نام نویسنده: شهرام شريف
شرق – اگر براى بسيارى از نمايشگاه هاى جهان روزهاى برگزارى، نقطه اوج آن رويداد باشد براى CeBIT كه عنوان بزرگترين نمايشگاه كامپيوتر جهان را بردوش مى كشد، ورود به روزهاى برگزارى مساوى است با پايان يك سال كار و شروع كار جديد. از همان روز اول مى توان بر در و ديوار اين نمايشگاه اعلان هاى برگزارى نمايشگاه سال آينده را ديد كه ضمن نمايش دقيق در برنامه ريزى آلمانى ها براى يك رويداد تجارى نمايانگر عطش سيرى ناپذير آنها در حركت به سمت تصاحب بيشترين فرصت هاى موجود در اين عرصه هم هست.
برخى رسانه ها امسال را آخرين سال امپراتورى اين رويداد بزرگ آى سى تى در قلب اروپا ناميده و حاضر نشدن برخى شركت هاى بزرگ را هم دليل عمده اين موضوع ذكر كرده بودند. اگر نخواهيم محو ماشين بزرگ و بدون نقص نمايشگاهى آلمانى ها بشويم هم بايد اذعان كنيم كه در واقع سبيت امسال در حد مهمترين واقعه آى سى تى جهان نبود و هيچ محصولى از آن جهان را شگفت زده نكرد. اما شايد پيش از آنكه بخواهيم اين افت نسبى را به گردن سبيت بيندازيم بايد به فضاى فناورى اطلاعات و ارتباطات در جهان توجه كنيم كه امروزه از چنان ابزارهاى اطلاع رسانى و قدرتمندى براى ارائه محصولات و تبليغات برخوردار است كه نياز به توجه به يك نمايشگاه فيزيكى را تا حد امكان كاهش مى دهد. از طرف ديگر به نظر مى رسد شگفتى جهان در مقابله با تكنولوژى اطلاعات روز به روز در حال كاهش است. اگر تا ديروز هر نوآورى ساده در اين بخش چشم ها را خيره مى كرد و جهان را تكان مى داد امروزه تكنولوژى هايى كه رشد آنها جهان را واقعاً هم تكان مى دهد كسى را شگفت زده نمى كند، حالا غيرممكن ترين اعمال جهان هم از طريق كامپيوتر و ابزارهاى ارتباطى چشم ها را خيره نمى سازد. متخصصان پيش بيى مى كنند جهان ارتباطات و تكنولوژى هاى اطلاعاتى بيش از اندازه در ذهن ها نفوذ كرده اند و حالا كمى هم زمان بازگشت است.
• تولد سبيت
زمان آغاز سبيت به بيست سال قبل بازمى گردد اما تا پيش از آن نيز اين نمايشگاه در قالب يك غرفه بزرگ در دل نمايشگاه الكترونيك در هانوفر آلمان برگزار مى شد. همين غرفه كه هم اينك نيز بزرگترين غرفه سبيت را در بر مى گيرد (سالن يك) در سال ۱۹۸۴ در كتاب ركوردها در زمره بزرگترين غرفه نمايشگاهى جهان ثبت شد. آلمانى ها در ابتدا اين نمايشگاه را CeBOT ناميدند كه مخفف نام مركز و دفتر سازمان هاى تكنولوژى به زبان آلمانى بود اما پس از آن كه موضوع تكنولوژى اطلاعات و ارتباطات در نمايشگاه رنگ و نمايى بيشتر پيدا كرد نام نمايشگاه نيز به CeBIT تغيير يافت كه به خاطر داشتنBIT (كوچكترين واحد اطلاعاتى در كامپيوتر) به موضوع فناورى اطلاعات و ارتباطات نزديكى بيشترى داشته باشد.
