نام نویسنده: سونيتا سراب‌پور
کمتر از دو ماه به دهمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری زمان باقی مانده اس. هرچه به این تاریخ نزدیک می‌شویم شور و هیجان میان محافل سیاسی و رسانه‌ها بیشتر می‌شود، اما در این میان جنب و جوش و فعالیت تبلیغاتی در فضای اینترنت بیشتر از رسانه‌های دیگر است.
اگر تا چند سال پیش کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس و… تنها چند گزینه مثل تلویزیون، رادیو، تبلیغات در سطح شهر و… را برای معرفی عقاید و افکار خود به افکار عمومی داشتند، ولی در چند سال اخیر به مدد ابزارهای فناوری اطلاعات و ارتباطات کاندیداها قدرت بیشتری برای تبلیغات در جامعه پیدا کرده‌اند. در حال حاضر مردان سیاسی کشورهای مختلف جهان به جادوی فضای مجازی پی برده‌اند و با استفاده از ابزارهای این فضا مانند سایت، وبلاگ، چت روم‌ها و تالارهاي گفت وگو، ارسال ایمیل و…. سعی می‌کنند بر گرایش‌های سیاسی مردم تاثیر بگذارند. به عنوان مثال انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به دلیل استفاده اوباما ريیس‌جمهوری این کشور از اینترنت و سرمایه‌گذاری فراوان برای تبلیغات در این حوزه در جهان بازتاب فراوانی داشته است. به طوری که اوباما در این دوره از انتخابات توانست لقب اولین ريیس‌جمهوری اینترنتی را به نام خود ثبت کند.
در کشور ما نیز چند سالی است اما نه به طور گسترده کاندیداها سعی می‌کنند با تبلیغات در فضای مجازی روی نظر وگرایش‌های مردم تاثیر بگذارن و با راه‌اندازی سایت، وبلاگ و… کمپین‌های دانشجویی و مردمی را به رقابت با یکدیگر دعوت کنند.
اینترنت و انتخابات در ایران
استفاده از اینترنت در انتخابات کارکردهای خاص خودش را دارد. ترغيب راي‌دهندگان به حضور در پاي صندوق‌هاي راي، مشاركت بيشتر مردمي در فعاليت‌هاي سياسي و آگاهی از نظرات و فعالیت‌های کاندیداها از جمله این کارکردها است. زمينه‌سازي براي شركت در انتخابات الكترونيك به خودي خود پديده بسيار جديدي است كه در نقاط مختلف دنيا به صورت آزمون و خطا مورد بررسي و آزمايش قرارگرفته است، اما در ایران در انتخابات هشتمین دوره ریاست‌جمهوری بود که اینترنت و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی به عنوان بازیگر موثر وارد میدان انتخاباتی شدند. اهمیت استفاده از این فناوری و انعکاس آن تا جایی پیش رفت که پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دوره نهم مرکز پژوهش‌های مجلس طی گزارشی به تاثیر پایگاه‌های اینترنتی در انتخابات ریاست‌جمهوری پرداخت و اعلام داشت که استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی به خصوص اینترنت در این دور از انتخابات تاثیر به سزايي در آشنایی مردم با افکار و نگرش کاندیداها داشته است. در واقع تا پیش از این، رسانه‌های مکتوب و صدا و سيما مسووليت تبليغات انتخاباتي را برعهده داشتند، اما محدوديت روزنامه‌ها و رسانه‌هاي مكتوب و همچنين يكسونگري صدا و سيما در پوشش اخبار از يك طرف و گسترش فضاي وب از طرف ديگر اينترنت، سايت‌هاي خبري و وبلاگ‌هاي را به رقيبي جدي براي رسانه‌هاي مكتوب و صدا و سيما تبديل كرد.
احمد توکلی، استاد ارتباطات و روزنامه‌نگار، در خصوص میزان تاثیر استفاده از اینترنت در معرفی یک کاندیدا به مردم می‌گوید: «کاندیداهای ریاست‌جمهوری می‌توانند از طریق سایت‌های که منتسب به خودشان است تبلیغات کنند.البته این تبلیغات تنها به سایت‌های این کاندیداها محدود نمی‌شود، چرا که این کاندیداها از طریق وبلاگ، سایت‌ها، انواع مختلف سایت‌های اشتراک‌گذاری و… هوادارانشان نیز ی‌توانند در بین اقشار مختلف جامعه معرفی شوند. در واقع هواداران این افراد به طور غیر مستقیم می‌توانند دست به تبلیغات بزنند. همچنین اگر این سایت‌ها به گونه‌ای طراحی شود که پاسخگوی نیاز و سوالات مراجعه‌کنندگان یا هوادارانشان باشد می‌تواند در روشنگری سیاست‌ها، نگرش‌ها و عقاید آن کاندیدای مورد نظر موثر باشد. حداقل استفاده از این فناوری هم جذب تعداد عظیمی از کاربرانی است که به طور مداوم از اینترنت استفاده می‌کنند.» به گفته توکلی تبلیغات یا سیاست‌هایی که کاندیداها در سایت‌های خود به نمایش می‌گذارند، باید متناسب با دیدگاه‌های نسل سوم باشد. چرا که این نسل حجم بیشتر رای‌دهندگان و کاربران اینترنتی را تشکیل می‌دهند.
