نام نویسنده: علی اصغر هلالی *
آی تی ایران – بنگاه های اقتصادی معمولا جهت کسب درآمد به ارائه محصولات و خدمات خود در بازارهای داخلی و خارجی می پردازند.
ارائه نرم افزار در عرصه جهانی دارای ويژگی های زير می باشد:
– افزايش حجم بازار از بازار محدود داخل کشور به کل دنيا
– امکان ارائه و فروش محصولات نرم افزاری مستقل از محدوديت های مکانی و زمانی و ناديده گرفتن مرزهای سياسی (تجارت الکترونيکی)
– امکان ارائه ايده های نوين و محصولات خاص حتی بدون سرمايه گذاری های سنگين توسط نوآوران جهان
– سادگی دسترسی به آخرين فن آوری روز توليد نرم افزار
– ارزش افزوده بسيار بالای نرم افزار در مقايسه با کالاهای سنتی
برای بسياری از افراد حتی فکر دست يابی به يکی از مزايای فوق، خيالی دور از دسترس می باشد، چرا؟ زيرا ابعاد مختلف مهندسی نرم افزار برای بسياری از افراد شناخته شده نيست و ايشان تنها نرم افزار را به عنوان نرم افزارهای مالی، اداری، مالتی مديا و يا بازی های رايانه ای می دانند.
صادرات خدمات نرم افزاری دارای جنبه های مختلفی می باشد که از آن جمله می توان به دسته بندی های زير اشاره نمود:
كالاي نرم‌افزاري :
1- فناوري‌هاي نرم‌افزاري مشتمل بر الگوريتم‌ها، نرم‌افزار، مستندات طراحي و غيره
2- نرم‌افزار
3- بسته نرم‌افزاري
4- برنامه منبع (Source Code) نرم‌افزار
5- حقوق مادي مرتبط با نرم‌افزار
خدمات نرم‌افزاري :
1- خدمات بالاسري (Up-Stream) فرآيند پديدآوردن نرم‌افزار كه عمدتاً مربوط به مطالعه، تحقيقات، بررسي و نيازسنجي، امكان‌سنجي (از جنبه كسب و كار) و طراحي سيستم‌ها و سازمان مي‌شوند، نظير مهندسي و مهندسي مجدد فرآندها (BPE, BPR)، عارضه‌يابي، و طراحي ساختار و فرآيند
2- خدماتي كه مستقيماً منجر به پديد آمدن نرم‌افزار (Software Development) مي‌شوند، شامل انجام همه يا بخشي از تحقيقات (فني)، امکان‌سنجي (فني)، تجزيه و تحليل، نيازسنجي، طراحي، برنامه‌سازي، آزمايش، و مستندسازي
3- خدمات جانبي مربوط به پروژه‌هاي نرم‌افزاري، شامل مشاوره، عمل به عنوان عامل چهارم، مديريت پروژه، مديريت كيفيت، مديريت پيكربندي، و نظارت
4- خدماتي كه امكان استفاده و كاربري از نرم‌افزار را فراهم مي‌آورند، شامل نصب، راه‌اندازي، آموزش، راه‌بري، كرايه نرم‌افزار و غيره
5- خدماتي كه مرتبط با نگهداري رم‌افزارها هستند، شامل نگهداري، رفع ايرادات نرم‌افزار، انتقال نرم‌افزارها از يك محيط به محيط ديگر، به‌بود و ارتقاي نرم‌افزار
6- خدمات داده‌اي، شامل ورود داده‌ها، تغيير و تبديل داده‌ها، بازيابي داده‌ها و غيره
7- ارائه خدمات در محيط تار جهاني (web) شامل طراحي، نگهداري، پياده‌سازي، فروش سرويس ASP يا نرم‌افزار به صورت Online
8- خدمات كارشناسي مرتبط با موضوعات فوق
بنابراين صادرات خدمات مهندسی نرم افزار از ارائه خدمات مختلف مشاوره ای، برنامه نويسی های خاص حتی به صورت Embedded در کاربردهای صنعتی، نرم افزارهای مهندسی CAD/CAM تا حتی يک الگوريتم برنامه نويسی را در بر می گيرد.
