نام نویسنده: م.ر.بهنام رئوف
درآمد صادرات نرم‌افزار هند برابر درآمد نفت ايران است. این تیتر خبری بود که چند ماه پیش از سوی معاون پژوهش و فناوری وزیر علوم اعام شده بود.
محمد مهدی نژاد چندی پیش با اشاره به اینکه درآمد هند از صادرات نرم‌افزار با درآمد ما از نفت برابر است، گفته بود که اين امر نتيجه سرمايه‌گذاري است که آنها در حوزه دانش انجام داده‌اند.
اما درست چند ماه بعد رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ایران اعلام کرد که سال گذشته یعنی سال 89 ایران 80 میلیون دلار صادرات نرم‌افزار داشته است.
رييس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار با اشاره به بررسی اسناد و مدارک صادرکنندگان نرم‌افزار برای برآورد رقم صادرات نرم‌افزار سال 89 گفت: پیش‌بینی مي‌شود که در سال 89 بالغ بر 80 میلیون دلار نرم‌افزار به خارج از کشور ادر شده باشد.
محمدرضا طلایی با بیان اینکه آمار صادرات نرم‌افزار هر سال در نیمه اول سال بعد اعلام خواهد شد، اظهار كرد: هم‌اکنون اسناد و مدارک جمع‌آوری شده از صادرکنندگان نرم‌افزار کشور به سازمان توسعه تجارت ارسال شده است و این سازمان پس از بررسی و تایید کمیسیون ماده 19 مبلغ صادرات نرم‌افزار طی سال 89 را اعلام خواهد کرد.
وی با بیان اینکه برآوردهای اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار از رقمی حدود 80 میلیون دلار برای صادرات نرم‌افزار در سال 89 حکایت دارد، ادامه داد: صادرات نرم‌افزار کشور سالانه حدود 20 درصد رشد داشته است، اما سال 89 نسبت به سال 88 رشد کمتری را در ای بخش شاهد هستیم.
طلایی با بیان اینکه صادرات نرم‌افزار در سال 88 مبلغ 75 میلیون دلار بوده و این رقم در سال 87 حدود 65 میلیون دلار اعلام شده است، ادامه داد: به طور قطع در این حوزه صادرات بیشتری را از سوی شرکت‌های داخلی شاهد هستیم، اما بسیاری از این شرکت‌ها اسناد و مدارک خود را به اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار ارائه نکرده‌اند و در لیست نهایی صادرکنندگان برای برآورد مبلغ صادرات قرار نمی‌گیرند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار همچنین از شرکت‌های تولیدکننده و صادرکننده نرم‌افزار خواست تا با عضویت در این اتحادیه هم از بسته حمایتی و تسهیلاتی که سازمان توسعه تجارت در اختیار این بخش مي‌گذارد استفاده کنند و هم آمار صادرات نرم‌افزار را در کشور بهبود بخشند. به گفته طلایی، در برنامه پنجم توسعه سهم 5/1 درصد برای فناوری اطلاعات و ارتباطات در تولید ناخالص ملی دیده شده است که امید می‌رود با افزایش میزان صادرات نرم‌افزار این مهم محقق شود.
هر سال بهتر از پارسال
هر ساله ارائه آمارهایی از این دست حرف و حدیث‌هاي بسیاری را از سوی کارشناسان و تولیدکنندگان نرم افزار در کشور به وجود مي‌آورد. بسیاری بر این باورند که ارائه این آمار بیشتر مربوط به نرم‌افزارهایی است که جنبه سرگرمی دارند. مانند دیوان اشعار و یا نرم‌افزارهای آمزشی و این درحالی است که این نوع از نرم افزارها بیشتر در رسته نرم‌افزارهای چندرسانه‌ای یا تعاملی دسته‌بندی شده و تفاوت بسیاری با معنی اصلی نرم‌افزار دارد.
