نام نویسنده: سونیتا سراب‌پور
مرکز ثبت دامنه‌های اینترنتی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با گذشته خود تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده است.
یکی از این تفاوت‌ها، تغییر مدیر این مرکز است، چرا که به جای مدیر قبلی این مرکز، از سال گذشته فرد جوانی به صندلی مدیریت تکیه زده است که بنا براظهاراتش قرار است روی بخش فنی مرکز ثبت دامنه‌ها تمرکز داشته باشد و بخش‌های دیگر همچون حقوقی، شرکت در اجلاس آیکان، سیاست‌گذاری و… را به افراد دیگری بسپارد که بیشتر در این بخش‌ها تخصص دارند. علیرضا صالح، مدیر جدید این مرکز دارای مدرک لیسانس مهندسي ساختمان است و از سال 79 تاکنون در حوزه آی‌تی فعالیت کرده است.
او پیش از این به عنوان مدیر فنی مرکز ثبت دامنه، عضو تیم فنی بخش شبکه پژوهشگاه، مشاور در چندین شرکت آی‌تی و تدریس در این حوزه را در کارنامه خود داشته است. مصاحبه با او بیشتر به وقایع اخیر در این بخش همچون شکایت شرکت آمریکایی از ثبت دامنه Facebook.ir توسط یک ایرانی و طرح‌ها و تصمیمات جدید مرکز ثبت دامنهIR. اختصاص پیدا کرد.
ابتدا از جریان Facebook.ir شروع کنیم و اینکه شکایت شرکت آمریکایی از ثبت این نام دامنه توسط یک ایرانی به کجا رسید؟ به صاحب نام دامنه ده روز فرصت داده شده بود که شکایت خود را تقدیم دادگاه مربوطه کند، آیا شکایتی از طرف این فرد به ثبت رسیده است؟
نمی‌دانم چرا قضیه Facebook.ir اینقدر مورد توجه قرار گرفت. شلوغ شد، اما به هر حال فردی که رای علیه او صادرشده بود به دادسرای یزد شکایت کرده و الان هم کپی مدارکش را برای ما فرستاده و درحال حاضر ما منتظر اصل مدرک هستیم. بلافاصله که اصل مدرک به دست ما برسد، به سازمان مالکیت معنوی (WIPO) خبر می‌دهیم که ما از دادسرای ایرانی شکایت دریافت کردیم. با این کار ما جلوی صدور رای آن‌ها را می‌گیريم تا رای دادگاه ایرانی مشخص شود.
براساس قوانین موجود در این حوزه رای دادگاه خود کشور نسبت به رای دادگاه WIPO اصلح است، اگر دراین بین دادگاه داخلی رای به نفع فرد صاحب نامه دامنه که ایرانی هست بدهد، WIPO چه کار می‌کند؟
کاری نمی‌تواند انجام دهد، چرا که ان شرایط براساس توافقنامه بین ما و WIPO است. به طور کلی در مورد هر دامنه دادگاه اصلح طبق مقررات اولیه مشخص می‌شود.
به نظر می‌رسد، براساس قوانینی که در سایت مرکز ثبت نام‌دامنه‌های IR. ذکر شده، این مرکز اجازه ثبت نام‌دامنه‌هایی را که شامل اسامی خاص هستند و ممکن است در آینده ایجاد مشکل کند، به افراد نمی‌دهد، با این حال چه‌طور فردی توانسته نام دامنه‌ای مانند Facebook.ir را به نام خود به ثبت برساند؟
قوانین دامنه‌هایی زیر IR. یعنی دامنه‌هایی که درست مستقیما زیر IR. ثبت می‌شوند، به این صورت است که هر فردی، متقاضی هر دامنه‌ای باشد، ما دامنه را به نام او ثبت می‌کنی و در صورت بروز مشکل، شاکی می‌تواند به مرجع حل اختلاف یا دادگاه‌های کشوری مراجعه و طرح دعوی كند و همواره رای مراجع حل اختلاف یا دادگاه‌های کشوری برای واحد ثبت دامنه به عنوان نهاد اجرایی لازم‌الاجرا است.
