نام نویسنده: فريده عباسي
همشهری آنلاین – «سلام دوست عزيز، اگر اين پيام را دريافت كرديد، با اين شماره تماس بگيريد»!
مرداد ماه سال 1381، اولين پيام كوتاه (SMS) ارسالي در ايران به وسيله يك سيستم كاملاً ايراني وابسته به دانشگاه صنعتي شريف آزمايش شد و دريافت كننده آن خانم جواني بود كه اين پيام عجيب را چيزي جز يك مزاحمت تلفني نمي‌توانست قلمداد كند.
به همين دليل اقناع او و پدرش كه ناخواسته اولين مشتركاني بودند كه به دنياي تازه‌اي از فناوري اطلاعات و ارتباطات اه پيدا كرده بودند، امري بس دشوار مي‌نمود.
سرويس پيام كوتاه (SMS)، ابتدا در سال 1991 در اروپا و در شبكه بي‌سيم به‌كار گرفته شد و از سال 1998 در جايگاه واقعي خود قرار گرفت، اما SMS در ايران با تاخير زماني، در حالي كه بيشتر نقاط دنيا اين شيوه ارتباط را به عنوان يك سيستم پركاربرد مورد استفاده قرار داده بود، شروع به كار كرد، جالب اين‌كه تا قبل از راه‌اندازي آن در حد بسيار كمي، مشتركان تلفن همراه در ايران از وجود چنين خدمتي در شبكه ارتباطات سيار آگاه بودند و تصور عمومي اين بود كه خدمات تلفن همراه، تنها محدود به خدمات مكالمه است.
شايد علت اصلي چنين رويكردي اين بوده كه در هنگام خريد اين سيستم كه توسط يك شركت چيني در بهمن ماه 1381 نصب شد، تعداد مشتركان تلفن همراه، بيش از 5/2 ميليون نفر بود، ولي سيستم خريداري شده تنها ظرفيت يك ميليون مشترك را داشت.
دكتر داوود زارعيان، مديركل روابط عمومي شركت مخابرات ايران در خصوص استقبال اوليه از سرويس پيام كوتاه (SMS) در ايران مي‌گويد: «همان‌طور كه در سالهاي اول ورود تلفن همراه به ايران در خصوص فروش آن دچار مشكل بوديم و هر كس فردي را براي اشتراك به شركت مخابرات معرفي مي‌كرد، 5 هزار تومان حق‌العمل دريافت مي‌كرد از سرويس پيام كوتاه نيز در بدو امر استقبال چنداني نشد، اين روند تا سال 1383 ادامه پيد كرد تا اين‌كه اين موضوع مورد اقبال عمومي قرار گرفت، ولي ديگر شبكه، پاسخگوي درخواست متقاضيان نبود، تا اين‌كه با گسترش روزافزون شبكه، در آبان ماه امسال به 11 ميليون مشترك سرويس پيام كوتاه به تعداد مشتركان تلفن همراه داريم».
به هر ترتيب استفاده از پيام كوتاه (SMS) در ايران به دلايل مختلف رشد آهسته‌تري نسبت به ساير نقاط جهان تجربه كرد. طبق آمار شركت مخابرات ايران سرانه هر مشترك ايراني، به‌طور متوسط دو پيام در روز است كه به گفته «مديركل روابط عمومي اين شركت در 7 ماهه سال جاري، ارسال 4 ميليارد و 200 پيام كوتاه كه متوسط ماهانه آن 600 ميليون و متوسط روزانه آن 20 ميليون است در مقايسه با بسياري از كشورهاي جهان ارقام قابل توجهي نيست.
SMS در جهان
افزايش سريع ميزان استفاده از SMS داراي سابقه بسياري است. بازارهاي تمام نقاط جهان به‌خصوص اروپا، بعد از اين‌كه اپراتورها، SMS دوطرفه را پياده‌سازي كردند و مشكلات موجود براي ارتباط بين اپراتورها را برطرف كردند، روز به روز افزايش يافت.
اروپا و شبكه GSM، محل تولد پديده SMS است. در نتيجه بيشترين ميزان استفاده از آن هم در اين قاره اتفاق افتاد. شايد يكي از دلايل بيشتر بودن استفاده در اروپا را بتوان زبان و خط دانست كه استانداردهاي SMS و گوشي‌ها با توجه به محدوديت زبان و خط لاتين ايجاد شده‌اند و در نتيجه استفاده از آن به سادگي در ميان كساني كه داراي زبان‌هاي با خط لاتين هستند، رواج بيشتري يافت.
شرق آسيا نيز يكي از بزرگترين موفقيت‌هاي SMS را رقم زده است، تا جايي كه كشوري مانند فيليپين در صدر فهرست كشورهاي جهان از نظر تعداد پيام‌هاي ارسالي به ازاي هر مشترك تلفن همراه قرار گرفته است.
