نام نویسنده: شهرام شریف
مسدود شدن سرویس چند استارت‌آپ حوزه فین‌تک و زمزمه‌هایی مبنی بر برخورد با برخی شرکت‌های نوپای مشابه نگرانی‌هایی را در فضای کسب و کارهای جدید به‌وجود آورده است. فقدان قانون مشخص در زمینه این کسب و کارها که در بسیاری اوقات مرز کاری آنها با موضوعات دیگر مشترک است، این بحث را به‌وجود می‌آورد که متولی این حوزه کیست. در گفت‌وگو با محمد گرکانی‌نژاد مدیر مرکز توسعه تجارت الکترونیکی (که صادرکننده نماد اعتماد الکترونیک است) مدل‌های قانونی و جزئیات مسوولیت‌های آن مجموعه در این زمینه را جویا شده‌ایم که می‌خوانید:
به‌عنوان سوال نخست، خوب است با این آمار شروع کنید که تا به حال چه تعداد نماد اعتماد الکترونیک صادر شده است؟
از ابتدای فعالیت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی که ۴ و نیم سال می‌گذرد تاکنون ۲۰ هزار نماد صادر شده که ۱۸ هزار عنوان از آن فقط در ۲ سال اخیر اعطا شده است. دلیل آن هم مشخص است چون مجموعه کارهایی که صورت گرفته و سرعتی که به وجود آمده موجب چنین رشد ۹ برابری بوده است. البته از این ۲۰ هزار نماد دو هزار تا به دلایل مختلف غیر فعال شدند بنابراین می‌توان گفت الان ۱۸ هزار سایت فعال با نماد اعتماد داریم.
چه تعداد تقاضای نماد را رد کردید؟
چیزی به اسم رد قطعی نداریم ممکن است اشکالاتی داشته‌اند و آنها را نپذیرفته‌ایم و رفته باشند و بعد از مدتی آمده باشند و پس از رفع مشکل حتی نماد گرفته باشند.
چه نوع مشکلاتی؟
از منظر مقرراتی، متقاضی نماد باید احراز هویت شود و از منظر امنیتی و انتظامی ما از مراجع مربوطه استعلام می‌کنیم و سایر موارد هم التزامات قواعد تجارت الکترونیک است که باید مستنداتی را ارائه بدهند و الزاماتی را رعایت کنند. بنابراین محدودیت ویژه‌ای نداریم. ممکن است کسی عدم تایید صلاحیت شده و بعدا دوباره با رفع ایرادات در دستگاه‌های ذی‌صلاح آمده باشد.
به‌طور ساده نماد به کسانی تعلق می‌گیرد که وب سایتی داشته باشند و در حوزه تجارت الکترونیک فعالیتی را بخواهند داشته باشند این طور است؟
بله این درست است. البته باید کسب و کار اینترنتی داشته باشند.
پس متقاضیان به احراز صلاحیت یا مجوز نیاز دارند؟
برای احراز صلاحیت از مراجع ذی‌صلاح استعلام صورت می‌گیرد ولی در مورد مجوز باید گفت فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه تجارت الکترونیک می‌توانند شامل موضوع نماد بشوند. ما در هر زمینه تخصصی به دستگاه‌های تخصصی آن حوزه مراجعه می‌کنیم مثلا موضوعات گردشگری را با سازمان گردشگری یا موضوعات مربوط به محتوا و فرهنگ، با وزارت ارشاد و موضوعات حوزه سلامت را با وزارت بهداشت مطرح می‌کنیم. طبق هماهنگی‌های صورت گرفته با این نهادها لیست فعالیت‌های مجاز، غیرمجاز یا نیاز به مجوزهای خاص مشخص شده که ما به متقاضیان اعلام می‌کنیم.