حتی اگر خواهان دامنه‌ای با این اسم خاص باشد؟
بله هر اسمی که باشد، به جز فهرست ممنوعه که شامل موارد متعددی از جمله اسامی مذهبی، سیاسی، ملی و نظير آن، چرا که بر اساس مقررات ثبت دامنه IR. که از ۲۲ دی‌ماه ۱۳۸۲ مورد اجرا قرار گرفته است، در صورت بروز مشکل WIPO به عنوان مرجع حل اختلاف یا دادگاه‌های داخلی وارد عمل می‌شود. شخص شاکی شکایت خود را به دادگاه می‌برد و ددگاه با بررسی شرایط اگر لازم بود، به نفع وی رای را صادر می‌کرد. یعنی به این صورت نیست که ما خودمان را در مقام قضاوت قرار بدهیم. ما تنها مجری هستیم. فرد شاکی با بروز مشکل شکایت می‌کند، دادگاه رای را به ما ابلاغ می‌کند و ما نیز رای را به اجرا می‌گذاریم. البته باید این نکته را ذکر کنم که ما یکسری دامنه‌هایی مانند IRا.CO.IR ، ORG GOV.IR و… را داریم که برای ثبت زیر این دامنه‌ها احتیاج به مدرک ثبتی قانونی داریم. مثلا اگر یک فردی بخواهد دامنه CO.IR را ثبت کند حتما باید شرکت ثبت شده در ایران و یا حداقل نماینده رسمی یک شرکت در داخل کشور باشد. به عنوان مثال کسی بخواهد دامنه SONY.CO.IR را ثب کند، حتما باید مدرکی داشته باشد که نشان دهد نماینده انحصاری و رسمي شركت سوني در ايران است.
آیا احتمال مسدود شدن مسیر دسترسی دامنه‌های IR. توسط شرکت‌های غربی وجود دارد؟
احتمال اینکه اینترنت تحریم شود، خیلی بیشتر از این است که دامنه IR. تحریم شود، چرا که اینترنت را شرکتی به متقاضیان به فروش می‌رساند که آن شرکت تابع قوانین کشورش است و خیلی راحت می‌تواند بر اساس فشارهای سیاسی که به او وارد می‌شود، اینترنت را قطع کند. بنابراین قطع و تحریم اینترنت موجه‌تر است تا اینکه دامنه‌ای همچون IR. که یک دامنه کاملا کشوری و بین‌المللی است که تمام کشورها هم از آن استفاده ی‌کنند تحریم شود.
گفته می‌شود در زمان آزاد سازی برخی افراد با اطلاع از آزادسازی دامنه‌ها اغلب دامنه‌های مشهور را به نام خود ثبت کردند، حال بسیاری از شرکت‌ها دامنه‌هایشان را در دست افراد واسطه‌گری می‌بینند که برای واگذاری آن دامنه هزینه کلانی را طلب مي‌کنند، وضعیت این شرکت‌ها چه مي‌شود؟
این قضیه دقیقا به دادگاه‌های مالکیت معنوی و مراجع حل اختلاف در هر کشوری بر می‌گردد. به عنوان مثال دنیای اقتصاد خیلی ساده می‌تواند از فرد یا شرکتی که این نام دامنه را به نام خودش به ثبت رسانده است، شکایت کند و دادگاه می‌تواند رای صادر کند و آن دامنه را پس بگیرد. درت مثل همان اتفاقی که هم اکنون برای فیس بوک در ایران افتاده است.
