نام نویسنده: مينو مومنى
شرق – براى سال ها نمايشگاه بين المللى تهران يا آن چيزى كه متشكل از چندين سوله و سالن و ساختمان است و هنگام گذشتن از بزرگراه چمران در ذهن ما نقش مى بندد، چيزى جز يك محل چندمنظوره تفريحى نبوده است. جايى كه بتوان ساعاتى را به همراه خانواده در آن به گشت و گذار پرداخت، در كنار آنها سفره ناهارى لابه لاى درخت ها و بالاى تپه مشرف به نمايشگاه پهن كرد و در حين گردش در فضاى نسبتاً دل باز و سبزآنجا احياناً سرى هم به برخى غرفه ها زد و نگاهى به محصولات (حال كتاب، فيلم، نوار يا سى دى يا اتومبيل و نان هر چه مى خواهد باشد) انداخت و در حقيقت ساعات مطلوبى را در يك روز تعطيل براى اعضاى خانواده فراهم كرد.
فضاى نمايشگاه بين المللى تهران طى ده ها نمايشگاهى كه اين سال ها در آن برگزار شده تقريباً بسيار شبيه به هم بوده و كاركردهاى چندگانه آن از تفريح و گردش و خريد از بازارهاى پهن شده روى آسفالت گرفته تا دويدن به دنبال بروشور (اين اواخر با جست وجو براى كيسه هاى نايلونى جايگزين شده) گسترش مى يابد. تصاوير تكرارشونده نمايشگاه بين المللى به همراه ترافيك هميشگى اش بخ جدايى ناپذير تمامى نمايشگاه هايى است كه در اين محل بى مانند برگزار مى شوند. اما جز اين نيست كه جز همين سوله ها و سالن هايى كه هنوز نام و پرچم كشورهاى مختلف را بر سر در خود حمل مى كنند جاى مناسب ديگرى براى برگزارى يك رويداد نمايش تجارى حال از انفورماتيك گرفته تا فرش وجود ندارد. واقعيت بى مانندى اين نمايشگاه آنچنان پررنگ است كه بخش هاى مختلف دولت و انجمن هاى خصوصى را چند ماه قبل در كنار هم و در مقابل شهردارى قرار داد تا همين مكان چندمنظوره با همه مشكلات خود جاى خود را به كارگاه چوب برى تخليه شده در چند كيلومترى تهران ندهد.
الكامپ (نمايشگاه الكترونيك، كامپيوتر و تارت الكترونيكى) تا چند سال قبل در رديف نمايشگاه هايى از آن دست هم قرار نمى گرفت. ارائه محصولات تخصصى كامپيوتر رغبتى را در بازديدكننده عادى برنمى انگيخت تا روزى به همراه خانواده به آن اختصاص يابد. اما وقتى رويكرد تكنولوژى كامپيوتر و اينترنت به سمت و سوى سرگرمى و بازار محصولات خانگى چرخيد اين نمايشگاه و ديگر نمايشگاه هايى از اين دست در رديف نمايشگاه هايى عمومى مثل «كتاب» قرار گرفتند. دو سال قبل براى ورود به الكامپ مى بايست از تونلى از CD و فيلم و كتاب و سخت افزار و هزار جنس جور و ناجور گذشت اما امسال خبرى از آنها نبود چراكه الكامپ مى خواست متفاوت باشد.
• ثبت نام آن لاين يا اسكناس هزار تومانى
يك نمايشگاه را مى توان از دو جهت مورد بررسى قرار داد، نخست از نقطه نظر ارائه محصولات و دوم از منظر شكل و شيوه برگزارى آن. دهمين نمايشگاه الكامپ (كه سابقه برگزارى آن با اسامى ديگر بيش از ده سال است) امسال از نقطه نظر برگزارى تلاش كرده بود تا تفاوت هايى نسبت به دوره هاى قبل از آن داشته باشد. شايد مهمترين مشكلى كه طى سال ها برگزاركنندگان امروزى آن (انجمن شركت هاى انفورماتيك) خود در مقابل آن قرار داشتند شكل ناشفاف و پرسروصداى ارائه غرفه ها به شركت هاى خاص بود به طورى كه همه ساله بحث تقسيم غرفه ها به دردسرسازترين بحث ميان شركت كنندگان و برگزاركنندگان تبديل مى شد و اغلب با دلخورى و قهر چند شركت نيز روبه رو مى شد. برگزارى چند نمايشگاه نزديك به استانداردهاى بين المللى در منطقه مثل جى تكس در دوبى و سبيت اوراسيا در تركيه و حضور شركت هاى ايرانى در آنها و آشنا شدن با فضاى برگزارى يك رويداد نمايشى آى تى كمك بسيارى به برگزاركنندگان الكامپ كرده تا ايده هاى جديدى را به اجر بگذارند.
