نام نویسنده: فرزاد دانش
شرق – چقدر خوب بود قرص يا كپسولى اختراع مى شد كه با بلعيدن آن بشر مى توانست زبان دوم بياموزد. تمام لغت ها، عبارات، استعارات و ضرب المثل ها همراه با گرامرشان [صرف و نحوشان] فشرده مى شد و در قالب يك يا مثلاً ۱۵ قرص درمى آمد انسان مى توانست بين يك تا ۱۵ روز يك زبان خارجى بياموزد! مى گويند خيلى از فناورى ها و تسهيلات امروزى، روزگارى فقط در روياى انسان ها مى گنجيد و آنچه در تخيلات بشر وجود دارد روزى عينيت پيدا خواهد كرد. يادگيرى زبان خارجى به ويژه زبانى كه در يك دوره يا عصر به عنوان زبان بين المللى مطرح است، خواسته بسيارى از انسان هاست و در حال حاضر كمتر خانواده اى وجود دارد كه فرزند دلبندش را به يكى از كلاس هاى زبان نفرستد. تاكنون علم و فناورى راه سهل و ممتنعى براى يادگيرى زبان خارجى ارائه نكرده ولى هر روز بهتر از ديروز ابزارهايى در اختيار مى گذارد كه اين كار بسيار دشوار _ يعنى يادگيرى بان دوم _ بهتر و موثرتر صورت بگيرد.
در اين چند دهه اخير با رشد روزافزون دنياى كامپيوتر و اينترنت هر روز نرم افزارهايى به بازار عرضه مى شوند كه حوزه هاى مختلف زندگى را دچار تحول كرده اند. به عنوان نمونه همين نرم افزار فتوشاپ را در نظر بگيريد كه تا چه حد به دنياى عكس و تصوير خدمت مى كند و كاربران از قابليت ها و توانايى هاى متعددى برخوردار شده اند.
توماس فيتز جرالد كه مقاله هاى مربوط به دنياى فناورى در سايت اينترنتى نيويورك تايمز را مى نگارد اين بار گزارشى درباره نرم افزارها و سايت هاى اينترنتى منتشر كرده كه به خدمت يادگيرى زبان دوم مى آيند. متن زير از گزارش وى برگرفته شده است: اگرچه تكنولوژى هنوز راهى بى زحمت براى يادگيرى زبان دوم در اختيار نگذاشته اما به هر حال دستى براى كمك مى رساند. پيشرفت نرم افزارهاى چندرسانه اى [منظور نرم افزارهايى كه مى تواند متن، صوت، عكس و تصوير را در قالب يك مجموعه به اجرا درآورد] و رشد اينترنت منجر به توسعه و عرضه ابزارهاى يادگيرى زبان شده كه مى تواند به عنوان مكمل مطالعات آكادميك باشد و به كاربر قدرت برنامه ريزى و يادگيرى موثر مى دهد. اين نرم افزارها گزينه هايى در اختيار كاربر قرار مى دهد كه انواعى از ويژگى ها را در خود دارد و مطالب و محتويات متناسب با سطوح مختلف را به صورت خودكار تنظيم مى كنند و همچنين متناسب با عادت ها و خصلت هاى انسانى روش هاى مختلفى را ارائه مى كنند.
