معمای گم شدن هواپیمای مالزی در عصر فناوری

پرواز شماره MH370 خطوط هوایی مالزی در تاریخ هشتم مارس(19 اسفند) شهر کوالالامپور را به همراه 227 مسافر و 12 خدمه به مقصد پکن ترک کرد و در حالی که تنها کمتر از یک ساعت از این پرواز می‌گذشت، ارتباط هواپیمای بوئینگ 777 با زمین به طور کامل قطع شد و مدت زیادی طول نکشید که مالزی به طور رسمی اعلام کرد این هواپیمای بزرگ و مجهز را روی دریای چین گم کرده است و هیچ اطلاعی از آن ندارد. طی این چند روز اخبار فراوانی در این زمینه منتشر شد و گمانه‌زنی‌های مختلف صورت گرفت تا کارشناسان بتوانند راهی برای حل معمای ناپدید شدن هواپیما پیدا کنند. در این فرآیند بیش از 40 کشتی، 34 هواپیما و صدها کارشناس از 15 کشور جهان به کمک مالزی آمدند و همچنان به بررسی‌های خود ادامه می‌دهند تا بتوانند این معمای بزرگ را حل کنند. اما با همه این تلاش‌ها، چطور می‌شود یک هواپیمای غول‌پیکر با این تعداد مسافر و خدمه در عصر ماهواره‌های جغرافیایی، فناوری‌های هوشمند و سیستم‌های مسیریاب پیشرفته ناپدید شود و پس از روزها تلاش هیچ اثری از آن به‌دست نیاید؟

رادار نوعی ابزار مسیریاب الکترونیکی محسوب می‌شود که در انواع سیستم‌های امروزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مردم عادی به خوبی می‌دانند که مراکز کنترل کننده ترافیک هوایی به کمک رادارها هواپیما را زیر نظر می‌گیرند و آن را در مسیر درست هدایت می‌کنند. اما باید توجه داشت که رادارها در بوردها و مسافت‌های مختلف با محدودیت‌هایی مواجه هستند. بنابراین خلبان موظف است در طول پرواز ارتباط خود را از طریق دیگر دستگاه‌ها با برج مراقب برقرار کند که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به سیستم‌های رادیویی تناوبی اشاره کرد. این طور که خبرگزاری اسوشیتدپرس گزارش داده است، پرواز شماره 370 تا لحظات آخر با رادار نظامی نیروی هوایی مالزی در ارتباط بوده است که البته برج مراقب فرودگاه بین‌المللی کوالالامپور می‌گوید در این لحظات اطلاعات واضحی از هواپیما دریافت نکرده است. سیگنال‌های فرستنده این پرواز زمانی از دست رفتند که هواپیما در حال وارد شدن به حریم هوایی ویتنام بود. بر این اساس این احتمال وجود دارد که انتقال سیستم ارسال کننده سیگنال‌ها از رادارهای مالزی به رادارهای ویتنام اختلالاتی به‌وجود آورده و باعث از دست رفتن اطلاعات لحظه به‌لحظه شده است. با این وجود، این هواپیما به‌قدری به ساحل مالزی نزدیک بوده است که در صورت بروز هر گونه اختلال یا سقوط افراد عادی هم می‌توانستند آن را مشاهده کنند.

فرضیه دیگری که در این زمینه مطرح شده است، بروز مشکل در ایستگاه‌های کنترل زمینی و سیستم‌های ماهواره‌ای را بررسی می‌کند. مسافران پروازهای بین‌المللی در مقابل خود نمایشگری در اختیار دارند که روی آن نقشه آنلاین پرواز و اطلاعاتی از جمله ارتفاع هواپیما، سرعت باد، دمای هوا، موقعیت جغرافیایی و … منتشر می‌شود. گیرنده مرکزی هواپیما پس از دریافت مجموعه کاملی از اطلاعات، بخشی از آن‌ها را در اختیار مسافران می‌گذارد. اگر این گیرنده با اختلال مواجه شود و نتواند در آن واحد داده‌های دریافتی از ایستگاه‌های زمینی و سیستم‌های ماهواره‌ای را تحلیل کند، می‌تواند باعث سردرگمی سیستم مسیریاب هواپیما شود و در نهایت ارتباط خود را با برج مراقبت از دست بدهد.