درهمین خصوص علی‌اکبرجلالی، پژوهشگر در حوزه آی‌تی نیز چنین اظهار می‌دارد: «به گفته دولت بیش از 20 میلیون کاربر اینترنت در ایران وجود دارد که این کاربران عموما افرادی هستند که می‌توانند در فعالیت‌های انتخاباتی به صورت محسوس و نامحسوس فعالیت موثر داشته باشند. بنابراین قطعا اینترنت می‌تواند یک ابزار موثر برای تبلیغات کاندیداهای دهمین دور از انتخابات ریاست‌جمهوری باشد. توجه داشته باشیم که در فاصله چهار سال گذشته انتخابات آمریکا و همچنین انتخابات اخیر مشخص شد که فناوری اطلاعات و ابزار آن مانند اینتنت در کشورهای توسعه یافته، نقش تعیین‌کننده‌ای را دراین کشورها به خود اختصاص داده است.» وی در ادامه تصریح می‌کند که در ایران نیز هم اکنون بیشتر مباحث مربوط به انتخابات روی اینترنت وجود دارد و در خارج از این فضا خبرهای آنچنانی از حال و هوای انتخابات شنیده نمی‌شود. با این شرایط اگر کاندیداها بتوانند با یک برنامه مشخص و سرمایه‌گذاری مناسب زمینه فعالیت تبلیغاتی خود در اینترنت را فراهم کنند، می‌توانند مخاطبان بیشتری را با افکار خود آشنا کنند.
مشکلات فیلتری
استفاده از اینترنت علاوه بر مزایايي که برای هر کاندیدای انتخاباتی دارد و می‌تواند به آنها کمک کند ه در غیاب یک رسانه قوی در آن به تبلیغات و بیان نظرات و گرایش‌های خود بپردازند با مشکلاتی نیز روبه‌رو است. یکی از این مشکلات فیلترهایی است که برخی از این سایت‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند. هرچند با توجه به ترفند‌هایی که برای مشاهده سایت‌های فیلتر شده وجود دارد و کاربران اینترنتی نگرانی خاصی برای مشاهده سایت‌های دلخواه خود ندارند، اما با این وجود این روش برخورد نشان می‌دهد که استفاده از فضای مجازی برای تبلیغات کاندیداهای ریاست‌جمهوری در ایران همچون کشورهای دیگر نمی‌تواند موفقیت‌آمیز باشد. جلالی درخصوص موج عظیم فیلترشدن سایت‌های سیاسی که پیوسته درچند ماه منده به انتخابات نیز افزایش پیدا می‌کند، می‌گوید: «قطعا فیلتر کردن یک سایت غیر از موارد امنیت ملی یا فساد اخلاقی غیر قانونی است از این دو گزینه که خارج شود فیلتر شدن سایت حالت دادن یک نوع نظر را پیدا می‌کند. کسی که یک سایت راه‌اندازی می‌کند و قصد دارد نظر و عقایدش را درخصوص فردی ارائه کند این اجازه را دارد و نباید سایت او را به خاطر عقایدی که دارد فیلتر کرد و این یکی از اشکالات اساسی در کشور ما است که بی‌جهت یکسری از سایت‌ها را فیلتر می‌کنند.» وی در ادامه می‌افزاید: «طبق قانون جامعه جهانی اطلاعات wsis همه افراد در جوامع جهانی آزادند که اطلاعات خود را توزیع و تولی کنند و دولت‌ها هم مکلف هستند این آزادی بیان را برای افراد فراهم کنند.»