در سال‌های اخیر به لطف شبکه‌های اجتماعی و توسعه اینترنت فضای جدیدی به وجود آمده که به نظر می‌رسد قوانین ما پاسخی برای آنها ندارد مثلا افراد زیادی الان در اینستاگرام مشغول به خرید و فروش هستند یا ممکن است اپلیکیشنی تولید کرده باشند و کسب وکاری را روی آن به راه‌انداخته باشند و نیاز به خدمات مالی مناسب روی اینترنت دارند از طرف دیگر در مقابل این فضا شاهد ظهور استارت‌آپ‌هایی در حوزه «فین‌تک» هستیم که خدمات مالی خرد به این افراد می‌دهند، چالش اصلی این است که این روند قانونی برای این استارت‌آپ‌ها تعریف نشده است. با این تحلیل موافقید؟
صحبت شما چند وجه داشت. درست است که نوآوری و فناوری دارای خصلتی است که به سرعت در حال رشد است و به‌طور معمول سریع‌تر از حوزه مقررات و رگولاتوری پیش می‌رود. این فقط مختص ایران نیست، در همه کشورهای دیگر هم به این شکل بوده است. فناوری با زندگی روزمره مردم عجین شده و حالا این چالشی را بین رگولاتورها و بازیگران این عرصه به وجود آورده است. تناسب وضع قوانین و مقررات مناسب و توسعه کسب وکارها بزرگ‌ترین بحث در این زمینه است. در زمینه فناوری مالی دو لایه قابل شناسایی است: یکی لایه کاربرد و دوم لایه پیاده‌سازی سرویس. سرویس‌های مالی و پولی مشخصا در لایه پیاده‌سازی و حوزه رگولاتوری بانک مرکزی قرار دارد و این درمورد اکثر «فین‌تک» هم صدق می‌کند.
طی یک هفته اخیر فعالیت چند استارت‌آپ در حوزه فین‌تک از طرف شاپرک بانک مرکزی مسدود شده است. این استارت‌آپ‌ها عموما سرویس‌هایی را در حوزه مالی به مشتریان کوچکی ارائه می‌دادند و نمونه‌های ایرانی کسب وکارهایی هستند که در خارج از کشور به راحتی مشغول به کارند. این سایت‌ها که تحت عنوان «سایت‌های تجمیع‌کننده پرداخت کسب و کارهای اینترنتی» مشهورند در مراجعه به شاپرک به آنها گفته شده که نداشتن نماد اعتماد الکترونیک دلیل اصلی مسدود شدن آنها است، از این موضوع اطلاع دارید؟
من از جزئیات اجرایی بی‌اطلاعم. موضوع این است که سایتی که در فضای تجارت الکترونیک کشور مشغول کسب وکار اینترنتی است باید نماد اعتماد داشته باشد به‌جز سایت‌های دستگاه‌های دولتی. در مورد سایت‌های تجمیع‌کننده پرداخت برای کسب و کارهای اینترنتی نیز یک سال قبل خود مرکز وارد قضیه شد و بسیاری از دستگاه‌ها را که معتقد به توقف فعالیت آنها بودند متقاعد کرد به جای مسدود کردن به فکر ساماندهی آنها باشیم.
در مراجعه استارت‌آپ‌ها به بانک مرکزی نامه‌ای از شما به آنها نشان داده شده که در آن گفته شده کسب و کارهایی که مجوز ندارند باید مسدود شوند، این درست است؟
خیر این گونه نیست نامه مرکز مرتبط با استارت‌آپ‌ها نبوده است.
این نامه به تعدادی از استارت‌آپ‌های حوزه مالی نشان داده شده که تاریخ روی آن دوم مردادماه امسال است.
