نام نویسنده: سارا منصوری
هفته نامه بزرگراه فناوری – قطع جیبی‌اش بهتر است. به‌خاطر همین دو، سه‌تایی می‌خرد تا همیشه همراهش باشند.
دلش می‌خواهد با یکی از این کتاب‌ها، گرافیست شود، با یکی دیگر هم برنامه‌نویس رایانه و… البته ته دلش می‌خواهد همه زیروبم رایانه را از لابه‌لای این کتاب‌ها بیرون بکشد و بیش‌تر سر در بیاورد.
خوب! سراغ کتاب‌های دیگر هم می‌توان رفت. انگار که برای تک‌تک دکمه‌های کیبرد، صفحه به صفحه نوشته‌اند تا به آسانی بتوانی قدم در دنیای رایانه بگذاری.
البته ورودش آسان است، کافی است power را فشار دهی تا بیل‌گیتس و خانواده رایانه‌اش به‌شما خوش‌آمد بگویند! حالا شما باید تلاش کنید عضو مجازی این خانواده بشوید.
در اولین فرصت به کتاب‌های آموزشی پناه می‌برید، کتاب‌هایی که مثل مور و ملخ آماده‌اند تا به هر راهی، جزء به جزء سخت‌افزاری و نرم‌افزاری رایانه را وارد ذهن شما کنند.
گاهی برای یادگیری یکی از این نرم‌افزارها، هر چقدر هم کتاب بخوانی و ورق بزنی ، به چیزی نمی‌رسی. البته گاهی هم اگر کتاب را درست انتخاب کنی، با چند صفحه خواندن و کمی سعی و تلاش برای یادگیری یک نرم‌افزار، راه‌های بیش‌تری برایت باز می‌شود.
این همۀ ماجرای کتاب‌های آموزش رایانه نیست. شایدتنها مهم‌ترین مسئله‌ای باشد که درحال حاضر، بازار کتاب‌های آموزشی با آن درگیر است، درگیریی که برای برخی ناشرین خوشایند است.
ناشرینی که خارج از این گود ایستاده‌اند و با هر روشی می‌خواهند در این حوزه هم‌جا خوش کنند.
تألیف یا ترجمه؟
برخی اعتقاد دارند که رایانه را ما نیاورده‌ایم و برای ما نیست، بنابراین چیزی به‌نام تألیف در زمینه کتاب‌های آموزش رایانه‌ای، بی‌اساس است.
مهندس “کامبیز جمدار” عضو کمیسیون تألیف کتب درسی آموزشی و کارشناس ارشد الکترونیک در این خصوص می‌گوید که به‌جای تألیف باید از واژه تنظیم و گردآوری استفاده کرد، که این تهیه و تنظیم قطعا باید اقتباسی از کتاب‌های مرجع باشد. به‌نظر این استاد دانشگاه، کتاب‌هایی که در زمینه نرم‌افزارهای خارجی هستند، به ترجمه و گردآوری می‌رسند، اما کتاب‌های سخت‌افزاری را در بعضی موارد می‌توان تألیف کرد.
وی می‌گوید:” کتاب‌های سخت‌افزاری به‌دلیل این‌که نحوه طراحی یک سخت‌افزار خاص بر محتوای آن حاکم است، می‌تواند به‌دست یک مؤلف و با بیان کاربردهای دیگر آ سخت‌افزار، و با محتوای متفاوت پیاده‌سازی شود.
درحال حاضر بازار کتاب‌های آموزش رایانه، پر است از تألیف و ترجمه‌های گوناگون که هرکدام معرف یک ناشر، مترجم و یا مؤلف است.
بسیاری از این‌ها، همان کتاب‌های آموزشی همگانی هستند، کتاب‌هایی که معمولاً ترجمه شده‌اند و به دلیل استقبال از این کتاب‌ها و پاسخ به نیاز بازار، ناشرین متعددی نیز در این زمینه فعال هستند که شاید برخی از آن‌ها بدون نظارت تخصصی بر محتوای کتاب‌های ترجمه شده، دست به انتشار می‌زنند.
اغلب مترجمان این کتاب‌ها که آموزش مفاهیم و نرم‌افزارهای پایه رایانه است، تخصصی در اصل موضوع ندارند فقط سعی در برگردان محتوای کتاب از یک زبان دیگررا به فارسی دارند.
جمدار می‌گوید که اگر کاربر حرفه‌ای نباشد و با مفاهیم اولیه یک نرم‌افزار آشنا نباشد، در مواجهه با چنین کتاب‌هایی که مترجم معتبری ندارد، قطعا سردرگم می‌شود و کتاب کارایی لازم را نخواهد داشت.
چرا که لزوم استفاده از برخی از این کتاب‌ها، آشنایی با اصول پایه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری رایانه است.
دسته دیگری از کتاب‌های آموزشی، همان تألیف‌هایی هستند که آن‌ها نیز ازکتاب‌های مرجع بهره برده‌اند. با این تفاوت که، مؤلفان این کتاب‌ها براساس استنباطی که از کتاب مرجع یک نرم‌افزار یا سخت‌افزا دارند، محتوای کتاب را با نگارش جدیدی می‌نویسند.
جمدار معتقد است که در کتاب‌های تألیفی، اصول اولیه در برگردان زبان بیش‌تر رعایت می‌شود، اما کتاب‌های ترجمه معمولا استاندارد خاصی را رعایت نمی‌کنند.
“عزت مهاجرانی”، مدیر انتشارات عابد نیز به تخصص یک مترجم برای استفاده بهینه از یک کتاب کاربردی در زمینه آموزش رایانه معتقد است و می‌گوید که وجود یک تیم متخصص در زمینه متون رایانه برای نظارت بر کتاب‌های آموزشی در استانداردسازی محتوای این کتاب‌ها بسیار مؤثر است.