اما مشکلات استفاده از فضای مجازی برای کاندیداهای ریاست‌جمهوری به اینجا ختم نمی‌شود. اگر نگاهی به سایت‌های برخی از کاندیداها در چند سال گذشته داشته باشیم متوجه این موضوع می‌شویم که تعداد زیادی از این سایت‌ها یا وبلاگ‌ها در چند ماه قبل یا بعد از انتخابات دست به فعالیت می‌زنند و با تمام شدن رای‌گیری و اعلام نتایج به نوعی فعالیت هواداران یا کاندیداها در فضای مجازی نیز متوقف می‌شود. به گفته کارشناسان علت به وجود آمدن چنین شرایطی به این امر برمی‌گردد که مسوولان کشور هنوز هیچ برنامه خاص و مدونی را برای فعالیت در این حوزه در نظر نگرفته‌اند. بنا بر اظهارات این کارشناسان اگر کاندیداها یک برنامه کامل برای تبلیغات خود بعد یا قبل از انتخابات در نظر بگیرند، قطعا می‌توانند برنامه‌های خود را بعد از اینکه حتی انتخاب نشدند نیز ادامه دهند. گفته می‌شود با توجه به اینکه رشد اینترنت چه از نظر کمی و چه از نظر کیفی در کشور روبه افزایش است هر نوع سرمایه‌گذاری در این فضا می‌تواند آینده خوبی را برای افرادی که در این حوزه برنامه‌های دراز مدت دارند، به ارمغان بیاورد.
وب‌سایت‌های نامزدهاي این دوره
راه‌اندازي سايت‌هاي شخصي توسط كانديداها از چند ماه قبل از انتخابات و تلاش براي معرفي برنامه‌ها و اهداف از جمله فعاليت‌هاي آشكار اين افراد است. آنها مي‌دانند كه امروزه بسياري از جوانان منبع اصلي اخبار و اطلاعات مورد نياز خود را اينترنت قرار داده‌اند و به همين منظور براي معرفي خود و برقراري ارتباط با جوانان به استقبال آنها رفته‌اند و سعي كرده‌اند جايي در اين عرصه براي خود باز كنند و خود را به جوانان سال‌هاي نه چندان دور معرفي كنند كه از قافله تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطي غافل نبوده‌اند. در اینجا بد نیست به معرفی برخی از وب‌سایت‌های کاندیداهای انتخابات دهمین دوره ریاست‌جمهوری بپردازیم:
میرحسین موسوی که این رزها به آخرین نخست‌وزیر بعد از انقلاب مشهور است، از ابتدای ورود خود به كارزار انتخابات فعالیت جدی خود را از فضای مجازی آغاز کرد. در حال حاضر سایت «کلمه» به عنوان اصلی‌ترین وب‌سایت حامیان وی معرفی شده است، اما فعالیت هواداران وی تنها به این سایت محدود نمی‌شود، چرا که سایت‌هایی با نام‌های «تدبیر»، «نسیم88»، «مرد راه»، «سیاوشان»، «انتخاب 10» و… نیز از دیگر سایت‌هایی است که هواداران وی برای او راه‌اندازی کرده‌اند.
مهدی کروبی نیز از دیگر کاندیداهای اصلی و مصمم این دور از انتخابات است. وی علاوه بر فعالیت‌ها و تبلیغات مکتوبی که در روزنامه خود یعنی اعتماد ملی دارد از تبلیغات در فضای مجازی نیز غافل نمانده است. پویش اینترنتی «کمپین 88» و دو پایگاه خبری «تغییر» و «سحام نیوز» از جمله فعالیت‌های مجازی این کاندیدا است. اما محمود احمدی نژاد ريیس‌جمهور فعلی کشورمان، وی در حال حاضر مصمم است که در این دور از انتخابات نیز به عنوان ريیس‌جمهوری انتخاب شود. او علاوه بر اینکه حمایت رسانه‌های قوی همچون تلویزیون، رادیو و برخی از روزنامه‌ها را به دنبال خود دارد، روی فضای مجازی نیز سرمایه‌گذاری کرده است. از جمله سایت‌های وی یا هوادارانش می‌توان به «رجانیوز»، «انصارنیوز»، «پلاک نیوز» و بخش مجازی موسسه مطبوعاتی ایران یا همان «شبکه ایران» اشاره کرد.
هرچند محمد خاتمی از جمله کاندیداهایی بود که با گذشت مدتی، از اعلام کاندیداتوری خود صرف‌‌نظر کرد؛ ولی همه می‌دانند که اگر فضای مجازی و سایت‌ها و وبلاگ‌های هواداران وی نبود. وی هیچ گاه اعلام کاندیداتوری نمی‌کرد. در واقع پویش حمایت از خاتمی از ماه‌ها قبل از داغ شدن تنور انتخابات فعالیت خود را در فضای مجازی آغاز کرده بودند که از میان آنها می‌توان سایت‌های «یاری»، «موج سوم» و پایگاه خبری«جمهوریت» (سایتی که اخبار موسوی را نیز پوشش می‌دهد) و «یاری‌نیوز» را نام برد.
اینها تازه همه وب‌سایت‌های مربوط به انتخابات یازدهمین دوره ریاست‌جهوری نیستند و قطعا با نزدیک شدن به زمان انتخابات و مشخص شدن کاندیداهای دیگر باید منتظر وب‌سایت‌های جدید دیگر هم بود.
منبع : دنیای اقتصاد