ولی ایران که هنوز به عضویت این سازمان در نیامده است؟
درست است، اما توافقنامه‌ای در خصوص دامنه‌های IR. بین ایران با این سازمان به امضا رسیده است . درحال حاضر در کشورما مرجع حل اختلاف تخصصی مربوط به مالکیت معنوی و دامنه وجود ندارد. زمانی که قرار بود مرکز ثبت دامنه راه‌اندازی شود، آقای شهشهانی خیلی تلاش کردند مجمعی را در این خصوص راه‌اندازی کنند، حتی صحبت این بود که یکسری قاضی به WIPO بروند و دوره‌هایی را در آنجا ببینند تا با مسائل این حوزه بیشتر آشنا شوند و در نهایت بتوانیم مرجع حل اختلاف داخلی دشته باشیم، اما متاسفانه این اتفاق در آن زمان نیفتاد و تا الان هم هیچ اتفاقی در خصوص راه‌اندازی چنین دادگاهی رخ نداده است. اما در کل در چنین وضعیتی فرد شاکی می‌تواند به WIPO شکایت کند. شاکی با ثابت کردن سه شرط می‌تواند دامنه را داشته باشد. اول اینکه قصد سوءاستفاده از نام دامنه را نداشته باشد، فرد حقی نسبت به دامنه نداشته باشد و اینکه آن شخص نیز نسبت به دامنه حقی نداشته باشد. اگر شاکی این سه شرط را در WIPO ثابت کرد رای به نفع او صادر می‌شود. همچنین اگر فرد مایل نباشد که مستقیما شکایت خود را به WIPO ببرد، می‌تواند مشکل خود را از دادگاه داخلی که مخصوص جرائم اینترنتی است پگیری کند. مثل کاری که در خصوص Facebook.ir در حال انجام است.
یکی از طرح‌هایی که سال گذشته در آیکان از آن صحبت شد، طرحی بود که براساس آن این امکان به شرکت‌ها و افراد داده می‌شد تا بتوانند نام دامنه اینترنتی با پسوند دلخواه خود را ایجاد کنند. این طرح در حال حاضر به اجرا رسیده است؟
به این صورت هم نبود. اما طرحی که وجود داشت، این بود که آیکان قوانین مربوط بهTLD (اTOP LEVEL DOMAIN) را کمی بازتر کرده بود و عنوان کرد که افراد این دامنه‌ها را کمی راحت‌تر می‌توانند بگیرند، اما مبلغ را که برای درخواست آن در نظر گرفته بود، خیلی زیاد بود. یعنی با یک مبلغ خیلی زیادی شما یک درخواستی را در آیکان پر می‌کردید و عنوان می‌کردید که من خواهان این TLD هستم. بر فرض من Tehran. را می‌خواهم. در این شرایط خیلی راحت‌تر جواب خود را می‌گرفتند به دلیل اینکه می‌خواستند آن مبلغ مورد نظر را دریافت کنند. که این طرح کمی مشکل ساز شده و آیکان چندین نسخه راهنمای درخواست چنین دامنه‌هایی را تغییر داد و قرار است نسخه نهایی تا قبل از اجلاس آیکان در کشور کره جنوبی منتشر شود.
مشکل این طرح کجاست؟
مشکل اینجا است که این طرح از شرکت‌های خیلی بزرگ و پولدار طرفداری می‌کرد که می‌توانستند به هر نحوی هر نام دامنه‌ای را که می‌خواهند بگیرند که این کار نقدینگی آیکان را زیاد می‌کرد. به همین دلیل خود اعضای آیکان با این طرح مخالفت کردند و فعلا این طرح در یک کش و قوس به سر می‌برد تا مشخص شود این نوع درخواست با این مبلغ مناسب هست یا خیر.
قرار بود طرحی در خصوص سوءاستفاده از نام دامنه‌ها به تصویب برسد، این طرح تصویب شده یا مثل قبلی متوقف مانده است؟
هنوز طرحی به تصویب نرسیده است، اما گروه کاری آن به شدت فعال است. من در جریان این نیستم که دقیقا در این رابطه چه بحث‌هایی مطرح شده؛ چرا که پیگیری این‌گونه مسائل را آقای شهشهانی انجام می‌دهند.
حالا برسیم به خود مرکز ثبت دامنه‌های IR. در حال حاضر این مرکز چه برنامه و طرح‌هایی را برای اجرا در دست دارد؟
واحد ثبت دامنه ما چند طرح دارد که اجرای آن خیلی لازم به نظر می‌رسد. ما داریم سعی می‌کنیم از مدل فعلی که Registry-Reseller است یک گام جلوتر رفته و مدل Registry-Registrar را درست کنیم.
