نقش تلفنهای همراه در دنيای پوشش خبری سال 2006

بی بی سی – مجله تايم آمريکا که هر سال یک یا چند نفر را به عنوان ‘فرد سال’ معرفی می کند، در پایان سال 2006 این عنوان را به ميليون ها کاربر عادی اينترنت، به خاطر آنچه که “در دست گرفتن عنان رسانه های جهانی”خواند، اعطا کرد.

اینترنت اگرچه درتوزیع گسترده و بسیار سریع اخباری که کاربران عادی تهیه می کنند، نقش مهمی بازی می کند، اما ابزارهایی مانند تلفنهای همراه نقش مهمی در نحوه پوشش خبرهای رویدادهای مهمی سال 2006 داشت.

یکی از رویدادهای مهم خبری در پایان سال 2006 اعدام صدام بود. تصاوير رسمی ويديويی که از اعدام صدام در شبکه های خبری به نمايش گذاشته شد، بدون صدا و تنها تا زمانی را نشان می داد که صدام به پای چوبه دار برده شد و سپس جسد رييس جمهور سابق عراق را پوشيده در کفن سفيد نشان می داد.

ولی مدت زمان طولانی از اجرای حکم اعدام نگذشت که چهره ديگری از اجرای حکم اعدام در رسانه ها به تصوير کشيده شد و اينبار نه از طریق ادامه پخش همان ويديويی که از صحنه هايی از آن به جهان بيرون نشان داده شده بود، بلکه بوسیله ويديوی کوتاهی که بوسيله تلفن همراه يکی از حاضرين در پايين چوبه دار صدام ضبط شده بود.

اين ويديو که ابتدا در يک سايت عربی ظ‍اهر شد، کمتر از چند ساعت به شبکه های معتبر خبری جهان و وب سايتهای ويديوی مانند يوتيوب و گوگل راه پيدا کرد و در دسترس همگان قرار گرفت.

تکه فيلم ويديوی که توسط تلفن همراه از مراسم اعدام صدام گرفته شده نشان می دهد که به هنگام اعدام، يکی از حاضرين در اين مراسم با صدام درگيری لفظی پيدا می کند و در اين ميان يکی از آنها نام مقتدی الصدر، روحانی بانفوذ شيعه عراقی، را فرياد می زند.

پخش اين ويديو مقامات عراقی را بر آن داشت که اعلام کنند که اعدام صدام حسين “انتقام جويی” نبوده است و همچنين روز دوشنبه اعلام شد که بررسی رسمی درباره نحوه درز کردن به بيرون اين ويديو آغاز خواهد شد.

پوشش از زاويه بسته

در سال ۲۰۰۶ در موارد ديگری پخش فيلمهای ويديويی گرفته شده بوسيله تلفن همراه گرفته نيز وجود داشت که خبرساز شدند.

در اوايل ماه نوامبر سال ۲۰۰۶ بود که يکی از دانشجويان حاضر در کتابخانه دانشگاه کاليفرنيا در لس آنجلس، صحنه درگيری يک دانشجوی ايرانی با پليس دانشگاه و ضرب و شتم او با شوک دهنده الکتريکی را بوسيله تلفن همراه خود را ضبط کرده و با قراردادن آن بر روی سايت يوتيوب باعث بوجود آمدن اعتراضهای گسترده ای به اين ماجرا شد.

همچنين در ماههای اخير با افزايش موارد پخش ويديوهای شخصی در ايران نيروی انتظامی ايران به را بر اين داشت که به صاحبان تلفنهای همراه توصيه کند که از سپردن گوشيهای همراه خود به تعميرگاهای غير مجاز خودداری کنند. همچنين دامنه واکنشهای رسمی به گسترش روزافرون اين قبيل فيلمهای شخصی به مجلس ايران نيز کشيده شد.

در آخرين روزهای سال ۲۰۰۶ مجلس فوريت طرحی را تصويب کرد که در صورت تصويب نهايی آن عوامل اصلی توليد، تکثير، انتشار و توزيع آنچه “آثار مستجهن از زن ايرانی” خوانده شده به مجازات اعدام محکوم می‌ شوند.

شهروندان خبرنگار

البته تمامی موارد استفاده خبری از ويديوهای تهيه شده توسط گوشيهای تلفنهای همراه به پوشش خبری ناگفته يا جنبه های زندگی شخصی افراد محدود نمی شود. در خيلی از موارد گوشيهای تلفنهای همراه جای خالی دوربين های تلويزيونی شبکه های خبری را پر کرده اند و در لحظه اتفاقی مهم که امکان حضور آنها وجود نداشته مانند بمبگذاريهای هفتم جولای 2005 در لندن که در آن نخستین تصويری که بعد از وقوع حادثه از ايستگاه قطار زير زمينی به بيرون مخابره شده، تصويری بود که بوسيله گوشی تلفن همراه يکی از مسافران قطار گرته شده بود.

شبکه تلوزيونی آی تی وی يکی از شبکه های تلويزيونی در بريتانيا برنامه ای دارد به اسم “من آنجا بودم” (I was there) که در آن حوادث مهم خبری تنها بوسيله فيلمها و عکسهایی که افراد عادی بوسيله تلفنهای همراه خود از آن اتفاق خبری گرفته اند، پوشش داده می شود.

شايد بتوان تمامی اين اتفاقات را زير عنوان کلی آنچه که “شهروند خبرنگار” (Citizen-Journalism ) توضيح داد که در آن شهروندان خود به گردآوری انتشار و تحليل اخبار می پردازند و اينکه که آنها ‘فقط تماشا نمی کنند بلکه توليد هم می کنند’. اين برخوردهای جديد روز به روز عملکرد بنگاهای خبری بزرگ را به چالش کشيده و آنها را تاکنون وادار کرده که به تغييراتی که در حيطه کنترل آنها نبوده واکنش نشان دهند.

فرای نقش آفرينی روز افزون شهروندان در توليد خبر بوسيله فناوريهای نوین و تاثير آن بر عملکرد بنگاهای خبری، بايد منتظر آغاز دورانی بود که شهروندان در رقابت با دولتها در مقياسی بسيار وسيع به کنترل و ثبت رفتار آنها خواهند پرداخت، آغاز دورانی که چشمهايی هميشه و همه جا حضور دارند و اتفاقات را بدون سانسور ثبت می کنند.