ايجاد يك سايت اينترنتى دو زبانه كه ضمن اطلاع رسانى بتوان به شكلى كاربردى _ مثلاً ثبت نام براى شركت در نمايشگاه _ در آن انجام داد يكى از آنهاست. با شكل ثبت نام آن لاينى كه امسال براى دومين بار براى شركت كنندگان انجام مى گرفت در قيقت ثبت نام كنندگان بلافاصله از محل غرفه خود مطلع مى شدند و اين عملاً بحث پرمناقشه ارائه محل هاى مناسب به برخى شركت ها را كم رنگ كرد. براى نخستين بار امسال همچنين بحث ثبت نام از بازديدكنندگان نيز به اجرا درآمد كه در كنار فروش بليت هزار تومانى هدف اصلى احتمالاً فقط آشنا شدن با فضاى خريد بليت از طريق اينترنت بود چراكه در عمل بسيارى اوقات بليت هم از مراجعه كنندگان درخواست نمى شد. عادت كردن بازديدكننده ايرانى به بازديد مجانى از نمايشگاه بين المللى البته تا اندازه اى اعتراض هايى را برانگيخت اما واقعيت جز اين نيست كه تقريباً بازديد از هيچ نمايشگاه كامپيوتر و آى تى در دنيا مجانى نيست و قراردادن بليت امسال تا اندازه زيادى از بازديدهاى به قول دبير نمايشگاه غيرهدفمند جلوگيرى كرد.
به گفته مسئولان نمايشگاه در حدود نيمى از كسانى كه از نمايشگاه بازديد كردند از قبل در سايت نمايشگاه ثبت نام كرده بودند. احتمالاً فراهم نبودن زيرساخت هاى تجارت الكترونيك در كشور مانع از آن شد كه برگزاركنندگان الكامپ از ثبت نام كنندگان آن لاين مبلغى را دريافت كنند اما با توجه به نظرات مثبتى كه در مورد بليت فروشى و ثبت نام آن لاين طى روزهاى برگزارى عنوان شد بعيد نيست قيمت بليت الكامپ در دوره بعدى بسيار بيشتر از هزار تومان باشد.
البته نمايشگاه الكامپ هم مثل بسيارى از نمايشگاه هاى ديگر از برخى مشكلات خالى نبود به عنوان مثال بازديدهاى دسته جمعى دانش آموزان كه از نمايشگاه هاى ايران كاملاً مرسوم است يكى از مشكلات امسال بود. اصولاً نمايشگاه هايى از جنس الكامپ براى بازديدهاى تكى و شخصى آن هم براى مخاطبان تجارى طراحى شده اند و نه نمايش به گروه و دسته خاصى كه مى خواهند مثلاً به شكل بازديد از يك موزه بپردازند. به نظر مى رسد مشكلاتى مثل فقدان فضاهاى آموزشى و برنامه هاى تفريحى – گردشى برخى مسئولان آموزش و پرورش را به اين فكر واداشته بود كه مى توان با حضور در الكامپ فرصت مناسبى را براى دانش آموزان به وجود آورد در حالى كه عملاً به خاطر تعداد بالاى دانش آموزان در هنگام بازديد و نوع محصولات ارائه شده نه آنها فرصت يادگيرى داشتند و نه شركت ها مى توانستند به مشتريان اصلى خود خدمات نمايشگاهى خود را ارائه كنند.
• عبور از مرزهاى خصوصى
براى دومين سال پياپى نمايشگاه دستاوردهاى دولت در عرصه فناورى اطلاعات و ارتباطات در كنار الكامپ برگزار شد كه نسبت به سال گذشته هم در شكل ارائه خدمات و هم سطح و وسعت رشد قابل توجهى نشان مى داد. بهتر است نام اين بخش را دستاوردهاى تكفا در دستگاه هاى دولتى بناميم چون تقريباً همه بخش هايى كه از پروژه هاى تكفا بهره برده بودند در اين نمايشگاه به ارائه خدمات خود پرداختند.
كسانى كه سال گذشته غرفه دولت الكترونيك را بازديد كرده بودند مى دانند كه از مجموع فعاليت هاى يك ساله تكفا چيز چندانى بيرون نيامده بود كه حتى قابل نمايش دادن باشد اما در نمايشگاه امسال (در حالى كه حدود سه سال از تزريق اعتبارهاى تكفا به دستگاه هاى دولتى مى گذرد) مشخصاً پروژه هاى متعددى كه شكل اجرايى در دولت پيدا كرده بود معرفى شد. در اين زمينه چنان رقابتى ميان نهادهاى دولتى ايجاد شده بود كه حتى نهادهاى نظامى فعاليت هاى خود را معرفى مى كردند كارى كه پيش از اين سابقه نداشت. مشخص است نه حجم فعاليت ها در دولت و نه كيفيت بسيارى از پروژه ها در حد و اندازه اى نيست كه بتوان گفت پروژه دولت الكترونيك در دولت به نقطه مطلوبى رسيده است اما حضور بخش هاى دولتى عملاً الكامپ را از مرزهاى خصوصى فراتر برد، ضمن اين كه حضور اجبارى و يا اختيار دولتى ها در الكامپ آنها را با برخى سرويس هاى جديد ارائه شده توسط بخش خصوصى آشنا كرد.