اصل این نامه درست است اما ابتدا بگویم اگر واقعا این نامه به‌عنوان مستند به افرادی نشان داده شده باشد متاسفم که یک نامه اداری که حداقل چندین مکاتبه سابقه دارد به‌صورت مجرد به‌عنوان دلیل یک اقدام به این شکل نشان داده شده است. نکته این است که در این نامه به هیچ وجه اشاره‌ای به مسدود شدن استارت‌آپی که در حوزه خدمات مالی کار می‌کند نشده است و اگر با چنین برداشتی چنین برخوردی با آن شرکت‌های نوپا صورت گرفته اشکال دارد. این نامه درخواست ما برای اقدام به کاری نیست بلکه در پاسخ به نامه‌ای است که از سوی شاپرک در مورد موضوع کسب وکارهای اینترنتی استعلام شده و مرکز در آن نامه به صراحت نوشته که «پیشنهاد» می‌شود اگر سایتی کسب وکار اینترنتی می‌کند و نماد ندارد خدمات آن متوقف شود. بنابراین در این نامه به هیچ وجه اشاره‌ای به استارت‌آپ‌ها نشده است.
پس اینکه گفته می‌شود لیستی از سایت‌هایی که قرار است در آینده متوقف شود را به شاپرک داده‌اید صحت ندارد؟
به هیچ وجه درست نیست. اینکه همه سایت‌هایی که خدمات تجارت الکترونیکی انجام می‌دهند باید نماد داشته باشند حرف جدیدی نیست و ما چندین سال است داریم این را می‌گوییم. موضوع هم قانون تجارت الکترونیک است که مصرف‌کننده باید بداند حمایت‌های لازم و پوشش‌های لازم برای خرید اینترنتی را دارد. خرید اینترنتی که منجر به تجربه بدی برای مصرف‌کننده شود باعث آسیب دیدن این حوزه می‌شود و همین الان آمارهای پلیس فتا هم نشان می‌دهد تنها درصد بسیار ناچیزی از جرائمی که در حوزه اینترنتی رخ می‌دهد در سایت‌های دارای نماد اعتماد
است.
سوال من این است که الان برخورد جدیدی با حوزه استارت‌آپ‌های مالی شروع شده ؟
بحث ما اساسا حوزه تخصصی فین‌تک نیست. این حوزه مشخصا رگولاتور خودش را دارد و خود آنها باید تصمیم بگیرند و اعلام کنند که چه شرکت‌هایی می‌توانند نماد بگیرند. ما دو سال و نیم است داریم در این زمینه بحث و نامه‌نگاری می‌کنیم. الان اگر رگولاتور حوزه پرداخت (شاپرک) اعلام کند لیست شرکت‌های دارای صلاحیت در این زمینه را در کمتر از ۲۴ ساعت به آنها نماد می‌دهیم.
شاپرک تا به حال به شما گفته به شرکتی نماد بدهید؟
الان حضور ذهن ندارم اما متصل کردن لایه استارت‌آپ‌های حوزه مالی و پولی به نماد اعتماد کار درستی نیست به خصوص که نشان دادن نامه برای توجیه یک برخورد که ما اساسا از آن اطلاعی نداریم هم اصلا خوب نیست.
نامه که محرمانه نیست؟
خیر محرمانه نیست، اما سوابق طولانی دارد و حوزه شمول کاملا تعریف شده که بدون اشاره به آنها، برداشت و تحلیل این نامه ابتر خواهد بود.
ولی موضوع این است که اینها به شاپرک مراجعه می‌کنند می‌گویند به دلیل نداشتن نماد، مجوز فعالیت ندارید و از آن طرف شما هم می‌گویید برای نماد باید مجوز شاپرک بگیرند این چرخه برای یک گروه جوان استارت‌آپی که با شوق زیاد کارشان را شروع کرده‌اند اصلا پیام خوبی از سوی دولت نیست.
من دقیقا مطلع نیستم چه اتفاقی افتاده اما اگر این گروه دارند روی سرویس‌های پرداخت کار می‌کنند و جلوی کارشان گرفته شده امیدوارم هر چه زودتر به وضعیت‌شان رسیدگی شود و حاضریم حتی کمک کنیم مشکلاتشان رفع شود، البته در این صورت اساسا نیاز به نماد ندارد. ما حامی «فین‌تک» هستیم هر چه روشهای پرداخت متنوع‌تر باشد تجارت الکترونیک در کشور بهتر رشد می‌کند. ما به شرط تایید رگولاتور حامی اینها هستیم.
