نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
این روزها صحبت از پروژه‌ها و طرح‌های گوناگونی است. گویا قرار است حجم وسیعی از کارها در مدت زمان محدودی به واسطه این طرح‌ها انجام شود. فارغ از بحث هدفمندسازی یارانه‌‌ها، یکی دیگر از بحث‌هيی که این روزها در میان محافل داغ است طرح دورکاری کارمندان در سازمان‌های دولتی است.
طرحی که علاوه بر نگرانی که برای کارمندان نسبت به آینده کاریشان به وجود آورده، سوالات و انتقاداتی را نیز از سوی کارشناسان حوزه‌های مختلف از جمله فناوری اطلاعات به دنبال داشته است. سوالاتی نظیر اینکه آيا شرايط از نظر فرهنگي به گونه اي مهيا شده است که افراد خانواده، پذيراي انجام کار عضو خود در منزل باشند؟ آيا نهادينه کردن اين باور يک کار زيربنايي نيست؟ آيا راهکارهاي قانوني براي اين کار تعريف شده است؟ آیا زیرساخت‌های ارتباطی مورد نیاز برای این کار فراهم است و آیا در این زمینه آموزش و اطلاع‌رسانی مناسب صورت گرفته است؟
غیر قابل قبول بودن زیرساخت‌ها و امکانات
توسعه استفاده از ابزارآلات ارتباطی موجب تغییر تعاریف و توانایی‌های انسان در انجام کارها شده که این امر رشد و توسعه مقوله‌هایی نظیر اشتغال متحرک، ساعات کاری متغیر و انعطاف‌پذیر و دورکاری را به همراه داشته است. سابقه دورکاری یا کار از راه دور به اوایل دهه 1970 برمی‌گردد؛ اما در دنیای پیشرفته امروز دورکاری یکی از روش‌های مدرن کارکردن است که با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراگیر شدن امکانات بسیاری از جمله اینترنت پرسرعت و ارزان، تلفن همراه، تله‌کنفرانس، رایانه‌های پرقدرت شخصی و شبکه‌های بی‌سیم، به سرعت در حال توسعه و گسترش است.
فناوری‌های اطلاعات خانه را به محلی مناسب برای انجام برخی فعالیت‌ها که تا پیش از این از طریق حضور در محل کار امکان‌پذیر بود تبدیل کرده و این اجازه را به افراد می‌دهد تا قسمتی از فعالیت‌های خود را از راه دور و با استفاده از ابزارهای مختلف ارتباطی انجام دهد.
کارشناسان معتقدند که دورکاری مزیت‌هایی از جمله صرفه‌جویی در مصرف سوخت، وقت، هزینه و حفظ محیط زیست دارد و در این نوع از فعالیت که مبنای کاری آن حضور در محل کار نیست، میزان کاری که هر کارمند در طول شبانه‌روز انجام می‌دهد مبنای کار قرار می‌گیرد و این امر با توجه به الکترونیکی بودن امور روش‌های انجام کار را بهبود می‌‌بخشد.
اما دورکاری در کشور ما گویا داستان دیگری دارد و درحالی این طرح در کشور به اجرا در می‌آید که به باور تحلیلگران زمانی می توان به انجام پروژه دورکاری پرداخت که تمامی شاخص‌های ارتباطی کشور در حد متوسط‌های جهانی باشد؛ در غیر این صورت دورکاری شکل سنتی به خود گرفته و تنها مربوط به کارمندانی خواهد شد که نیازی به ابزار ارتباطی نداشته باشند.
در واقع تعریف این طرح با توجه به زیرساخت‌های فعلی ارتباطی کشور ما موضوع سوال بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است؛ چرا که هم اکنون در اکثر نقاط دنیا دورکاری با به‌کارگیری پیشرفت‌ها در حوزه ICT امکان‌پذیر شده و نقش زیرساخت‌های ارتباطی در اجرای آن به وضوح مشهود است.
علی اکبرجلالی، پژوهشگر حوزه آی‌تی و استاد دانشگاه علم و صنعت، فراهم نبودن بسترهای ارتباطی را مهم‌ترین مشکل بر سر راه طرح دورکاری می‌داند و می‌گوید: «این بخش نیز همچون سایر بخش‌ها دچار چالش‌های بسیار جدی است. باید در نظر داشته باشیم که حداقل امکانات ارتباطی برای فرد دورکار دسترسی به خطوط اینترنتی پرسرعت است. در حال حاضر تعداد افرادی که به این خطوط دسترسی دارند بسیار اندک است.