به عقيده نويسنده، ايران در حال حاضر به علت عدم وجود تيم های کاری ورزيده که اغلب درگير پروژه های داخل کشور هستند، به ويژه پس از اجرای طرح تکفا و افزايش ناگهانی حجم بازار نرم افزار داخل کشور، و در نتيجه کمبود نيروی متخصص، مشکلات سياسی و به ويژه تحريم از سوی ايالات متحده آمريکا به عنوان بزرگترين بازار نرم افزار جهان و مشکلات جدی در زبان انگليسی به عنوان زبان بين المللی در مقايسه با ساير کشورهای رقيب که اکثرا دارای هيچ کدام از مشکلات فوق نبوده و بعضی از ايشان مانند کشور ايرلند دارای نزديکی های نژادی به بازارهای عمده هدف می باشند در بحث ارائه خدمت و انجام پروژه های برون سپاری دارای مزيت رقابتی نمی باشد.
تربيت نيروی متخصص داخلی و همچنين ارتباط با ايرانيان دارای تخصص و سرمايه در خارج کشور به عنوان دروازه های ورود به بازار جهانی از کليدهای موفقيت در اين بخش و در حال حاضر محسوب می گردند.
در حوزه محصولات نيز اغلب محصولات ايرانی نظير نرم افزارهای مالی، اداری و بسته های حامل محتوی فرهنگی، آموزشی نيز به علت کيفيت پايين، بومی بودن و مشکلات کپی رايت قادر به حضور در بازارهای جهانی نيستند.
در اين ميان تنها نقطه قوت ايرانيان به صورت بالفعل استفاده از هوش و تخصص بالای نخبه های ايرانی درتوليد ايده و يا محصولات پيچيده و با کاربردهای خاص نظير نرم‌افزارهای مهندسی و يا
شبيه سازی و هوشمند می باشد که پشتوانه توليد آن تسلط به علوم مهندسی، رياضيات و فيزيک کاربردی، علوم نرم افزاری و هوش مصنوعی می باشد.
در اين زمينه ها بر خلاف نرم افزارهای ويژه بازارهای افقی (Vertical Market) که اساس کاردر توليد پايگاه های اطلاعاتی ساده يا پيچيده، تحليل پروژه و ارتباط با کارفرما و در نتيجه نياز به سيستم برنامه سازی پر تعداد و مجرب با تجربه فراوان می باشد، هوش و درک بالا از تحليل های عمودی و عميق مسائل توسط تعداد معدودی نخبه به ايجاد محصول با ارزش افزوده بالا منتهی خواهد شد.
ايران هميشه دارای ستارگان و نخبه های ورزيده در تمامی رشته ها می باشد که در رشته های تخصصی خود سرآمد می باشند وليکن همانگونه که ذکر گرديد در رشته های عمومی توليد نرم‌افزار شرکت های ايرانی از وضعيت مناسبی در بازار جهانی برخوردار نمی باشند.
اين امر به آن معناست که در توليد نرم افزار جهت اهداف صادراتی شرکت ها و افرادی که توانايی توليد يا ارائه خدمت در زمينه های بسيار تخصصی و حضور در بازارهای عمودی را دارند از اولويت بالاتری از شرکت های دارای محصول و خدمات در بازارهای افقی برخوردارند و بايد مورد توجه بيشتری قرار گيرند.
در بازار داخل شرايط کاملا برعکس می باشد و به علت نياز بالا و بازار بزرگ ايران و عدم اشباع آن، توليد نرم افزارهای افقی و پايگاه های اطلاعاتی بايد مورد توجه بيشتر قرار گيرند زيرا در صورت عدم تحقق اين امر اين بازار نيز در اختيار شرکت های خارجی قرار خواهد گرفت.
البته اميدواريم با توجه ويژه به اين صنعت به زودی ايران در کليه شاخه های مهندسی نرم افزار دارای مزيت رقابتی در بازارهای جهانی گردد.
* مدير عامل شركت آرشام كوشا (نخستين صادرکننده نمونه کشور
در زمينه صدور خدمات فنی مهندسی نرم افزار)
