طی یکی دو سال گذشته بسیاری از کسب‌وکارهای اینترنتی نوپا و استارت‌آپی با موضوع نداشتن مجوز، شکایت و اعتراض از سوی رقبای سنتی یا فیلترینگ و مسدود شدن از سوی بخش‌هایی از حاکمیت روبه‌رو بوده‌اند. هرچند به‌نظر می‌رسید به تدریج با قدرتمندتر شدن این کسب‌وکارها و ایجاد زمینه برای شکل‌گیری نهادهای صنفی این فضا به سمت بهبود پیش برود اما جریانی که طی چند ماه اخیر شرکت اپل ایجاد کرده، باعث بروز بحرانی در فضای کسب‌وکارهای اینترنتی شده است.
حذف یک به یک اپلیکیشن‌های ایرانی که طی یکی دو هفته گذشته شدت گرفته، باعث اظهارنظر مقامات دولتی هم در این زمینه شده است. آذری‌جهرمی وزیر جدید ارتباطات که حالا نشان داده به قدرت توییتر خوب واقف است، در چند توییت به این موضوع واکنش نشان داده، از جمله روز پنج‌شنبه در توییتی با اشاره به سهم 11 درصدی اپل از بازار گوشی ایران نوشت که احترام به حقوق مصرف‌کننده امروزه یک اصل است که اپل رعایت نکرده است. او ادامه داد که این موضوع را پیگیری حقوقی خواهد کرد. اما چرا اپل که به دنبال برجام مذاکرات مستقیمی را با برخی فروشندگان گوشی در ایران انجام داد و حتی افرادی را به تهران فرستاد و به خوبی در جریان محبوبیت محصولاتش در ایران است، چنین مسیری را در مقابل دارندگان محصولاتش در پیش گرفته است؟ میلاد نوری، مدیر یک شرکت تولید اپلیکیشن به همراه دوستش مهدی بهرامی که طی روزهای اخیر کمپینی را در توییتر و برخی دیگر از شبکه‌های اجتماعی در اعتراض به این اقدام اپل به راه‌انداخته‌اند، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در گذشته نیز شرکت اپل و حتی گوگل به‌طور مستقیم اجازه ارائه خدمات مالی و پرداخت به اپلیکیشن‌های ایرانی را نمی‌دادند اما برنامه‌نویسان ایرانی با دور زدن آنها از آدرس و هویت یک شخص دیگر برای ثبت اپلیکیشن در فروشگاه نرم‌افزار استفاده می‌کردند.
به نوعی در گذشته اینکه آدرس یک فرد ثبت‌کننده اپلیکیشن در خارج از ایران بود، برای تایید آن کافی بود و چون در مرحله اول تایید اپلیکیشن برنامه‌نویسان امکانات پرداخت را غیرفعال می‌کردند عملا مشکلی پیش‌نمی‌آمد اما اخیرا اپل به استناد یک قانون قدیمی هر اپلیکیشنی را که به نوعی مربوط به یک کسب‌وکار ایرانی باشد، حذف می‌کند. به گفته میلاد نوری هم اکنون اپل فقط به ایرانی بودن اپلیکیشن و ارائه خدمات از سوی آن توجه می‌کند و طی یکی دو هفته اخیر هر روز یک یا دو اپلیکیشن ایرانی حذف شده‌اند. هرچند چنین قانونی قطعا برای گوگل هم وجود دارد اما اپل بسیار سخت‌گیرانه‌تر عمل می‌کند. به گفته نوری اگر گوگل چنین سخت‌گیری را انجام می‌داد راه حل آن استفاده از جایگزین‌هایی مثل کافه بازار، مایکت و… بود اما راه‌حل‌های جایگزین اپل‌استور در ایران وجود ندارد. در واقع اگر اپل به یک اپلیکیشن ایرانی اجازه حضور در فروشگاه ندهد، تقریبا راه ساده‌ای برای نصب و استفاده از آن وجود نخواهد داشت و این در حالی است که به گفته نوری کاربران اپل کمتر از اندروید ولی جامعه‌ای تاثیرگذارترند.
تحریم اینترنتی
تحریم‌های اینترنتی اما چیز جدیدی برای ایرانیان نبوده است. هرچند مردم عادی عموما با این موضوع چندان روبه‌رو نشده‌اند اما سال‌هاست اغلب سرویس‌های اینترنتی که مهم‌ترین آنها در آمریکا هستند، تحریم‌‌هایی را علیه استفاده شهروندان ایرانی از خدماتشان وضع کرده‌اند. بعد از برجام با توجه به عدم لغو تحریم‌های خود آمریکا این بخش دچار تحول قابل‌توجهی نشد و همچنان شرکت‌های آمریکایی به شهروندان ایرانی هیچ خدماتی ارائه نمی‌دهند. همین چند هفته قبل اعلام شد شرکت آمازون به‌خاطر فروش 300 دلار جنس به سفارت ایران احتمالا با جریمه‌ای بسیار سنگین روبه‌رو خواهد شد. حذف سایت‌های ایرانی از فروشندگان دامنه‌های اینترنتی و فروشندگان فضا نیز سال‌هاست جزو تضییقاتی است که علیه کاربران ایرانی اعمال می‌شود.