این خطوط ارتبای باید دارای سرعتی باشد که کارمند دورکار بتواند به‌واسطه آن در مواقع ضروری با مدیر خود ارتباط ویدئویی برقرار کند یا اینکه بتواند فایل‌های با حجم بالا را به راحتی ارسال و دریافت کند.»
به اعتقاد وی وجود اینترنت پر سرعت یکی از زیرساخت‌های مورد نیاز کشور در زمینه گسترش دولت الکترونیک است که مغفول مانده است و با توجه به اینکه پرونده‌های الکترونیک امور اداری از حجم بسیار بالایی برخوردار هستند، به‌نظر می‌رسد اجرای این طرح بدون دسترسی به این امکان با چالش‌های بسیاری مواجه خواهد شد. به گفته جلالی یکی دیگر از معضلات اجرای این طرح بحث امنیت شبکه و اطلاعات سازمانها و وزارتخانه‌ها است که در حال حاضر چندان توجهی به آن نمی‌شود.
جلالی با اشاره به اجرای طرح دورکاری در کشور‌های پیشرفته جهان می‌افزاید: «در دنيا دورکاري از سال‌هاي بسيار دور انجام مي شده و به صورت قانوني جدي در آمده است .به عنوان مثال برخي از شرکت‌هاي خصوصي بزرگ در دنيا مانند «اي.بي.ام» که يک شرکت کامپيوتري است، تا 90 درصد از کارکنان آن دور از اداره اصلي کار مي‌کنند و همين روش کار سبب شده که ميليون‌ها دلار در هزينه‌هاي اين شرکت صرف جويي شود.»
این پژوهشگر آی تی تصریح می‌کند که درکشورهاي آسيايي و کشورهاي در حال توسعه مانند هندوستان بسياري از افراد به ين شيوه به انجام کارهاي اداري مي پردازند، به طوري که تقريبا تمام کارهاي حسابداري بانک‌هاي آمريکا به عهده هندي‌ها است و همچنين بسياري از فعاليت‌هاي نرم‌افزاري کشور آمريکا را کارمندان هندی انجام می‌دهند.
به باور کارشناسان دورکاری در این کشورها به این دلیل با پیشرفت و استقبال کارمندان همراه است که تمام زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز فراهم است و این در حالی است که کشور ما به طرف دورکاری می‌رود که نه امکاناتش فراهم است و نه آموزش و فرهنگ‌سازی مناسبی انجام شده است.
در همین زمینه پورخصالیان، کارشناس حوزه مخابرات، می‌گوید: «در کشورهاي پيشرفته، دورکاري ز طريق شبکه‌هاي پيشرفته اطلاع رساني و از طريق فضاهاي مجازي صورت مي‌گيرد و در اين کشورها ابتدا زيرساخت‌هاي لازم کار براي دورکاري فراهم شده است، اما کشور ما در آغاز راه است و بايد قبل از هر چيزي موانع را از سر راه برداشت.»
وی در ادامه می‌افزاید: «افزايش پهناي باند شبکه اينترنت کشور از نيازهاي ايجاد بستر دورکاري در کشور است، چراکه با سرعت پايين خطوط اينترنت در کشور انجام دورکاري به صورت پيشرفته جوابگوي اين کار نيست. همچنین از سوي ديگر ابزارهاي سخت‌افزاري و شبکه مورد نياز در کشور و نرم‌افزارهاي مورد نياز اين کار بايد مورد بررسي قرار گيرد.» پورخصالیان اضافه ی‌کند که فرسودگي ابزارهاي شبکه‌اي کشور و نيز نامناسب بودن استانداردهاي به کار گرفته شده در شبکه‌هاي زير ساختي نيز از ديگر مشکلات اجراي «دورکاري» در ابعاد بالا است.
بدون آموزش و فرهنگ‌سازی
آگاهي مديران و کارکنان از نحوه انجام دورکاري از جمله موارد مهم است. به گفته کارشناسان با ايجاد رشته «دورکاري» در دانشگاه‌ها مي توان افراد متخصص در اين زمينه را تربيت کرد.