مهدی صارمی، قائم‌مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این باره مي‌گوید: امروزه نرم‌افزارها به دسته‌هاي مختلفی تقسیم مي‌شوند. نرم افزارهای کاربردی، نرم‌افزارهای سیستمی، نرم افزارهای چندرسانه‌اي و نرم‌افزارهای تعاملی از جمله تقسیم‌بندی‌هایی هستند که امروزه در دنیای نرم‌افزارها به آن پرداخته مي‌شود. وی در مورد ارائه آمار صادرات 80 میلیون دلاری نرم‌افزار در سال گذشته مي‌گوید: ارائه آمار دقیق صادرات نرم‌افزار بنا به دلایل متعددی مقدور نیست. البته شاید این مهم درست باشد که این میزان صادرات مربوط به نرم‌افزارهای چند رسانه‌اي باشد اما باز هم به دلیل اینکه پخش و توزیع نرم‌افزار این روزها از طرق مختلف صورت مي‌گیرد در نتیجه نمی‌توان به رقم دقیق صادرات اشاره کرد.
صارمی در ادامه به فروشگاه نرم‌افزارهای اپل اشاره مي‌کند و مي‌گوید: با توجه به بررسی‌هایی که صورت گرفته هم‌اکنون چند برنامه فارسی در این فروشگاه به فروش مي‌رسد که در ایران تولید شده اند اما بر بستر اینترنت به فروش مي‌رسد. مانند این نمونه هم زیاد دیده مي‌شود. اما به دلیل نکه پدیدآورندگان این نرم‌افزارها تمایلی برای ثبت نرم افزار خود یا ارائه آمارهای فروش خود ندارند در نتیجه نمي‌توان به آمار دقیقی در بخش صادرات دست یافت.
قائم‌مقام مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: علاوه بر موارد فوق هستند شرکت‌هايي که در ایران به تولید نرم‌افزار مي‌پردازند اما نرم‌افزار خود را با یک نام خارجی و در یک کشور دیگر به ثبت رسانده و اقدام به بازاریابی و فروش آن مي‌کنند که مواردی از این دست هم مي‌تواند جزو آمار صادرات ما قرار گیرد.
وی مي‌افزاید: برآیند عوامل فوق به راحتی نشان مي‌دهد که آمار صادرات نرم‌افزار ما حتی مي‌تواند بالاتر از رقم اعلام شده 80 میلیون دلار باشد.
افزایش صادرات با ایجاد فضای شفاف
پرویز رحمتی، رییس سازمان نظام صنفی رایانه‌اي کشور و از فعالان با سابقه صنعت نرم‌افزار نیز در باره صادرات این حوزه مي‌گوید: بحث صادرات خيلي مفصل است و همه در سطح دولت و بخش خصوصي مايليم راهكارهايي را براي توسعه صادرات تعريف كنيم كه واقعي و عملياتي باشد، چرا كه از سال 77 تا كنون، روي شعار يك ميليارد دلار صادرات در حوزه نرم‌افزار كليد كرديم و متوقف شديم و هيچ اتفاقي در اين ارتباط نمي‌افتد و ارقامي كه در اين حوزه مطرح مي‌شود، حداكثر ارقام دو رقمي به ميليون دلار است.
ي ادامه مي‌دهد: علت اين است كه در اصل وقتي بحث صادرات مطرح مي‌شود، دو نگاه در ارتباط
با اين موضوع وجود دارد يا اينكه نگاه براساس ايجاد ظرفيت‌هايي در داخل و برطرف كردن نيازهاي داخلي قابليت‌هايي ايجاد شود كه زمينه صدور پيدا كنند يا اينكه بدون توجه به نياز داخلي روي اين مسير حركت شود كه نگاه دوم در كشور‌هايي از جمله هندوستان و ايرلند و نگاه اول در كشوري از جمله برزيل اتفاق افتاد.
رييس سازمان نظام صنفي رایانه‌اي كشور مي‌گوید: ما از ويژگي‌هايي برخوردار هستيم و بايد يك حداقل‌هايي را در ارتباط با بازار داخلي خودمان داشته باشيم و به عنوان مثال در كشوري مل افغانستان؛ اين سازمان تلاش كرده از طريق ايجاد كنسرسيوم ظرفيت‌سازي براي حضور در بازارهاي خارج داشته باشد. رحمتی مي‌گوید: تصور من اين است كه بايد سياست‌هاي حمايتي مشخص در اين ارتباط به وجود آید و فضاي شفافي ایجاد شود كه افراد با موفقيت بگويند ما به اين ميزان صادرات دست يافتيم، بدون ترس از بيمه، ماليات و شهرداري. رحمتي تاكيد كرد: هرچند شرايط ما براي توسعه صادرات با شرايط ساير كشور‌هايي كه مشمول فشارها نيستند، متفاوت است اما انتظار مي‌رود برمبناي خرد جمعي راهكارهاي مشخصي دنبال شود و در بازارهاي منطقه كه مزيتي از نظر حضور داريم بتوانیم حضورداشته باشیم.
