طی روزهای اخیر اظهار نظر دو مقام در دفتر مبارزه با قاچاق کالا مبنی بر عدم رجیسترینگ گوشی‌های اپل در صورت حضور پیدا نکردن رسمی اپل در بازار ایران باعث اظهارنظرهای مختلف و تاثیراتی در قیمت آیفون در بازار شده است. این اظهارنظرها طی روزهای اخیرا باعث تغییرات قیمتی در گوشی‌های این برند در بازار ایران شد هر چند به دلیل شرایط نامعلوم برخی توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان این محصول ترجیح دادند که اجناس خود را فعلا به بازار عرضه نکنند. به نوعی اکنون فرصت خوبی برای برخی از واردکنندگان این محصول است تا با عرضه این محصول با قیمت بالاتر (تا قبل از محدودیت احتمالی برای گوشی‌های جدید) به سود قابل‌توجهی برسند. از سوی دیگر این برای نخستین بار است که مقام‌های دولتی اجازه عرضه یک محصول در بازار ایران را منوط به حضور یک شرکت تولیدکننده در بازار ایران می‌کنند و چنین موضوعی حداقل در حوزه مخابرات و موبایل بی‌سابقه است. اما حذف اپل از بازار موبایل ایران راه حل مبارزه با قاچاق است؟ رابطه اپل با طرح رجیسترینگ موبایل در ایران چیست و درخواست برای حضور قانونی اپل در بازار ایران (که با توجه به محدودیت داخلی شرکت‌های آمریکایی) تنها برای این یک برند چه معنی دارد؟
آیفون در ایران
محصولات اپل و گوشی‌های موبایل آن (آیفون) از محبوبیت زیادی در ایران برخوردارند. هر چند تعداد این گوشی‌ها در مقایسه با گوشی‌های اندرویدی موجود در بازار چندان زیاد نیست اما هم از نظر قیمتی و هم جذابیت‌های محصولی دیگر عرضه این محصولات با توجه خاصی مواجه است. تازه‌ترین محصولات آیفون تنها ساعاتی پس از معرفی جهانی در بازارهای ایران – البته در ابتدا با قیمت گزاف – در دسترس قرار می‌گیرد. امروزه بسیاری از فروشندگان موبایل یا تجهیزات دیجیتالی یک یا چند محصول اپل را به‌عنوان بخشی از تزئین ویترین خود قرار داده‌اند. بر اساس یک آمار غیررسمی هم اکنون چیزی حدود 6 میلیون آیفون فعال در کشور وجود دارد که در مقایسه با حضور 40 میلیون گوشی هوشمند در ایران رقم قابل توجهی است. تقریبا همانند بخش عمده گوشی‌های موجود در بازار ایران (چیزی حدود 90 درصد) آیفون نیز عمدتا به‌صورت قاچاق در بازار ایران موجود است اما شرکت‌هایی هم هستند که این محصول را به‌صورت قانونی وارد می‌کنند. اپل پیش از آنکه تحریم‌ها علیه ایران برداشته شود مسیرهایی را برای فروش قانونی موبایل به شرکت‌هایی که این محصول را به ایران صادر می‌کنند، برقرار کرد. همچنین سال گذشته نیز اعلام شد اپل مذاکراتی را با برخی شرکت‌های ایرانی برای حضور در بازار ایران انجام داده است. هر چند در نهایت مشخص نشد نتایج این مذاکرات به کجا انجامید. طی سال‌های اخیر اما شاهد بودیم برخی شرکت‌ها نیز خود را نمایندگی رسمی اپل در ایران معرفی کردند هر چند رسانه‌ها در گفت وگو با مقامات اپل وجود هرگونه نمایندگی رسمی در ایران را تکذیب کردند.