براساس تحقيقات انجام شده در کشورهاي توسعه يافته به منظور ميزان رضايت مديران از اجراي دورکاري، مديراني که تسلط خوبي روي فناوري اطلاعات داشتند از اين روش کاري رضايت داشته‌اند؛ چراکه مي توانستد بر نحوه انجام کار کنترل و نظارت داشته باشند. اين درحالي است که در مقابل مديران ناموفق دليل را در عدم آشنايي کافي با فناوري‌هاي نوين مي دانستند.
به گفته کارشناسان آموزش کارمندان و مديران بايد چيزي فراتر از مهارت‌هاي هفت گانه «آي.سي.دي.ال» باشد که در ابتداي اجراي دولت الکترونيک به کارمندان آموزش داده شد. در آموزش اين مهارت‌ها کارکنان با نحوه انجام کارهاي روزمره خود از طريق رايانه آگاه شده اند و اين درحالي است که در دورکاري مهارت‌هاي بسياري مورد نياز است.
بنا بر اظهارات پورخصالیان در دورکاري بايد کارمندان با نرم افزارهاي پست الکترونيک، نرم افزارهاي چت صوتي تصويري، سيستم‌هاي پيام فوري، کنفرانس‌هاي تصويري، نحوه دسترسي به اسناد سازماني از طريق اينترنت و نحوه اجراي امنيت در آنها و بسياري از آموزش‌هاي ديگر آشنا شوند.
دولت: شرایط فراهم است
در حالی که اکثر کارشناسان و فعالان حوزه فناوری اطلاعات از فراهم نبودن زیرساخت‌های ارتباطی کشور برای انجام دورکاری سخن می‌گویند؛ اما احمد بزرگیان، معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رییس جمهوری معتقد است که دورکاری مستلزم فراهم آوری بستر الکترونیکی با چنین گستردگی که مورد بحث رسانه‌ها قرار گرفته، نیست.
وی در گفت‌وگو با «مهر» اظهار داشت که تعریف دولت از دورکاری دقیقا به معنای تله‌ورکینگ نیست و
تله ورکینگ تنها بخشی از دورکاری است که نیاز به پهنای باند بالا و اینترنت را می طلبد که در این خصوص نیز فراهم سازی امکانات در دستور کار قرار گرفته است. بزرگیان با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات برای آمادگی زیرساخت‌ها در اجرای دورکاری در کشور تاکید کرد که طبق گفته وزیر ارتباطات با همین سرعت 128 کیلوبیت بر ثانیه نیز می‌توان دورکاری را محقق کرد، چرا که بسیاری از امور تنها نیازمند به انتقال متن است که سرعت فعلی اینترنت خانگی پاسخگوی این نیاز خواهد بود.
معاون نوسازی و تحول اداری معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ريیس جمهوری همچنین اظهار داشت که قبول داریم که وضعیت فعلی اینترنت برای انجام تله کنفرانس و ارسال صوت و تصویر مناسب نیست؛ اما محدودیت ارائه پهنای باند برای دستگاه‌های دولتی وجود ندارد و این سازمانها می‌توانند در صورت نیاز کارمند به اینترنت باند پهن با هر سرعتی آن را در اختیار کارمند خود برای اجرای دورکاری قرار دهند. ضمن اینکه سرعت دسترسی پهنای باند نیز در حال توسعه است و دولت برنامه‌هایی برای این مهم در نظر گرفته است.
وی تاکید کرد که در حال حاضر اموری که برای دورکاری تعریف شده با اینترنت دایل آپ یا خطوط پرسرعت DSL امکان پذیر است و فعلا مشکلی در این جهت نداریم. پورخصالیان در واکنش به این اظهارات می‌گوید: «مسلم است که کارمندان با هر سطحی از زیرساختی که در حال حاضر داریم می‌توانند فعالیت‌های خود را انجام دهند؛ اما کیفیت کار مهم است که این کیفیت کار بستگی به سرعت دسترسی به اطلاعات و پهنای باند دارد. پس با همان سرعت دایل آپ هم می‌توان کار کرد؛ اما کیفیت کار و سرعت انجام کار زیر سوال خواهد رفت.»
منبع : دنیای اقتصاد