نمايشگاه سبيت (يا به قول خود آلمانى ها سى بيت) پيش از آنكه محصول هوشمندى آلمانى ها و كاردانى آنها در برگزارى رويدادهاى نمايشگاهى باشد محصول رشد گسترده فناورى اطلاعات طى بيست سال اخير در جهان نيز هست. در واقع پيش دستى آلمانى ها در مستقل سازى سبيت از نمايشگاه الكترونيك و ديگر نمايشگاه هاى هانوفر در سال ۱۹۸۶ و همچنين تخصصى كردن نمايشگاه بعد از سال ۱۹۹۶ موثرترين تصميم هايى بود كه در آينده سبيت و موفقيت آن طى سال هاى گذشته نقش عمده اى ايفا كرده است. به گفته مسئولان برگزاركننده نمايشگاه – Deutsche messe AG _ تصميم گيرى در مورد اين كه سبيت به طور مستقل برگزار شود اصلاً كار آسانى نبوده چرا كه نه از ابعاد بازار فناورى _ چنانكه امروزه رشد كرده – اطلاعى در دست بوده و نه از ميزان رويكرد و توجه شركت ها به اين رويداد نوظهور. با اين حال در سال ۱۹۸۶ آنها وقتى از بالاى برج Deutsche messe AG كه مركز فرماندهى سبيت محسوب مى شود سيل بازديدكنندگان را ديدند باور كردند كه تصميم و ريسك شان اشتباه نبوده است. در اين سال ۳۳۴ هزار نفر از نمايشگاه بازديد ردند و فضاى نمايشگاهى نيز بالغ بر دويست هزار متر مربع بود. اين يعنى چندين برابر ابعاد نمايشگاهى كه سبيت پيشتر در قالب آن برگزار مى شد.
اين ميزان استقبال غير منتظره اميدوارى ها را براى برگزارى بزرگتر اين رويداد در سال بعد بالا برد. با وجود آنكه تعداد شركت كنندگان در نمايشگاه افزايش يافت اما دو روز مانده به برگزارى نمايشگاه بارش برف سنگين يك متر و نيمى در هانوفر همه را نگران كرد. اما نگرانى موردى نداشت چراكه ميزان بازديد از نمايشگاه اين سال نيز بيش از صدهزار نفر نسبت به سال قبل افزايش يافت و حتى با نامگذارى سبيت آن سال به «SNOWBIT» عملاً برف هم به يك عامل بالقوه برزارى جذاب اين رويداد تبديل شد.طى سال هاى بعد رشد اين نمايشگاه ادامه يافت به طورى كه در نقطه اوج در سال ۱۹۹۵ بيش از هفتصد هزار نفر از نمايشگاه بازديد به عمل آوردند، در حالى كه يكصد هزار نفر آنها از خارج كشور آمده بودند. اين آمار به اضافه حضور شش هزار شركت در خود نمايشگاه نام سبيت را در كتاب ركوردها قرار داد كه از نمايشگاه اين سال به عنوان يك «فرارويداد» نام برده بود.
• بدون كامپيوتر هرگز
سبيت همه ساله توسط صدراعظم آلمان افتتاح مى شود و اين ضمن يادآورى اهميت اين رويداد نشانگر تاثير آن بر اقتصاد آلمان نيز هست. چنانكه شرودر در سخنان افتتاحيه خود نيز بر تاثير اقتصادى رويداد سبيت بر اقتصاد كشور سخن گفت و آن را غير قابل چشم پوشى دانست. او در واقع بر موضوعى اشاره مى كند كه بحث هاى جديد توسعه آى سى تى را در بر مى گيرد.
پس از مصارف علمى، خانگى و حتى اجتماعى آى سى تى حالا نوبت به تاثيرات اقتصادى آن رسيده به طورى كه «كاگرمن» مديرعامل شركت SAP كه حضور گسترده اى در نمايشگاه امسال داشت نيز در مراسم افتتاحيه گفت: «نوآورى در مدل هاى اقتصادى جانشين نوآورى در محصولات مى شود و اين يك انتقال استراتژيك و مهم براى صنعت آى تى است.» تركيبى كه مدير SAP در اين تحليل مدنظر دارد تلفيق تكنولوژى اطلاعات با زندگى اقتصادى امروز است؛ تركيبى كه اموزه شركت هاى آى تى و آى سى تى در تغييرات شاخص هاى آن نقش ويژه اى را ايفا مى كنند. كاگرمن مى گويد: «همه گيرى آى تى در سراسر جهان و ورود آن به زندگى روزمره به گونه اى است كه بدون كامپيوتر رشد علمى امكان پذير نيست، اين صنعت از آغاز به عنوان يك وسيله آغاز به كار كرد اما هم اكنون به بخش جدايى ناپذير تجارت جهانى تبديل شده است.» در جهانى كه هر چيزى، چيز ديگرى را تهديد مى كند حتى نمايشگاه سبيت به عنوان بزرگترين رويداد آى سى تى جهان نيز نمى تواند از اين تهديدها مصون باشد.