بعضى از يادگيرنده ها به روش هايى عادت دارند كه در اثر تمرين مهارت پيدا مى كنند بنابراين ابزارهاى اين نرم افزار امكان تمرين بيشتر را فراهم مى آورند و بعضى از يادگيرنده ها با نرم افزارهاى اينتراكتيو بهتر مى آموزند. اين نرم افزارها طورى تعبيه شده اند كه طى كردن مراحل آن مستلزم نقش فعال كاربر است يعنى در صورتى كاربر به مرحله بعدى راه پيدا مى كند كه يك مرحله را درست انجام دهد. و از اين جهت به آن اينتراكتيو مى گويند كه مستلزم فعاليت دوجانبه است؛ يكى از سوى كاربر و ديگرى از سوى نرم افزار. ز ويژگى هاى اين نرم افزارها، تشخيص نطق يا تكلم است. يعنى وقتى كاربر كلمه اى را ادا مى كند از طريق ميكروفن دريافت شده و نرم افزارهاى پشت صحنه مشغول تبديل اين علايم به زبان كامپيوتر مى شوند و در كسرى از ثانيه نرم افزار تشخيص مى دهد كه كاربر چه كلمه اى را ادا كرده است. به اين ترتيب امكان ارتباط ميان كاربر و نرم افزار به وجود مى آيد. كاربر از طريق بلندگو مى شنود و نرم افزار از طريق ميكروفن واكنش هاى كاربر را دريافت مى كند. به اين ترتيب ارتباط دوجانبه و متقابل صورت مى گيرد. معمولاً اين نرم افزارها حاوى بيش از ۷۵۰ ساعت برنامه درسى مخصوص يادگيرى زبان هستند.
در اينترنت نيز مى توان انواعى از سايت هاى مخصوص يادگيرى زبان پيدا كرد. دامنه وسيعى از اين سايت ها وجود دارد از سايت هاى رايگان و خودآموز گرفته تا كلاس هاى واقعى زنده كه مربى در آن در حال تدريس براى فرد يا گروه است.
هر يك از اين سايت ها فلسفه خاص خود را دارند و روش هايشان به كلى متفاوت است و بيشتر براساس خصلت هاى يادگيرى و عادت هاى افراد طراحى شده اند. بعضى از اين گزينه ها بسيار گران هستند و تا مشترى به درك صحيحى از آنها نرسد گاهى به منزله دور ريختن پول به حساب مى آيد. بنابراين كاربر ابتدا بايد به اين درك برسد كه هر يك از آنها چه وعده يا نويدى را مى دهند و بيشتر از آن نرم افزارها اتظار داشت.
• نرم افزارها
فرفيلد Fairfield شركتى است كه در زمينه توليد نرم افزارهاى مخصوص يادگيرى زبان فعاليت مى كند و تكنيكى ابداع كرده است كه به آن تكنيك غوطه ورى يا شناورى مى گويند [Immersion technique] اين شركت يك سايت اينترنتى دارد كه مى توان بيشتر با آن آشنا شد. به آدرس www.rosettastone.com مراجعه كنيد. اين نرم افزار براساس نحوه يادگيرى زبان مادرى در نونهالان طراحى شده است. در اين نرم افزار هيچ چيزى از ترجمه وجود ندارد و همه چيز به زبان بومى است. اين برنامه كامپيوترى تصاويرى به نمايش مى گذارد كه با صدا و متن همراه است. به عنوان مثال براى يادگيرى زبن آلمانى اين نرم افزار چهار تصوير مختلف به كاربر نشان مى دهد بعد كلمه ein Hund را مى نويسد و تلفظ مى كند و كاربر اگر از ميان تصاوير سگ را انتخاب كند مرحله بعدى آغاز مى شود. هرچه كاربر بيشتر پيشرفت مى كند درس ها نيز به تناسب و براساس آموخته هاى قبلى پيچيده تر مى شوند. به عنوان مثال در پايان درس اول كاربر با متن، صدا و تصوير عبارت «يك پسر در هواپيما» ein Junge in einem flugzeug آشنا مى شود. [هر زبان چهار عنصر اصلى شنيدن، صحبت كردن، خواندن و نوشتن دارد كه در اين نرم افزار با هم و توأمان پيش مى رود.] يكى از مهم ترين ويژگى هاى رويكرد اين نرم افزار «استدلال براساس قياس» است.