اظهارنظر وزیر ارتباطات در مورد اپل خیلی زود مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت. نیویورک تایمز در گزارشی با اشاره به صحبت‌های جهرمی موضوع حذف اپلیکیشن‌های ایرانی را مورد توجه قرار داد. در گزارش نیویورک تایمز آمده است: ایرانی‌ها به رغم تحریم آمریکا میلیون‌ها گوشی آیفون از دبی و هنگ‌کنگ وارد کشور کرده‌اند و برنامه‌نویسان ایرانی نیز هزاران اپلیکیشن محلی برای هموطنانشان تولید کرده‌اند. اپل در حذف اپلیکیشن کسب‌وکارهای اینترنتی توضیح چندانی ارائه نداده جز آنکه در پاسخ به اعتراض کسب‌وکارهایی که اپلیکیشن‌هایشان حذف شده گفته است: بر اساس قوانین تحریم اپل اجازه انتشار یا اجازه کسب‌وکار به اپلیکیشن‌های ایرانی و برنامه‌نویسان ایرانی ندارد. تام نیومایر یک سخنگوی اپل در گفت‌وگو با نیویورک تایمز تایید کرده که این پیام اپل است اما توضیح بیشتری درمورد آن نداده است.
چالش کسب و کارها
حذف اپلیکیشن‌ها هم اکنون به یکی از مهم‌ترین چالش‌های کسب‌وکارها تبدیل شده چراکه بسیاری از استارت‌آپ‌های ایرانی هم اکنون روی جامعه دارنده محصولات اپل حساب باز کرده‌اند. حذف برخی اپلیکیشن‌ها حالا باعث نگرانی بسیاری از دیگر کسب‌وکارهایی شده که اپلیکیشن‌های آنها روی فروشگاه اپل هم قرار دارد. میلاد نوری می‌گوید: اگر دارندگان آیفون و آیپد از ابتدا می‌دانستند که گوشی‌های اپل اجازه نصب اپلیکیشن‌های ایرانی را ندارند قطعا در خرید خود تامل می‌کردند ولی الان که چند میلیون گوشی اپل در اختیار مردم است واقعا در کوتاه مدت نمی‌توان انتظار بازگشت مردم به سمت اندروید را داشت. به گفته نوری از طرف دیگر کار برای کسب‌وکارها هم بسیار سخت است، فرآیند حذف اپلیکیشن‌ها نه یکباره که تدریجی است و همین باعث ایجاد هراس بسیاری شده و عملا هر کس اپلیکیشن ایرانی دارد منتظر است که اپل سراغش بیاید.
نوری درباره راه‌اندازی کمپینی که در فضای مجازی در اعتراض به این اقدام اپل انجام داده می‌گوید: بازخورد این حرکت ما با هشتگ StopRemovingIranianApps# بسیار خوب بود اما نکته این است که بسیاری از مردم عادی هنوز متوجه این حرکت اپل نشده‌اند و این انتظار هست که هر کسی که می‌تواند به خصوص به زبان انگلیسی، نسبت به این اقدام اپل اعتراض کند. واکنش‌هایی که با همین هشتگ خطاب به اپل صورت گرفته قابل توجه است. یک کاربر به نام یاسر می‌نویسد: سالی 100 دلار بهش می‌دیم و چندین هزار دلار هم دستگاه‌هایش را می‌خریم اما هر وقت اراده می‌کند اپلیکیشن‌های ما را حذف می‌کند. یک کاربر دیگر با طنزی جالب این پرسش را از دستیار صوتی اپل مطرح می‌کند: سیری! چرا اپل اپلیکیشن‌های ایرانی را حذف می‌کند؟ و سیری از پاسخ می‌ماند.
ورج، تک کرانچ، بازفید و تعدادی دیگر از سایت‌های اینترنتی مشهور نیز حالا بحث حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از اپ‌استور را پوشش خبری داده‌اند. در همین حال آذری جهرمی در واکنش به گزارش نیویورک تایمز و صحبت‌های سخنگوی اپل آن را غیر دقیق خواند. حرکتی که حالا هم وزیر ارتباطات و هم برخی کاربران در توییتر ایجاد کرده‌اند فعلا چندان بزرگ نیست به خصوص از آن جهت که خود شبکه توییتر که شاید موثرترین رسانه بین‌المللی است در ایران فیلتر است. به نوعی فیلترینگ این شبکه اجتماعی به ضرر کسب‌وکارهای ایرانی و کاربران ایرانی شده است چون صدای بلندی از ایران تولید نمی‌کند. نکته دیگر اینکه بسیاری از کسب‌وکارهای ایرانی هم فعلا از اظهار نظر درمورد حذف اپلیکیشن‌شان خودداری می‌کنند با توجه به اینکه شاید تصور می‌کنند ممکن است در آینده این مشکل بی‌سروصدا حل شود. در تازه‌ترین اقدام تعدادی از کاربران ایرانی محصولات اپل با امضای طوماری اینترنتی خطاب به تیم‌کوک مدیرعامل اپل از وی خواسته‌اند روند حذف اپلیکیشن‌های ایرانی را متوقف کند.