با اين حال سبيت نمايشگاهى است كه از ۱۹۶۵ تا امروز خود را با شرايط مختلفى تطبيق داده و تهديدهاى زيادى را پشت سر گذاشته است. در طول سال هاى پشت سر گذاشته حالا آنقدر انعطاف پذير شده كه از تكنولوژى به سمت ارتباطات و از ارتباطات به سمت اقتصاد و دوباره برعكس تغيير سير دهد. شايد به همين دليل است كه حتى در سالى كه برخى تحليلگران آن را سال پايانى حكومت سبيت مى دانند بيش از ۶۲۷۰ شركت در آن حضور پيدا كردند.
• سبيت و آسيايى ها
شهر شمالى، سرد و هميشه بارانى هانوفر كه در گشت و گذارى گذرا در ميان ساختمان هاى تازه ساز آن گاه كليساهاى تاريخى و معمارى هاى اروپاى كهن نيز به چشم مى آيد به شهر نمايشگاه هاى بين المللى معروف است. اين شهر صنعتى كه در جريان جنگ جهانى دوم يك بار از سوى متفقين به شدت بمباران شده در واقع از بابت برگزارى اين نمايشگاه هم به شكل مستقيم و هم به طور غيرمستقيم كاملاً سود مى برد. از آنجا كه ميزان ظرفيت هتل ها و مراكز اقامتى در شهر هرگز به تعداد بازديدكنندگان نزديك نمى شود بسيارى از خانواده هاى ساكن اين شهر خانه هاى خود را طى روزهاى برگزارى سبيت يا ديگر نمايشگاه ها با تمام وسايل موجود در ازاى مبلغى كه به مراتب از هتل ها ارزانتر است در اختيار بازديدكنندگان قرار مى دهند. اين خصوصاً براى شركت كنندگان آسيايى و آفريقايى كه هزينه حضورشان در يك نمايشگاه خارجى از اين دست بسيار گران تمام مى شود مقرون به صرفه است.
شايد تنها د روزهاى پايانى زمستان است كه مى توان چشم بادامى ها و چهره هاى شرقى زيادى را ديد كه با مترو از اين سو به آن سو مى روند. اين البته خيلى هم اتفاقى نيست كه آسيايى ها اينقدر به سبيت توجه نشان مى دهند. براى آنها سبيت بزرگترين آوردگاه آى سى تى جهانى است و به همين دليل است كه تايوانى ها را مجبور مى كند با ۷۷۷ شركت در سبيت حاضر شوند و همه ساله نيز بر تعداد شركت كننده هاى آنان افزوده شود حتى اگر از بسيارى از غرفه هاى آنان در طول نمايشگاه چندان بازديد به عمل نيايد و يا سفارشى صادر نگردد و قراردادى منعقد نشود.
در واقع اگر سبيت را نتوان از نظر اقتصادى و در كوتاه مدت يك راه حل منسب براى شركت هاى كوچك آى سى تى دانست به نوعى آن را مى توان به ويترين آى سى تى در جهان تشبيه كرد كه هر كسى سعى مى كند براى آنكه در جهت نگاه ها و رهگذران بين المللى قرار گيرد توان خود را در اين ويترين بنماياند. اين موضوع خصوصاً براى كشورهاى در حال توسعه كه اقتصاد و آى سى تى همزمان در حال رشدى را پشت سر مى گذارند اهميت ويژه اى مى يابد مثلاً تركيه كه سه سال است به طور ويژه روى نمايشگاه سبيت سرمايه گذارى كرده و خود ميزبان سبيت اروپا- آسيا (سبيت بليشيم) نيز محسوب مى شود سبيت آلمان را به هيچ وجه دست كم نمى گيرد و امسال با ۷۳ شركت و افزايش حضور ۸۰ درصدى عملاً بالاترين رشد را در زمينه حضور در نمايشگاه به خود اختصاص داد. چين، هنگ كنگ، كره و سنگاپور هم همچنان نسبت به سال هاى گذشته به طور گسترده ترى در نمايشگاه شركت مى كنند.