کاوه ثروتی، از کارشناسان حوزه نرم‌افزار نیز در این باره به تحریم‌هاي اقتصادی اشاره مي‌کند و مي‌گوید: ما توان تولید نرم‌افزارهای کاربردی و سیستمی را داریم چرا که در حال حاضر چند شرکت ایرانی اقدام به تولید نرم‌افزارهایی به سفارش چند شرکت آلمانی و کانادایی کرده‌اند که با استقبال خوبی هم در این کشورها روبه‌رو بوده‌اند. اما مشکلات تحریم باعث شده شرکت‌هاي ایرانی تحت نام‌هاي خارجی و در یک کشور ثالث به عقد قراردادهای خود اقدام کنند.
باز هم تدوین سند
اما در حالی که به نظر مي‌رسد سازمان نظام صنفی رایانه‌اي که با هدف حمایت از پدیدآورندگان نرم‌افزار شکل گرفه است باید به دنبال راهکاری جامع برای بخش صادرات نرم‌افزار کشور باشد، ريیس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار از تهیه سند جامع صادرات نرم‌افزار تا پایان سال جاری خبر داد.
طلایی اظهار امیدواری مي‌کند که با ارائه این سند جامع، آمار صادرات در این بخش افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت‌های صادر و تولیدکننده نرم‌افزار در کشور باشد. وی مي‌گوید: تهیه و تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان فناوری اطلاعات و وزارت صنایع و معادن صورت مي‌گیرد و با تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار، صادرکنندگان نرم‌افزر در تمامی فرآیندهای تولید و توزیع تا صادرات محصول خود مورد حمایت قرار مي‌گیرند.
طلایی با تاکید براینکه برای تدوین سند جامع صادرات نرم‌افزار، شورای خبرگی متشکل از اساتید و صاحبنظران و دست‌اندرکاران وزارتخانه‌هاي مرتبط ایجاد شده است، ادامه مي‌دهد: مشکلات، راهکارها و موانع موجود بر سرراه تولید و صادرات نرم‌افزار، نحوه حمایت بانک‌ها از فعالان این حوزه، معضلات موجود در گمرکات و مشکلات مالیاتی و حتی قیمت‌گذاری محصولات نرم‌افزار برای تدوین این سند جامع، از سوی این شورا در دست بررسی قرار دارد.
ريیس اتحادیه صادرکنندگان نرم‌افزار اظهار امیدواری کرد ه با ارائه سند جامع صادرات نرم‌افزار آمار صادرات به طور قطع افزایش یابد و این سند نقطه حمایتی برای حل مشکلات شرکت‌های صادرکننده و تولیدکننده نرم‌افزار در کشور باشد.
سخن آخر
همه اینها در شرایطی اتفاق می‌افتد که بسیاری از فعالان صنعت نرم‌افزار ایران اعتقاد دارند که ارائه آمارهای میلیاردی از صادرات نرم‌افزار ایران رویاهایی محقق نشده است. برخی حتی از آمارسازی‌ها برای کسب جوایز صادراتی سخن به میان می‌آورند و برخی دیگر درخواست آمارهای دقیق صادرات هر محصول توسط هر شرکت را دارند. هرچه باشد نگاهی به روند تولید محصول شرکت‌هاي بزرگ نرم‌افزاری ایران و فعالن این صنعت در داخل کشور نشان می‌دهد که حداقل این صنعت از نظر پیشرفت به مرحله صادرات نرسیده هر چند ممکن است معدود نرم‌افزارهایی با کاربری خاص توسط شرکتی مورد تقاضا قرار گیرد.
منبع : دنیای اقتصاد