این دو چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟
مدل Registry-Reseller به این صورت است که Resellerها در سامانه ایرنیک دامنه IR. دامنه ثبت می‌کنند و می‌روند. تمام اطلاعات پایه، شخصی و در واقع مجموع اطلاعاتی نزد ایرنیک به عنوان واحد ثبت دامنه IR. می‌ماند. اما مدلRegistry-Registrar یک مدل پیشرفته‌تری است. به این صورت که فرد مستقیما نزد Registrar می‌رود و آنجا دامنه خود را ثبت می‌کند. در این مدل اطلاعات صاحب امتیاز دامنه در آنجا وجود دارد وثبت دامنه‌ها در آنجا انجام می‌شود. در کل از نظر حقوقی Registrar جایگزین ما می‌شوند. Registrar تنها اطلاعات فنی مربوط به کارکردن این دامنه در فضای اینترنتی و اطلاعات جزیی در مورد فرد ثبت‌کننده را به ما می‌دهد که ما هم آن را در دیتا بیس خود نگهداری می‌کنیم و Registrar اطلاعات تکمیلی در مورد دامنه‌های ثبت شده را نزد خودشان دارند. این طرح هم مستلزم این است که خود Registrarها مرجع حل اختلاف داشته باشند و تمام موارد حقوقی که Registry رعایت می‌کند را Registrar نیز لحاظ کرده و رعایت کند. بعد خود Registrarها هم می‌توانند یکسری Reseller داشته باشند که این کار فروششان را بیشتر می‌کند. این مدل برای خیلی از نام دامنه‌های com ،.org، .net. و… اجرا می‌شود. مثلا شرکتVerysign صاحب امتیاز دامنه com. است هیچگاه خودش این دامنه را به فروش نمی‌رساند، بلکه از طریق Registrarها اقدام به این کار می‌کند. در اصل کاری که ما قصد انجام آن را داریم حرکت کردن به این سمت است. در واقع حرکت از سبک سنتی به سبک مدرن؛ چرا که هزینه سربار کارهای ثبتی خیلی بالا است و با بالا رفتن نرخ ثبت باید این فشار بین Registrarها تقسیم شود و با اجرای این کار هزینه‌ها و بسیاری از مشکلات کاهش پیدا خواهد کرد. برای گام نخست ایرنیک قصد دارد تا یکی دو هفته آینده مرکز سیستم API را فعال کند که Reseller های فعلی بتوانند از طریق وب‌سایت خودشان دامنه‌ها را ثبت کنند.
یکی دیگر از فعالیت‌های ما در خصوص بانکداری الکترونیک است. استفاده از خدمات این نوع بانکداری خیلی بین مردم جا نیفتاده است. در ضمن مخاطب ما فقط شهرها یا استان‌های بزرگ نیستند، خیلی از روستاها هم الان قصد ثبت دامنه را دارند؛ در آنجا هم باید مردم بتوانند از سرویس بانکداری الکترونیک استفاده کنند و خدمات آن را بشناسند. اگر ما الان قصد انجام کارها از سنتی به الکترونیک را داشته باشیم، خب وضعیت کمی ناراحت‌کننده خواهد شد، اما کم‌کم به عنوان اهداف آتی قصد داریم سیستم سنتی بانکداری را قبول نکنیم؛ چرا که برای ما بسیار دردسر ساز است. ر آخر هم قصد داریم خدماتی به خدمات فعلی واحد ثبت دامنه اضافه کنیم . از آن دست به راه‌اندازی آزمایشی پیوند‌نامهProtocol) DNSSEC) است که گام موثری در تقویت نقاط ضعف دی‌ان‌اس خواهد بود
در خصوص آمار و جایگاه ایران در ثبت نام دامنه کشوری. آیا جایگاه کشور نسبت به سال‌های گذشته تغییر یا رشدی داشته است؟
در منطقه و کشورهای اطراف ما همچنان اول هستیم. نرخ رشد هم نسبتا خوب و ثابت مانده و نسبت به سال گذشته کمی افزایش داشته است. می‌توان گفت که در هر ماه چیزي حدود 4 هزار دامنه به لیست اضافه می‌شود. که 40درصد این نام دامنه‌ها تنها ثبت شده و غیرفعال است.
منبع : دنیای اقتصاد