در كل آسيايى ها در حدود ۳۰ درصد از سبيت امسال را به خود اختصاص داده اند و اين در حالى است كه مجموع شركت كنندگان كشورهاى ديگر (به جز آلمان) از اين مقدار كمتر است و اين يعنى بعد از آلمان كشورهاى آسيايى سبيت را بيشتر از بقيه جهان جدى مى گيرند.با اين وجود و به رغم تعداد نسبتاً قابل توجه شركت هاى خارجى در سبيت اين نمايشگاه همچنان در نگاه اول يك نمايشگاه آلمانى و بعد يك نمايشگاه بين المللى به چشم مى آيد، حجم بالاى گزارش ها و اسناد و حتى فوروم ها و سمينارهاى متعددى كه به زبان آلمانى برگزار مى شوند مويد اين نكته است. اين مشكلى است كه حتى مسئولان نمايشگاه هم بر آن اذعان دارند. به گفته نيكى تارنتو مدير سبيت استراليا اين موضوع هميشه در جلسات مختلف برگزارى سبيت به شركت ها تذكر داده مى شود كه زبان انگليسى را بيشتر مورد استفاده قرار دهند اما به جهت آنكه مشترى نخست شركت كنندگان در نمايشگاه آلمانى ها هستند، آلمانى زبان نخست اين نمايشگاه شده است.
• سبيت و حضور بى پشتوانه ايران
اين براى دومين سال بود كه ايران با پرچم سه رنگ خود يك غرفه مستقل در نمايشگاه داشت (به همراه يك غرفه كوچك در سان برون سپارى)، البته ايران يك سال پيش از اين هم بدون بهره گيرى از نام كشور در سبيت شركت كرده بود. امسال هم در گشت و گذارى در نمايشگاه مى شد شركت هايى را يافت كه مشخصاً توسط ايرانى ها اداره مى شد اما هيچ آدرس و يا رنگ و نشانى از ايران به همراه نداشتند. هنوز خيلى ها با تاسف اعتقاد دارند اساساً در شرايط فعلى نام ايران براى حضور شركت ها در يك رويداد بين المللى تبليغ منفى محسوب مى شود و گفته مى شود هم اكنون بسيارى از شركت هاى ايرانى ضمن شراكت با شركت هاى تركيه اى و ايتاليايى و… از نام و آدرس آنها براى معرفى بين المللى خود استفاده مى كنند. مديران اين دسته از شركت ها تبليغ منى عليه ايران و محدوديت اقتصادى را دليل عمده اين انتخاب خود عنوان مى كنند اين چنين است كه به گفته يكى از مسئولان غرفه ايران دو سال قبل در نخستين حضور ايران در اين نمايشگاه بسيارى از بازديدكنندگان با تعجب به محصولات ايرانى نگاه مى كردند و باور نداشتند ايران بتواند اساساً در زمينه كامپيوتر و نرم افزار به توليد محصول برسد. در دومين حضور متوالى به نظر مى رسيد روند انتخاب محصولات و شكل حضور بهتر و مناسب ترى صورت گرفته است.
تجربه چند دوره حضور در نمايشگا هايى مثل سبيت و جيتكس به طور طبيعى نوع حضور ايران در اين گونه نمايشگاه ها را از يك شركت كننده تماشاگر صرف تغيير دده است. با اين همه حتى چنين حضورى كه با تبليغات مناسب، تهيه گزارش هاى جامع از وضعيت آى سى تى كشور، بروشور محصولات و … عجين شده، قابل مقايسه با حضور كشورى مثل تركيه نبود و نيست. در واقع شركت هاى ايرانى از جايى مى آمدند كه بزرگترين نمايشگاه بين المللى كامپيوترش (الكامپ) ۵۰ هزار متر بيشتر وسعت ندارد اين در حالى است كه وسعت سبيت ۳۰۹ هزار متر است. در الكامپ سال قبل تنها دو كشور خارجى حضور داشتند در حالى كه در سبيت اين ميزان به ۶۰ كشور مى رسد. اين اختلاف ها در مقايسه با مشكلى كه اخيراً از طرف شركت نمايشگاهى و وزارت بازرگانى نمايشگاه الكامپ را امسال به مرز تعطيلى كشانده چي قابل توجهى محسوب نمى شود. (در واقع امسال اصلاً الكامپى نداريم كه بخواهيم آن را با جايى مقايسه كنيم!) براساس برآورد كارشناسان ايرانى حضور در نمايشگاهى مثل سبيت به ازاى هر متر مربع بالغ بر يك و نيم ميليون تومان است.