• غايبين بزرگ
الكامپ اما فقط برگزارى نيست اين را هم برگزاركنندگان و هم شركت كنندگان به خوبى مى دانند. بهترين نمايشگاه هاى جهان اگر چيزى براى عرضه كردن نداشته باشند به هيچ نمى آيند. حضور شركت هاى خارجى و عرصه محصولات جديد آى تى دو عامل اصلى است كه يك نمايشگاه را از نظر محتوايى غنا مى دهند. حضور ۴۲۰ شركت داخلى در كنار تنها ۶ شركت خارجى از فقر شديد حضور خارجى ها در اين بزرگ ترين رويداد نمايشى آى تى خبر مى دهد.
سال گذشته برنامه ريزى براى حضور شركت هاى خارجى در الكامپ آغاز شد اما به گفته مسئولان الكامپ بحث و مناقشه هايى كه بر سر مكان نمايشگاه بين المللى بين شهردارى و وزارت بازرگانى درگرفت عملاً اجازه نداد كه برنامه ريزى براى حضور شركت هاى خارجى صورت گيرد. اما همه مى دانند فقط اين موضوع نيست كه خارجى ها به الكامپ نيامده اند. در حقيقت براى زمينه سازى حضور شركت هاى خارجى در يك نمايشگاه بين المللى مجموعه اى از زمينه سازى ها مورد نياز است. شايد برگزارى الكامپ تنا يكى دو ماه بعد از برگزارى جى تكس در دوبى اقدام مناسبى براى جذب شركت هاى خارجى نباشد. جى تكس در دوبى طى سال هاى گذشته با برنامه ريزى هماهنگ توانسته آنچنان توجه شركت هاى خارجى از شرق دور تا آمريكا را به سمت خود جلب كند كه تصور گرفتن بازار از آن دشوار به نظر مى رسد اما واقعيتى است كه نه ظرفيت هاى كشور كوچكى مثل امارات قابل مقايسه با ايران است و نه پتانسيل بازار فناورى اطلاعات دو كشور با هم قابل قياس است.
حتى از نظر ميزان بازديدكنندگان نيز جى تكس ظرفيت هاى ايران را ندارد. از آخرين نمايشگاه جى تكس در دوبى بيش از ۱۲۰ هزار نفر بازديد كردند و مقامات آن از اعلام اين تعداد در پوست خود نمى گنجيدند در حالى كه گفته مى شود در حدود ۲۰۰ هزار نفر از الكامپ امسال بازديد به عمل آورده اند. البته مشخص است نمايشگاه جى تكس در كنار فرصت هاى ديگرى كه در كشور امارات براى رشد فناورى اطلاعات، هدايت بازار و حتى رشد توريسم به وجود آمده تلفيق مناسبى از نمايش و حضور مقتدرانه در عرصه اقتصادى است اما در اينجا هنوز بحث در مورد سرمايه گذارى خارجى ادامه دارد.
• نمايشگاهى از محصولات وارداتى
الكامپ در زمينه ارائه محصولات چندان تفاوتى با سال هاى گذشته نداشت. اين بخش از الكامپ در حقيقت ارتباط مستقيم صنعت كامپيوتر و فناورى اطلاعات ما را با بازار روش مى كند. همه آن چيزهايى كه در الكامپ امسال مورد توجه بيشتر بازديدكنندگان قرار گرفتند در حقيقت توليد خود كشور ما نبودند به قولى الكامپ نمايشگاه بهترين محصولات وارداتى است.
در حقيقت اين يك واقعيت است كه ما در زمينه تكنولوژى كامپيوتر و رشد عجيب آن در جهان حتى در سطح مونتاژكننده هم خوب نيستيم. هر چند برخى شركت هاى ايرانى توانسته اند در بخش توليدات سخت افزارى ساده مثل كيس به موفقيت هايى برسند اما عملاً بازارهاى ايرانى پر از محصولات كامپيوترى است كه نقشى در توليد آن نداشته ايم. از طرفى در بخش هايى مثل نرم افزار نيز عملاً الكامپ نتوانسته چندان موفق عمل كند به طورى ك امسال بسيارى از شركت هاى نرم افزارى از حضور در الكامپ صرف نظر كردند اين در حالى است كه براساس مستندات ارائه شده حداقل چشم انداز حضور در بازار نرم افزار جهانى بيش از سخت افزار روشن است.
•••
به هر حال الكامپ اگر بزرگترين رويداد آى تى در ايران است كه توسط رئيس جمهور افتتاح مى شود و بسيارى از افراد شاخص دولتى، نظامى و خصوصى در آن از آى سى تى تعريف مى كنند هنوز از حمايت هاى لازم براى قوى شدن و بين المللى شدن برخوردار نيست.به گفته مسئولان آن در طول روزهاى برگزارى نمايشگاه اجازه برپايى حتى يك تراكت تبليغاتى در سطح شهر را ندادند، حتى در يك برنامه تلويزيونى همزمان با برگزارى نمايشگاه نيز ترافيك يك پنج شنبه بارانى را كاملاً به گردن الكامپ انداختند، غرفه برخى شركت هاى خارجى را پلمب كردند و…
