شرکت آمازون ادغام شد. به عبارت دیگر، آمازون آن را با ارزش بیشتری یعنی ۵۸۰ میلیون دلار خریداری کرد. شرکت خدمات مالی و بانکداری گلدمن ساکس این معامله را بزرگ‌ترین معامله ادغام تکنولوژی در جهان عرب نامیده است. این ادغام نه تنها خدمتی برای تایید اعتبار تجارت الکترونیک در منطقه بود، بلکه بخش‌های مربوطه مانند سیستم‌های تدارکات و پرداخت را نیز تقویت کرد.
در واقع، اعلام این همکاری بخشی از جنبش گسترده‌‌تر در فضای تجارت الکترونیک بود. با ورود مراکز خرید اعمار دبی، شرکت هلدینگ املاک و مستغلات اماراتی، در ماه مارس ۲۰۱۷، رقابت در عرصه تجارت آنلاین شدیدتر شد. این شرکت ۵۱درصد از سهام شرکت Namshi، وب‌سایت معروف عرصه مد تجارت الکترونیک را به مبلغ ۱۵۱ میلیون دلار خرید. چند ماه بعد، رئیس هیات مدیره شرکت اعمار و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان، سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری را برای Noon.com، پلت‌فرم تجارت الکترونیک که رقابت مستقیم با آمازون در منطقه دارد، اعلام کردند. اگرچه شرکت‌های ادغام شده مدل‌های کسب و کار موفق در منطقه بودند. با این حال، نمی‌توان این رویکرد را در اکوسیستم‌های استارتآپی منطقه توسعه داد. به هرحال، استارت‌آپ باید به فعالیت خود ادامه دهد تا بتواند مدل اقتصادی متناسب با رشدش را اجرا کند. زیرا رویکردی که در یک کشور کار می‌کند، لزوما راه حل مناسبی برای توسعه در سایر کشورها نخواهد بود. همان‌طور که بخشی از منطق پشت خرید آمازون، به دلیل تنوع و تفاوت کشورها در جهان عرب است.
منبع : دنیای اقتصاد