اپراتورهاي تلفن‌هاي همراه در اين كشور با توجه به صنعت ساير تكنولوژي‌هاي ارتباطي به‌خصوص اينترنت از SMS بهره‌برداري فراواني كرده‌اند، چين نيز يكي از كشورهايي است كه استفاده از پيام كوتاه (SMS)، در سالهاي اخير در آن رشد بسيار سريعي را شاهد بوده است.
در كشوهايي مانند ژاپن نيز، آمار به‌طور طبيعي بالاست و اپراتورهاي اين شبكه‌ها از نظر رشد ميزان استفاده و آمارهاي موجود، بيشتر اروپايي هستند. البته ژاپن در زمينه خدمت غيرمكالمه‌اي تلفن همراه تا حدودي رويه خود را دارد و در بعضي جنبه‌ها، استانداردهاي خاص خود را تدوين كرده است.
نامه‌هايي كه دوباره نوشته مي‌شوند…
SMS، امكان ارسال پيام كوتاه به صورت Point to point (يك مشترك به مشترك ديگر) و Point to molti point (يك مشترك به چند مشترك) است.
مديركل روابط عمومي شركت مخابرات ضمن تعريف ارايه شده از سرويس پيام كوتاه از جمله مزاياي آن را هميشه در دسترس بودن، حتي در زمان خاموش ودن دستگاه، ارزان‌تر بودن هزينه آن نسبت به مكالمه عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: «هزينه هر پيام كوتاه، 30 درصد هزينه مكالمه است و آمارها نشان مي‌دهد، 37 درصد درآمدهاي شركت‌هاي مخابرات از طريق اين سرويس تامين مي‌گردد. اما از جمله مزاياي پنهان قابل توجه اين سرويس را مي‌توان چنين برشمرد:
1- يكي از پيش‌شرط‌هاي استفاده از اين سرويس، دست‌كم داشتن سواد خواندن و نوشتن است.
2- استفاده مداوم و پيوسته از اين سرويس، سرعت و مهارت فرد را در تايپ بالا برده و در نتيجه توانمندي او را مي‌افزايد.
3- افزايش تحقق‌پذيري وعده‌ها از ديگر ويژگي‌هاي استفاده از اين سرويس است، به اين ترتيب كه ارسال و دريافت پيام كوتاه توسط مشترك به دليل قابل استناد بودن آن مانع خلف وعده و در نتيجه به موقع رسيدن سر قرار و همچنين انجام امور سر وقت خواهد شد.
4 – فرهنگ نامه‌نگاري، پس از مدتها وقفه به دليل رونق يافتن مكالمات تلفني، مجدداً فراگير شده و در نتيجه دوستي‌ها بيشتر و مهرباني‌ها صد چندان مي‌شود.
5 – از اين پس كمتر كسي به دليل قطع برق و خرابي زنگ، پشت در خانه منتظر خواهد ماند.
6 – ادبيات نوشتاري به تدريج جاي خود را با ادبيات شفاهي عوض كرده و در نتيجه اصلاح در ساختار زبان محاوره‌اي صورت مي‌گيرد.
7 – سرويس پيام كوتاه، قابليت ارسال و دريافت يام را در هر لحظه دارد و مشكلاتي را كه به علت ترافيك در زمينه مكالمه امكان دارد، رخ دهد، در اين سرويس وجود ندارد.
8 – ويژگي ديگر سرويسSMS اين است كه در حالت روشن بودن گوشي، پيام مورد نظر دريافت مي‌شود و اگر به هر دليلي، نظير خاموش بودن گوشي، يا در دسترس نبودن، امكان دريافت سريع وجود نداشته، مركز SMS پيام مورد نظر را نگهداري كرده (حداكثر تا 24 ساعت) تا در اولين فرصت پيام مخابره شود.
گونه‌شناسي پيام‌هاي كوتاه
تحقيقات نشان مي‌دهد كه طنز و فكاهي، پيام‌هاي اجتماعي، سياسي، عشقي، تبليغي، تجاري، مذهبي، خرافي، اطلاع‌رساني، ادبي، ورزشي و اخلاقي عمده‌ترين يام‌هايي هستند كه در شبكه SMS بين مخاطبان رد و بدل مي‌شود.
دكتر زارعيان درباره علت استقبال عمومي از پيام كوتاه (SMS)، به ارزان بودن آن نسبت به هزينه مكالمه تاكيد مي‌كند و مي‌گويد: «اطلاع‌رساني آزاد، ناشي از درهم شكستن محدوديت‌هايي كه رسانه‌هاي ديگر مانند راديو و تلويزيون با آن مواجه هستند، در اين سرويس وجود ندارد، امنيت نسبي فضاي تبادل اطلاعات، نياز جامعه به تفريح و سرگرمي و كاركرد تبليغاتي، سياسي، اقتصادي از جمله دلايلي هستند كه روز به روز، اقبال عمومي را در سراسر جهان به استفاده از پيام كوتاه افزايش مي‌دهد».