بنابراين اگر شركتى بيست متر فضا بگيرد بايد سى ميليون تومان هزينه كند كه اين از توان بسيارى از شركت ها خارج است. پرويز ناصرى مديرعامل شركت ثناراى و يكى از مسئولان غرفه ايران مهمترين مشكل براى ايران را حضورهاى مقطعى و غيرپيگيرانه مى داند. او معتقد است ايران محصول قابل عرضه در چنين جايگاهى را دارد اما مشكل اينجاست كه محصولات قابل صدور ما كارهاى انتهايى حضور در بازارهاى بين المللى را انجام نداده اند. مثلاً ترجمه نشده و يا استانداردهايى مثل داشتن HELP و… را رعايت نكرده اند و يا به اطلاع رسانى از طريق اينترنت توجهى نكرده اند. موضوع بازاريابى ضعيف حتى از ديد خود شركت كنندگان ايرانى هم به عنوان نقطه ضعف اصلى شركت هاى ايرانى به شمار مى آيد.
• سبيت و معرفى برترين ها
سبيت به غير از آنكه محلى براى حضور تازه ترين تكنولوژى هاى ارتباطى است از جذابيت هاى ديجيتالى نيز خالى نيست. اين نمايشگاه مملو از BEST (بهترين) ها، FIRST (اولين) ها و largest (بزرگترين) هاست. دوربين هفت مگاپيكسلى تلفن همراه و بزرگترين صفحات نمايشى كه سامسوگ به نمايشگاه آورده بود به همراه سيستم هاى پيشرفته سينماى خانگى ال جى، سونى و گوشى هاى جديد سونى اريكسون، صفحات نمايش سه بعدى و نوت بوك هاى جديد توشيبا، جديدترين دوربين هاى ديجيتالى شركت هاى نيكون و المپيوس، نسل هاى جديد دى وى دى، تلفن هاى همراه نسل سوم شارپ و پخش كننده برنامه هاى تلويزيونى، قدرتمندترين كارت هاى گرافيكى و مادربردها از شركت هايى چون گالاكسى، ليدتك، آ اوپن، گيگابايت و… همه و همه نمادهايى از زندگى جذاب مصرفى محصولات ديجيتالى هستند كه از قضا براى بازديدكننده عادى بسيار سرگرم كننده تر از ديگر محصولات نيز هست. اما امسال در كنار اينها مسابقات جهانى بازى هاى كامپيوترى (WCG-2005) نيز برگزار شد كه خود به تنهايى با انبوهى از نوجوانان پرشور و علاقه مند براى گرم نگاه داشتن تنور يك نمايشگاه كافى بود. اينها البته در مقايسه با فوروم ها و سمينارهاى بسيارى كه در طى مدت زمان برگزارى نمايشگاه برگزار مى شود عملاً بار علمى چندانى ندارد.
برگزارى سمينارهاى مربوط به برون سپارى توسط شركت هاى بزرگ تحقيقاتى مثل گارتنر در كنار سالنى كه براى نخستين بار به برون سپارى (OUTSOURCING) اختصاص داده بودند تنها يكى از آن چندين و چند نمونه اى است كه موضوع يادآور مى شود كه حضور در همه رويدادهاى سبيت بيش از يك ماه زمان نياز دارد و حتى ديدن گذرى غرف ها نيز در طى يكى دو روز كامل ممكن نيست. شايد به همين دليل است كه همه ساله بيش از دو هزار روزنامه نگار از صدها رسانه جهان در مراسم شركت مى كنند و چندين شبكه تلويزيونى طى روزهاى برگزارى كاملاً برنامه هاى خود را از اين مكان پخش مى كنند و بزرگترين شبكه هاى خبرى مثل رويترز و بى بى سى يك تيم كامل با تجهيزات را در اين مدت در اتاق هاى از پيش اجاره شده مستقر مى سازند.
• • •
«آيا شما واقعاً مى توانيد آينده را ببينيد؟» اين شعار تبليغاتى سبيت امسال بود كه از يك سال قبل بر در و ديوار و رسانه ها قرار گرفته و به نمايش درآمده بود. به نظر مى رسد اين شعار در مورد نمايشگاهى كه مث يك ماشين بيست سال كاركرده و هنوز هم به رغم حرف و حديث ها بى نقص و به قولى مثل ساعت به كار خود ادامه مى دهد قابل تعميم باشد. به هر حال مسئولان سبيت بيست سال قبل توانسته بودند امروز را واقعاً ببينند آيا ما هم مى توانيم چنين كنيم؟