قاچاق موبایل
بخش عمده گوشی‌های موجود در بازار ایران به‌صورت قاچاق وارد کشور می‌شود. برای مبارزه با قاچاق (که البته مختص گوشی موبایل نیست) راه و روش‌های گوناگونی آزموده شده که مهم‌ترین آنها طرحی تحت عنوان «شبنم» بود که تا همین دو سال قبل هم در بازار اجرا می‌شد. طرح شبنم با زدن برچسب و ثبت آن روی سامانه مخصوص تلاش داشت تنها به توزیع و فروش محصولاتی مبادرت کند که برچسب رسمی شبنم داشته باشند و طی فرآیندی قانونی وارد کشور شده باشند. این طرح اما به تدریج خود به مدلی برای توزیع کالای قاچاق در کشور تبدیل شد، چراکه مشخص شد تعداد قابل توجهی از برچسب‌های شبنم در بازار به قیمت پایین خرید و فروش می‌شود و روی هر کالایی که فروشنده بخواهد چسبانده می‌شود. طرح‌های دیگری نیز با عناوین ضربتی و… در بازار در همه این سال‌ها اجرا شده اما از آنجا که برخورد با مبدا قاچاق (مسیرهای مرزی) صورت نمی‌گرفت عملا هیچ کدام از این طرح‌ها چه در زمینه گوشی موبایل و چه دیگر محصولات دیجیتالی موفقیت‌آمیز نبوده است. برای حذف قاچاق تمامی مسیرها آزموده شده و حتی یک ماه قبل نایب رئیس اتحادیه صنف فروشندگان دستگاه‌های صوتی و تصویری و تلفن همراه از کاهش تعرفه گوشی از 7 به 5 درصد خبر داد. به گفته نصرالله اورانی‌پور 2 درصد کاهش تعرفه باعث 20 درصد کاهش قاچاق این کالا می‌شود و اگر 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده نیز از تعرفه فعلی گوشی موبایل حذف شود قاچاق این کالا به صفر خواهد رسید. در حال حاضر با احتساب 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده تعرفه تمام شده برای واردکننده موبایل 14 درصد است و این یعنی قاچاقچی می‌تواند دستگاه را همچنان ارزان‌تر وارد بازار کند. در مسیر قاچاق گوشی موبایل نباید نقش شرکت‌های مادر را نادیده گرفت. به گفته کارشناسان بسیاری از شرکت‌های رسمی در حوزه موبایل در این سال‌ها خود در بخشی از پروسه قاچاق سهم داشته‌اند. این شرکت‌ها به جای واردات از مبادی رسمی جنس را به توزیع‌کنندگان ایرانی در خارج از مرز تحویل می‌دهند اما در عین حال از جنس وارد و عرضه شده به‌صورت قاچاق به کشور حمایت می‌کنند و آن را حتی تحت پوشش گارانتی خود قرار می‌دهند.
رجیسترینگ، آزمودن آزموده‌ها
طرح رجیسترینگ قرار است منافع مختلفی را داشته باشد که مهم‌ترین آنها کنترل قاچاق است. بر اساس این طرح تمام گوشی‌هایی که به‌صورت قانونی به کشور وارد می‌شوند قرار است ثبت شوند و به این ترتیب گوشی‌هایی که به‌صورت قاچاق وارد شده‌اند امکان ثبت نخواهند داشت. طرح شبنم نیز که در دولت گذشته با جدیت دنبال می‌شد تقریبا همین هدف را داشت و با وجود آنکه با قدرت از سوی نهادهای مختلف مورد حمایت قرار گرفت اما شکست خورد. شانس موفقیت این طرح با توجه به اینکه عوامل وشرایط اجرا تغییر نکرده‌اند، چندان بالا نیست. از سوی دیگر طرح رجیسترینگ یک سابقه شکست هم خودش در چنته دارد. چند سال قبل همین طرح با جدیت تمام انجام شد و به رغم دردسرهای زیادی که به مشترکان تحمیل کرد در عمل از سوی بازیگران بازار نادیده گرفته شد و کاملا شکست خورد. هنوز مشخص نیست متولی این طرح هم چه نهاد یا سازمانی است و رابطه این نهادها با هم چگونه است. از همین رو است که برخی منتقدان می‌پرسند تاکید روی الزام یک برند در بازار و تهدید به حذف چه ارتباطی با رجیسترینگ دارد؟ اگر گوشی‌های اپل هم اکنون به‌طور قانونی وارد کشور می‌شود اشکال آن کجاست که در صورت اجرای رجیسترینگ جلوی آن گرفته شود و سوال اصلی این است که چرا این موضوع فقط مختص یک برند شده و مثلا برندهای دیگری مثل مایکروسافت یا بلک‌بری و… الزامی به حضور در بازار ندارند.
مجازات خریداران
حذف اپل از بازار ایران قطعا مشترکان ایرانی را خوشحال نخواهد کرد. طی سال‌های اخیر گوشی‌های این برند با استقبال کاربران ایرانی روبه رو شده و به دلیل دارا بودن کیفیت قابل توجه حتی فقدان مسیرهای پشتیبانی و خدمات پس از فروش این شرکت کمتر به چشم آمده است. مشابهتی که در مورد اپل و سایر برندها وجود دارد این است که هیچ کدام از برندهای اصلی موبایل خدمات پس از فروش توسط شرکت مادر و با استفاده از کارکنان تحت قرارداد شرکت اصلی به راه نینداخته‌اند و شرکت‌های موجود خدمات‌دهنده نیز عمدتا شرکت‌های ایرانی هستند که تحت قرارداد شرکت اصلی در ایران به خدمات‌دهی می‌پردازند. در چنین شرایطی باید منتظر بود و دید واکنش بازار موبایل به اعلام ممنوعیت احتمالی یک محصول محبوب چگونه خود را نشان خواهد داد و تاثیر آن بر اجرای طرح رجیسترینگ که برای اجرا نیاز به حمایت همه بخش‌ها دارد چه خواهد بود.
منبع : دنیای اقتصاد