در این زمینه بد نیست بدانید کلیه هواپیماهای آمریکا به فرستنده اضطراری مسیریاب مجهز هستند و هواپیماهای عادی از جمله بوئینگ 777 در پرواز MH370 فناوری هوشمندی را در خود جا داده‌اند که سیگنال‌های مربوط به اختلال سیستم الکترونیکی هواپیما را در قالب فرکانس‌های رادیویی قابل تشخیص به‌صورت خودکار به مراکز کنترلی ارسال می‌کنند. “سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری”(ICAO) متولی اصلی استانداردسازی این قبیل فناوری‌ها محسوب می‌شود و بررسی‌ها در این زمینه نشان داده است که هیچ یک از مراکز کنترلی زمینی و سیستم‌های ماهواره‌ای، فرکانس‌های رادیویی مبنی بر بروز اختلال در سیستم مرکزی هواپیمای مالزی دریافت نکرده‌اند و به همین خاطر نمی‌توان گفت که این هواپیما در سیستم مسیریاب خود مشکلی داشته است.

بحث دیگر مطرح شده در این زمینه به استفاده احتمالی از تلفن همراه توسط یکی از مسافران مربوط می‌شود. زمانی که کاربر روی زمین قرار دارد، گوشی او به‌صورت خودکار به نزدیک‌ترین برج مخابراتی متصل می‌شود و تماس تلفنی مورد نظر از این طریق برقرار می‌گردد. اما در شرایطی که شخص در آسمان حضور دارد، هیچ برج مخابراتی در نزدیکی او نیست که ارتباط گوشی با آن برقرار شود. بر این اساس احتمال کمی وجود دارد که وقتی در مسافرت هوایی هستید و گوشی شما روشن است، به صورت اتفاقی برای چند لحظه آنتن مخابراتی دریافت شود و بتوانید یک تماس چند ثانیه‌ای برقرار کنید. احتمال بروز این اتفاق وقتی بیشتر می‌شود که هواپیما در حال فرود یا جدا شدن از زمین است که البته هواپیماها به صورت خودکار سیگنال‌های مخابراتی را در این حالت کور می‌کنند. اما پرواز رمزآمیز وقتی ارتباط خود را با زمین از دست داد که در ارتفاع ثابت حرکت می‌کرد و همین مسئله باعث شد تا کارشناسان علوم هوانوردی این احتمال را هم کنار بگذارند.

پرواز شماره MH370 مالزی توسط هواپیمای بوئینگ 777 مدل 200ER انجام شد. این هواپیما چهارصدوچهارمین بوئینگ 777 ساخته شده در این شرکت آمریکایی محسوب می‌شود و از ابتدای ژوئن 2002 فعالیت خود را در خطوط هواپیمایی مالزی آغاز کرده است و کارشناسان از آن با عنوان یکی از مجهزترین و ایمن‌ترین هواپیماهای جهان یاد می‌کنند. این هواپیما به کمک دستگاه‌های الکترونیکی و موبایلی پیشرفته ارتباط خود را با زمین حفظ می‌کند و در شرایطی که هر یک از سیستم‌های کنترلی و ارتباطی آن از کار بیفتد، به صورت خودکار به اینترنت متصل می‌شود و دیگر روش‌های ارتباطی را مورد استفاده قرار می‌دهد و مبتنی بر سیستم Wi-Fi با مراکز کنترلی زمینی ارتباط برقرار می‌کند. اما بررسی کارشناسان حاکی از آن است که هواپیما مذکور هیچ تلاشی برای استفاده از سیستم‌های ارتباطی جایگزین انجام نداده است و به عبارت دیگر می‌توان گفت که سیستم‌های کنترلی هوشمند آن از کار نیفتاده‌اند.