چون كاربر برى پاسخ صحيح مجبور به حذف بعضى از گزينه ها است مهارت هايش در استدلال مبتنى بر قياس افزايش پيدا مى كند. همين اصل در موقعيت هاى واقعى زندگى كاربر را وادار به تفكر و يادگيرى مى كند. «دوآن ام سايدر» مدير آموزش و بازار يابى شركت فرفيلد مى گويد: اين مهارت [استدلال مبتنى بر قياس] مهم ترين مهارت در زمينه يادگيرى زبان است و براى يادگيرى زبان فرد بايد مهارت يادگيرى را بياموزد چون به هر حال هر ياد گيرنده اى بايد روزى آموخته هايش در پاى كامپيوتر را در زندگى واقعى به كار بگيرد. اين نرم افزار ها فقط به لغات و صرف و نحو نمى پردازند و درست مانند حالت واقعى كه حالت چهره، حركات بدن و محط اطراف نيز بخشى از زبان به حساب مى آيند اين نرم افزار اين مهارت را در ياد گيرنده افزايش مى دهد كه براساس سرنخ ها و شواهد موجود به درك معنى پرداخته و يا پيام خود را منتقل كند. سايدر مى گويد: «[با اين نرم افزار] شما با حدس زدن معنى كلمات و عبارت ها شروع مى كنيد. چون هر صفحه از اين برنامه بر همين اساس تعبيه شده است. از نظر ما اين مهارت براى ادامه، محرك بسيار موثرى است.»
روزتا استون نرم افزارى است كه ۲۸ زبان را پوشش مى دهد، از زبان عربى گرفته تا ولزى و فرق نمى كند كامپيوتر شما PC و سيستم عامل آن ويندوز باشد يا آن كه اپل و سيستم عامل آن مكينتاش، چون با هر دو كار مى كند. قيمت اين نرم افزار هم براى سطوح مختلف فرق دارد. سطح ۱ ، ۱۹۵ دلار سطح ،۲ ۲۲۵ دلار و هر دو با هم ۳۲۹ دلار. مى توان در سايت اينترنتى اين شركت مشترك شد و به نسخه آن لاين آن دسترسى پيدا كرد. شركت ديگرى كه در اين زمينه كار مى كند ترانسپارنت لنگويج است. نام نرم افزار اين شركت! Language Now و آدرس اينترنتى آن www.transparent.com است. رويكرد اين نرم افزار به كلى متفاوت است. از اهداف طراحان اين نرم افزار دسترسى سريع به مطالب مرجع و لذت بخش كردن فرآيند يادگيرى است. چارلز مك گوناگل معاون مدير اين شركت مى گويد: به كمك اين نرم افزار زبان و حتى مطالب آموختنى به شكل و فرمى ارائه شد اند كه يك تجربه لذت بخش و نوعى كسب موفقيت در كاربر ايجاد مى كنند. تلاش به عمل آمده تا در يك متن از همه امكانات براى درك بيشتر كلمات بهره گرفته شود و حتى ترجمه كلمه در پائين متن وجود دارد تا اگر كاربر از طرق مختلف در آن صفحه به معناى آن كلمه پى نبرد در پائين صفحه به معنى آن دست پيدا كند و اين حسن را دارد كه مى تواند مطمئن شود برداشتش درست بوده يا نه.
يكى از مهمترين ويژگى هاى اين نرم افزار اين است كه نمايشنامه هاى ويدئويى دارد كه در آن بازيگران به زبان بومى خود صحبت مى كنند و در زير آن صفحه متن گفت وگو به زبان اصلى و زبان دوم نمايش داده مى شود تا يادگيرنده با زبان واقعى و آنچه واقعاً اتفاق مى افتد آشنا شود ضمن آنكه در هر لحظه كاربر مى تواند نمايش را متوقف كند و اگر كلمه اى در ميان كلمات نامفهوم بود معنى و تلفظ آن را مورد جست وجو قرار دهد. نكته اينجاست كه دنياى كامپيوتر به عنوان يك رسانه چندمنظوره متن، صوت و تصوير را يكجا در اختيار كاربر قرار مى دهد. كافى است كاربر به يك كلمه از كلمات متن اشاره كند تا تلفظ صحيح آن كلمه را از زبان يك فرد بومى آن زبان بشنود. كاربر مى تواند اين كار را بارها تكرار كند تا معنى و تلفظ آن كلمه در ذهنش ملكه شود.نكته بسيار مهم اين نرم افزارها اين است كه كارى به اين ندارد كه كاربر مبتدى است و كلمات، عبارات و جملات به همان شيوه طبيعى در زندگى روزمره مردم ادا مى شود تا يادگيرنده از همان ابتدا با وضعيت واقعى سروكار پيدا كند.