وي در حالي كه تاثيرات پيام كوتاه را فرد و اجتماعي مي‌خواند، توضيح مي‌دهد: «در حوزه فردي، ايجاد احساس آزادي بيشتر در بيان افكار و عقايد، تقويت حس اجتماعي و بي‌پروايي در بيان تمايلات دروني از جمله تاثيراتي است كه نمي‌توان آن را ناديده گرفت، اما در حوزه اجتماعي، ايجاد فضاي شاد، كمك به شكست انحصار رسانه‌اي و دامن زدن به شيوه مباحث رواني جامعه از جمله ويژگي‌ها و تاثيرات پيام كوتاه است».
آنچه در اين ميان، جالب به نظر مي‌رسد اين است كه به گفته زارعيان محتواي پيام‌هاي كوتاه با گذشت زمان به سوي واقعي‌تر شدن، پيش مي‌رود و به همان ميزان كه از تعداد پيام‌هاي عشقي، عاطفي، لطيفه و… كم مي‌شود بر تعداد پيام‌هاي خبري و تبليغي افزوده مي‌شود.
SMS در بحران
امروزه علاوه بر شكل‌گيري ارتباطات ميان فردي از طريق SMS، بهره‌گيري بانك‌ها، سازمان‌هاي هواشناسي، فرودگاه‌ها، سايت‌هاي خبري و… در حوزه اطلاع‌رساني يا تبليغات تجاري، سياسي، فرهنگي و حتي مسابقات و برنامه‌هاي تلويزيوني از اين سرويس، از جمله مباحثي كه طي سالهاي اخير به‌طور جدي از سوي اتحاديه جهاني مخابرات پيگيري و به تمام كشورها تاكيد مي‌شود، لزوم تقويت زيرساخت‌هاي سرويس پيام كوتاه است؛ چرا كه ارسال پيام كوتاه SMS در زمان بحران به‌ويژه بحران‌هاي طبيعي و حوادث غيرمترقبه تنها از اين طريق امكان‌پذير است، چرا كه تقويت اين شبكه‌ها، آسيب‌پذيري شبكه‌هاي تلفني را در زمان بحران قابل جبران مي‌كند.
دكتر حسن نمكدوست، دكتراي علوم ارتباطات از دانشگاه علامه طباطبايي و مدير مركز آموزش همشهري در ارتباط با موضوع SMS و بحران مي‌گويد: وقتي كه برج‌هاي دوقلوي آمريكا فرو‌ريخته شد، تلفن همراه جايگاه ويژه‌اي در ميان وسايل ارتباطي پيدا كرد؛ زيرا جان بسياري از انسان‌ها در آن لحظات بحراني، متكي به اين تكنولوژي بود.
در زير آوارهاي ساختمان‌هاي فرو ريخته، انسان‌هايي بودند كه تنها وسيله ارتباط آنها كه در واقع تنها راه نجاتشان محسوب مي‌شد، تلفن همراه بود».
وي در حالي كه SMS را تحول خاصي در مقطع تاريخ كنوني عنوان مي‌كند، مي‌افزايد: «از سال 1980.م بسياري از ديوارها فرو ريخت كه تنها شامل ديوارهاي آهنين دورادور شوروي نبود، بلكه اينترنت، تلفن همراه و سرانجام SMS به عنوان يك رسانه كوچك جديد به اقتضاي شرايط سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي حاكم بر زمان ما به‌وجود آمده است».
***
«لي چون‌كيل»، نوجوان 16 ساله اهل كره جنوبي با شيطنت خاصي در حالي كه در كلاس درس حاضر شده بود، به دوست خود پيغامي فرستاد. او به‌قدري در اين كار مهارت داشت كه حتي مجبور نبود تا مستقيماً به صفحه كليدهاي گوشي تلفن همراه خود نگاهي بيندازد.
پيغام و در اين چند كلمه خلاصه مي‌شد: «ايستگاه گوانگهوامون 00: 6» پيغام‌هاي اين‌چنيني كه به شكل متون نوشتاري در صفحه تلفن همراه افراد ظاهر مي‌شد، بلافاصله گسترش يافت؛ به‌طوري كه خبر برپايي يك راهپيمايي در روز بعد به صورت كاملاً خودجوش در سطح نسبتاً وسيع پخش شد.
صبح روز بعد در پايين شهر سئول، 400 دانش‌آموز كره‌اي گردهم آمدند تا به فشارهاي طاقت‌فرسايي كه مجبور بودند تا براي موفقيت در امتحان بسيار رقابت‌آميز ورود به كالج‌هاي دانشگاهي اين كشور تحمل كنند، اعتراض نمايند. بسياري از معترضان فقط در دقايق پاياني به محض دريافت پيغام‌هاي ارسالي دوستان خويش تصميم به شرك در اين راهپيمايي گرفته بودند.
«ايم سون- جائه»، يكي از سازمان‌دهندگان تظاهرات يادشده مي‌گويد: «من فكر نمي‌كنم كه اين تجمع در صورت فقدان تلفن‌هاي همراه نزد ما مي‌توانست تا اين حد به جذب افراد معترض بينجامد…».