البته باید گفت که ماجرا به این ابهامات ختم نمی‌شود. بر اساس استانداردهای بین‌المللی تعریف شده تمام مراکز کنترل ترافیک هوایی از سال 2010 به بعد خود را به نسل جدید سیستم‌های ماهواره‌ای ردیاب مجهز کرده‌اند تا تمامی هواپیماهای در حال پرواز حتی برای یک لحظه هم از دسترس آن‌ها خارج نشوند. این فناوری جدید Next Gen نام دارد و ماهواره‌ها که فعالیت خود را بسیار دقیق‌تر از انواع رادارها انجام می‌دهند، بر اساس این فناوری در هر لحظه تمام اشیا آسمانی را ردیابی می‌کنند. این فناوری که نخستین نمونه از آن برای جنگ جهانی دوم ساخته شد، در هر لحظه مناطق گسترده‌ از جمله اقیانوس‌ها را زیر نظر می‌گیرد و تمامی اطلاعات مربوط به آن را با جزییات کامل تحلیل می‌کند. فناوری Next Gen در کنار ابزار دیگری موسوم به “سیستم خودکار و مستقل نظارت-پخش”(ADS-B) فعالیت می‌کند و هواپیما با استفاده از این دو فناوری هوشمند به صورت دایم با تمامی ماهواره‌های محدوده خود ارتباط برقرار می‌کند و اطلاعات دریافتی از آن‌ها را در اختیار مراکز کنترلی زمینی می‌گذارد و در این شرایط کوچک‌ترین اختلال، تغییر مسیر، مشکل یا … به صورت خودکار به مسؤولان پرواز روی زمین گزارش داده می‌شود. در توضیح کارشناسان برای استفاده از این فناوری آمده است که تقریبا همه هواپیماهای روی زمین از فناوری Next Gen استفاده می‌کنند و بر این اساس در پرواز MH370 هم باید هر گونه اختلال به صورت خودکار به زمین مخابره می‌شده که البته این سیستم هوشمند هیچ گزارشی در این باره مخابره نکرده است.

اما کارشناسان با کمال ناامیدی فرض دیگری را مطرح می‌کنند که البته آن هم راه به‌جایی نمی‌برد. در این فرض احتمال منفجر شدن هواپیما ارایه می‌شود تا بر این اساس در یک لحظه همه سیستم‌های کنترلی از کار افتاده باشد و خلبان فرصت اعلام هرگونه گزارش مبنی بر بروز مشکل را هم نداشته باشد. اما بررسی‌ها در این زمینه نیز نشان داد که ماهواره‌های جغرافیایی و مسیریابی که در حیطه پرواز هواپیما مشغول فعالیت بودند، هیچ گزارشی مربوط به انفجار در این منطقه را ثبت نکرده‌اند. این هواپیمای بوئینگ 777 که در 12 سال فعالیت خود با هیچ مشکل جدی مواجه نشده است، دو موتور پرقدرت Rolls-Royce Trent 892 را شامل می‌شود که اگر هر دوی آن‌ها در یک لحظه از کار بیفتند هواپیما می‌تواند بیش از 150 کیلومتر را در آسمان پرواز کند و خود را به یک منطقه ایمن برساند. در این شرایط خلبان فرصت کافی دارد تا مشکل را به برج مراقبت اعلام کند که چون هیچ گزارشی در این زمینه دریافت نشده است، این فرضیه هم کنار گذاشته می‌شود.

آخرین اتفاق مشابه در این زمینه مربوط به پرواز شماره 447 شرکت هواپیمایی Air France می‌شود که در تاریخ اول ژوئن 2009 شهر ریودجنیرو برزیل را به مقصد پاریس ترک کرد و در نیمه راه پیش از رسیدن به مقصد در اقیانوس اطلس سقوط کرد و باعث شد 216 مسافر و 12 خدمه آن جان خود را از دست بدهند. اگرچه این هواپیما و مسافران پس از 5 روز در اعماق اقیانوس پیدا شدند، اما دو سال طول کشید تا جعبه سیاه آن پیدا شود.

صدها متخصصی که این روزها از 15 کشور جهان به کمک مالزی آمده‌اند، به این نتیجه رسیده‌اند که اگر پرواز شماره MH370 با مشکل مشابه هواپیمای Air France مواجه شده و در دریای چین سقوط کرده باشد، شاید چند سال طول بکشد که بتوان آن را پیدا کرد. کارشناسان از این اتفاق به عنوان بزرگترین معمای تاریخ هوانوردی جهان یاد می‌کنند و هنوز نتوانسته‌اند دلیل قانع‌کننده‌ای برای ناپدید شدن این هواپیما ارایه دهند.

منبع : ايران