“مصطفی منور”، مدیر فروش نشر علوم، می‌گوید که یک کتاب خوب و قابل استفاده در زمینه آموزش رایانه می‌تواند ترجمه یک متخصص از اصل کتابی باشد که شرکت تولیدکننده یک نرم‌افزار آن را منتشر کرده است.
وی که به تألیف در زمینه کتاب‌های آموزشی رایانه اعتقادی ندارد، می‌گوید:” بهترین تازه‌های نشر رایانه را ترجمه از کتاب‌های برگزیده‌ای می‌داند که عمدتا ناشرین در نمایشگاه‌های اروپایی به دنبال آن‌ها هستند”.
آموزش‌های رنگی، معلم‌های مجازی
اگر سری به خیابان انقلاب که اصلی‌ترین بازار کتاب است، بزنید، خواسته و ناخواسته جذب ویترین‌های رنگی کتاب فروشی‌ها می‌شوید. کتاب‌هایی که شاید با همان رنگ‌های روی جلد و چند کلمه جذاب می‌خواهند شما را به محتای کتاب هدایت‌کنند، غافل از این‌که جلد کتاب، همیشه گویای محتوای آن نیست.
مهاجرانی که در زمینه انتشار کتاب‌های آموزش رایانه‌ای مصور، فعالیت دارد، می‌گوید که رنگ جلد باید به‌گونه‌ای مشتری پسند باشد، چراکه برای چنین کتاب‌های مصوری، در جذب خواننده، خیلی مؤثر است.
منور در این خصوص اعتقاد دیگری دارد و می‌گوید که کتاب‌های حوزه رایانه، با دیگر کتاب‌ها از لحاظ موضوعی متفاوت است و بار علمی محتوای کتاب است که ارزشمندبودن آن را برای خواننده ثابت می‌کند، و نه رنگ و طرحی که روی جلد می‌آید.
با این وجود، کاربران عادی رایانه که مراحل اولیه یادگیری را طی میکنند، برای این‌که از دیدگاه خود، بهتر با رایانه خود بگیرند، سراغ همین کتاب‌هایی می‌روند که در نگاه اول مخاطب را جذب می‌کند، جدای از این موضوع که ممکن است محتوا را به نحو مطلوب ترسیم نکند.
این کتاب‌ها، سعی میکنند نقش معلمانی را داشته باشند که گاهی در چند صفحه می‌خواهند توضیحات مؤثری را به‌کاربر رایانه ارایه کنند. اما این توضیحات همیشه مطلوب واقع نمی‌شود.
مهاجرانی، کتاب‌های مصور را جایگزین مناسبی به‌جای مدرسان رایانه می‌داند. کتاب‌هایی که در هر صفحه با ترسیم شکل و ارایه توضیحات، مرحله به مرحله آموزش یک نرم‌افزار را مطرح می‌کند.
جمدار در این خصوص می‌گوید که بهتر است در زمینه آموزش رایانه، تا جایی که مقدور است کتاب خاصی مطرح نباشد، چراکه هر مدرس با توجه به بیانی که دارد می‌تواند مؤلف شفاهی این کتاب‌ها باشد.
البته این موضوع بیش‌تر در مدارس و دانشگاه‌های مرتبط با این حوزه مطرح است.
به اعتقاد وی، به غیر از مدرسان رایانه، کتاب‌های تألیفاتی آموزش و پرورش، منبع مناسبی برای کاربران در مقاطع اولیه یادگیری رایانه است.
فناوری‌های مکتوب
فناوری اطلاعات در مدارس، آموزش مفاهیم پایه‌ای IT، مدیریت موفق پروژه‌های IT، کاربرد فناوری اطلاعات در آموزش و… از جمله عناوین کتاب‌هایی است که تاکنو در حوزه ICT منتشر شده است.
براساس گزارش خانه کتاب، تعداد کتاب‌های منتشر شده در حوزه فناوری اطلاعات، 27 مورد است که عمدتا به بحث آموزش از مفاهیم پایه IT تا سطوح مدیریتی می‌پردازد، که شامل کتاب‌های آموزشی رایانه‌ای نمی‌شود.
بیش‌تر این کتاب‌ها ترجمه‌ای از منابع اصلی است و یا این‌که نویسنده‌ای به تألیف مفاهیم آن پرداخته است.
جدا از ناشرین این حوزه که شناخته شده هستند، شورای عالی اطلاع‌رسانی نیز طی سال‌های اخیر کتاب‌های چند در حوزه ICT منتشر کرده است.
جامعه اطلاعاتی، معرفی آن، ابعاد مختلف جامعه اطلاعاتی، گزارشی از پروژه‌های ICT در شورا و… محوریت موضوعی 37 کتابی را تشکیل می‌دهند که از سال 83 تاکنون از سوی شورای عالی اطلاع‌رسانی منتشر شده است.
سرانجام…
بازار کتاب‌های آموزشی رایانه‌ای، هرچقدر که به استانداردهای تألیف و ترجمه از سوی ناشرین نظارت داشته باشد، باز هم هستند ناشرین پنهانی که به هر طریق در این راه وارد شده‌اند و در برابر کاربرانی که در مسیر اولیه یادگیری رایانه هستند، می‌توانند قدعلم کنند.
کاربرانی که برای قدم گذاشتن در این راه حاضرند در ابتدا از هر منبعی استفاده کنند تا مجوز ورود را به هر طریقی کسب کنند!