اما در این مدل کار یعنی تجمیع پرداخت کسب وکارهای خرد بسیاری از شرکت‌های شناخته شده نوپا الان حتی نماد هم گرفته‌اند اما این گروه استارت‌آپ که در زمینه مالی این قضیه هستند به مشکل برخورده‌اند.
اینکه استارت‌آپ‌هایی که در حوزه مالی نبوده‌اند و نماد گرفته‌اند نشان می‌دهد که مشکلی در سمت نماد وجود ندارد.
بهتر است سوال را این گونه مطرح کنم که کسب‌وکارهای اینترنتی که خدمات پرداخت دارند الان تکلیفشان چیست، به نظر می‌رسد نمی‌شود در این حوزه تفکیک چندانی انجام داد؟
حق با شماست مرزهای نوآوری در بسیاری نقاط با هم تنیده شده و مشترک است. ما به‌عنوان مرکز توسعه تجارت الکترونیک اگر مرزهای در هم تنیده‌ای بین کسب وکار و Payment باشد آماده همکاری هستیم تا این موضوع را حل کنیم. کما اینکه قبلا هم در یک استثنا با هماهنگی بانک مرکزی، پلیس فتا و پلیس اماکن این موضوع پذیرفته شده است. ما واقعا به دنبال اینکه مردم را به دنبال مجوز بفرستیم نیستیم بلکه متولی توسعه تجارت الکترونیکی هستیم و آماده‌ایم موضوعاتی که دارای مرزهای مشترک با کسب‌وکار اینترنتی است را حل کنیم کمااینکه کرده‌ایم.
سال گذشته؟
بله پارسال لیستی تهیه شده و برخی از دستگاه‌ها می‌خواستند تجمیع‌کنندگان را مسدود کنند. ما هماهنگی انجام دادیم و با ورود به این قضیه جلوی مسدود شدن ناگهانی را گرفتیم تا ساماندهی صورت پذیرد. حدود ۲۰ شرکت از این دست تعهد دادند و جزو فهرست قرار گرفتند.
یعنی مجوز یا نماد گرفتند؟
خیر نماد نداده‌ایم قرار شد ساماندهی شوند و تا تعیین تکلیف برای این موضوع تجمیع‌کنندگان پرداخت کسب وکارهای خرد با این گروه برخوردی برای توقف درگاه پرداخت آنها صورت نگیرد. من بسیار امیدوارم که یک نامه مرکز اهرمی برای موضوع برخورد با یک گروه استارت‌آپی که دارند فعالیت می‌کنند قرار نگیرد. ما به هیچ وجه موافق برخوردهای این گونه نیستیم و واقعا امیدوارم اگر شرکت نوپایی در زمینه خدمات مالی فعالیت می‌کند و جلوی آن گرفته شده هرچه زودتر بتواند این فعالیت را پی بگیرد.
اوایل امسال چند مورد شرکت‌هایی که در حوزه پرداخت اینترنتی کار می‌کردند فیلتر شدند، گفته می‌شد که آن هم بر اساس نامه شما بود درست است؟
به هیچ وجه. آن یک موضوع جداگانه بود. از نظر دستگاه قضایی برخی از این تجمیع‌کنندگان مشمول شرایطی قرار گرفته بودند که می‌توانست جرم باشد و موضوع به ما مرتبط نبود.
شما نماد «اعتماد» به اپلیکیشن نمی‌دهید؟
خیر ما به اپلیکیشن‌های موبایلی در حال حاضر نماد نمی‌دهیم.
و الان کسانی که کسب و کاری روی اپلیکیشن دارند نگران نباشند که ممکن است در آینده مشکلی برای آنها پیش بیاید؟
نه ما مجوزی ندادیم و فعلا محدودیتی هم نگذاشتیم.
مرتبط :
– بیانیه مرکز توسعه تجارت الکترونیکی درباره بسته شدن استارتاپهای فین‌تک
– مسدود شدن درگاه اینترنتی PayPing
–
منبع : دنیای اقتصاد