در عوض براى آنكه كاربر دچار مشكل يا سرخوردگى نشود امكاناتى برايش فراهم شده كه لغت به لغت يا عبارت به عبارت تقطيع كرده و به درستى بشنود و بياموزد اما آنچه به او نمايش داده مى شود همانى است كه در واقعيت اتفاق مى افتد. ويژگى ديگر اين نرم افزارها اين است كه بعد از آموختن متن نمايش كاربر مى تواند يكى از بازيگران را انتخاب كرده و به جاى او صحبت كند در آن صورت صدايش از طريق ميكروفن ضبط شده و مى تواند دوباره گوش كند و مقايسه كند و ببيند تا چه حد نزديك به متن اصى آموخته است. طبيعى است كه انسان بسيارى از مطالب را در بازى ها، معماها و جداول مى آموزد يعنى آموزش از طريق بازى و سرگرمى جاذبه و تاثير بيشترى دارد. بسيارى از نرم افزارهاى كنونى به اين خصلت انسان ها نيز توجه كرده اند و از طريق اين امكانات مثل پازل، سرگرمى، بازى پر كردن جاهاى خالى و غيره به يادگيرى زبان كمك مى كنند.نرم افزار Language Now ۱۶ زبان را پوشش مى دهد و ۴۰ دلار فروخته مى شود. هر چه تعداد زبان هاى پوشش داده شده بيشتر باشد قيمت آن گران تر است طورى كه همين نرم افزار با عربى و لاتين ۱۳۰ دلار است.شركت ديگرى كه در زمينه نرم افزارها و فناورى هاى مخصوص يادگيرى زبان فعاليت مى كند اورالوگ (Auralog) نام دارد كه در فرانسه است و نرم افزار آن Tell Me More نام دارد و آدرس اينترنتى آن www.auralog.com است.
نسخه ويژه آن ۱۹۵ دلار است و رويكردى متفاوت دارد. اين نرم افزار روى سه سى دى عرضه شده و همراه آن يك ميكروفن و يك گوشى هم وجود دارد. بر روى اين سه سى دى ۷۵۰ ساعت برنامه و درس ضبط شده است و مهمترين ويژگى آن تشخيص تكلم و نطق كاربر است. يعنى تا كاربر به سئوال ها پاسخ ندهد، نمى تواند به كار ادامه دهد. علاوه بر اين، نرم افزار مذكور بخشى به نام تلفظ جملات دارد كه كاربر مى تواند نحوه تلفظ خود را با تلفظ يك فرد بومى آن زبان مقايسه كند. هر جايى كه كارر نادرست تلفظ مى كند نرم افزار تشخيص داده و در متن با رنگ متفاوت مشخص مى كند و كاربر درمى يابد كه در آن جمله كدام كلمه را درست تلفظ نكرده، دوباره تلفظ مى كند تا به نتيجه مطلوب برسد. در بخش آواشناسى (Phonetic) نرم افزار، انيميشن هاى سه بعدى از حركات لب ها و صورت دارد كه كاربر مى تواند از روى آن تقليد كند و به محض آنكه تلفظش اشتباه باشد نرم افزار هشدار داده و كاربر را تصحيح مى كند.اگر نرم افزار مخصوص آموزش زبان به كودكان مى خواهيد دو گزينه شهرت زيادى پيدا كرده اند: يكى KidSpeak ۳۰ دلارى است كه توسط كمپانى ترانسپارنت ساخته شده و ديگرى JumpStart Spanish از كمپانى نالج ادونچر است.
• سايت ها
اگر به زبان اسپانيايى علاقه داريد و به دنبال سايت اينترنتى رايگان مى گرديد، بد نيست سرى به سايت خانم باربارا نلسون استاد دانشگاه كولبى بزنيد. آدرس آن از اين قرار است:
www.colby.edu/bknelson/excercises
اگر مى خواهيد با سايت هاى مخصوص آموزش زبان آشنا شويد به سايت زير مراجعه كنيد:ilovelanguages.com
اگر مى خواهيد معلمان واقعى در كار باشند به سايت berlitz.us/online مراجعه كنيد. اين سايت حداقل ۳۲ زبان را پوشش مى دهد. سايت هايى كه دستورالعمل هاى آن لاين در اختيار مشترى يا كاربر مى گذارند، اغلب از نرم افزارهاى مخصوص ويدئو كنفرانس استفاده مى كنند اما اينگونه ابزارها بسيار گران تمام مى شوند. به عنوان مثال شركت در ويدئو كنفرانس هاى اينگونه سايت ها علاوه بر اينكه به اينترنت با سرعت بالا نياز دارد، بسيار گران است. چون ۱۰ جلسه ۲ ساعت و ۱۵ دقيقه ۷۹۹ دلار هزينه دارد. تدريس هاى انفرادى آن به مراتب گران تر هستند. به عنوان مثال ۱۸ جلسه ۹۰ دقيقه اى به صورت انفرادى ۱۹۷۵ دلار هزينه دارد.
از نظر جاسمين كوك پلاگوتيز استاد آلمانى دانشگاه ايلينويز يافتن نرم افزار يا سايت مناسب ميان اين انبوه نرم افزارها و سايت ها كار آسانى نيست و يكى از معيارهاى انتخاب اين است كه چهار مهارت فهميدن از راه شنيدن، حرف زدن، خواندن و نوشتن در اين نرم افزارها لحاظ شده باشد. اين استاد دانشگاه كتابى در دست تاليف دارد كه به يادگيرى زبان به كمك فناورى ها پرداخته است. او نيز بر اين نكته تاكيد دارد كه زبان فقط لغت و صرف و نحو نيست، مردم با تغيير حالت صورتشان نيز حرف مى زنند.
• ترجمه
اگر به اينترنت دسترسى داريد به سايت گوگل به آدرس goggle.com/language-tools مراجعه كنيد، خواهيد ديد كه مى توانيد به طور رايگان از متن ها به زبان هاى بسيار مختلف سر دربياوريد. كافى است متنى را از زبان هاى مشخص به باكس اين نرم افزار منتقل كنيد و ترجمه آن را به زبان بومى خودتان به دست آوريد. اگر چه اين ترجمه ها به طور رسمى و جدى قابل استفاده يست، اما به هر حال به كاربر كمك مى كند از موضوع سر دربياورد.كسانى كه از كامپيوترهاى اپل با سيستم عامل مكينتاش نسخه۱۰.3 Mac OSX استفاده مى كنند، ابزارى تحت عنوان Sherlock دارند كه نوعى ابزار براى ترجمه است.(براى اطلاعات بيشتر در مورد اين كمپانى و نرم افزار ترجمه آن به سايت systransoft.com مراجعه كنيد.) براى كامپيوترهاى ديگر با سيستم عامل ويندوز مى توانيد به نرم افزار Babylon-Pro از كمپانى بابيلون مراجعه كنيد. كمپانى ترانسپارنت نيز نرم افزارى تحت عنوان EasyTranslater ارائه كرده است.
