نام نویسنده: عليرضا کاشيان *
آی تی ایران – همانطور که مى‌دانيد در اواخر تيرماه امسال، هفدهمين نشست ICANN در کوالالامپور، پايتخت مالزى برگزار گرديد. اين اولين بار بود که ايران بطور رسمى نمايندگانى را بطور جدى براى اين نشست اعزام کرد بود. ICANN بطور متوسط سالانه 2 تا 3 جلس برگزار مى‌کند که حدود 400 تا 600 نفر از مديران و سياست‌گذاران و علاقه‌مندان مباحث مديريتى و تکنيکى اينترنت، در آن شرکت مى‌کنند.
مرتبط:
اخبار و اطلاعات مربوط به نشست آیکان در مالزی
در سال 2004، اولين جلسه در اواخر اسفند 82 در ايتاليا برگزار شد و در ادامه در تيرماه 83 در مالزى و دى ماه 83 آخرين جلسه در آفريقاى جنوبى برگزار خواهد شد. ICANN امروزه مهمترين سازمان مديريتى بر منابع اينترنتى است و فعاليتهايى همچون سياست گزارى در ثبت و نظارت بر دامنههاى اينترنتى و تخصيص و نگهدارى سرورهاى ريشه، پيگيرى مسائل داورى و تخصيص و نگهدارى IP ها در سرتاسر دنيا را بر عهده دارد.
ايران در طى سالهاى گذشته و از تاريخ تشکيل ICANN و موسسات و گروههاى کارى زير مجموعه آن، شرکت فعالى در مجامع ICANN نداشته و رغبت و منافعى نيز در جهت حضور در جامعه مديريت اينترنت احساس نمى‌شد. يکى از عوامل اصلى عدم حضور فعال ايران، نفوذ و رشد ديرهنگام اينترنت در در داخل ايران بوده است، چرا که دولت و دستگاههاى اجرايى، بيش از آنکه به مسائل بين المللى در زمينه اينترنت و حقوق کاربران در سطح جهانى بيانديشند، وظيفه ايجاد زير ساخت اينترنت در داخل کشور را دنبال کرده‌اند و به نظر مى‌رسد که روند منطقى آن تا کنون طى شده است. اصولا تا زمانى که ما کشورى صاحب نام، فعال و داراى پيشينه مثبت در فعاليتهاى اينترنتى نباشيم، قطعا در سطح بين الملل، براى بيان نظرات و اعمال آنها، اهرمى قوى نخواهيم داشت.
در سال گذشته تجمع جهانى جامعه اطلاعاتى در ژنو برگزار گرديد و مقامات بلند پايه کشورهاى مختلف در سطح روساى جمهور و نخست وزيران همراه با گروههاى فنى و حقوقى در آن شرکت کردند. از کشور ما نيز آقاى خاتمى به همراه مقامات مسوول دستگاههاى زيربط و جمعى از کارشناسان و مشاوران حضور داشتند. در همين راستا به ابتکار دبيرخانه شوراى عالى اطلاع رسانى، صحبتهايى براى حضور موثرتر و پررنگ‌تر در مجامع مديريتى و اطلاعاتى بخصوص در زمينه اينترنت انجام شد و با اينکه فرصت براى شرکت در اولين همايش سال 2004 در ايتاليا از دست رفت با اينحال در دومين همايش، چند نماينده از ايران شرکت نمودند.
از آنجا که در طول 2 سال گذشته، فعاليتهاى متمرکزى را براى پيگيرى مسائل حقوق بين‌الملل در زمينه اينترنت داشتيم و همچنين همکاريهاى نزديک با شرکتها و موسسات داورى اينترنت تبديل به استلزام شده بود، لذا در 12 ماه گذشته و در طول انجام يکى از پروژه‌هاى اطلاعاتى مربوط به شوراى عالى اطلاع رسانى، مطالعات بيشترى بر تاريخچه و چارت سازمانى ICANN انجام داديم. لذا با داشتن يک پيشينه قبلى از آنچه در ICANN و مديريت اينترنت در زمان قبل از ICANN داشتيم، در اين همايش شرکت کرديم.
اگر بخواهيم مختصرى از تاريخچه ICANN بگوييم بايد به حدود 10 سال پيش بازگرديم. حتما مى‌دانيد که هسته اصلى اينترنت در اواخر دهه 70 در ايالات متحده شکل گرفت و سازمانهاى مديريتى در اوايل دهه 80 شکل گرفتند. يکى از اولين سازمانهاى مديريتى که کاملا زير نظر ايالات متحده فعاليت مى‌کرد، IANA بود. IANA در حقيقت بزرگترين سازمان مديريتى است که در دهه 80 فعال بود و همه منابع اصلى اينترنت را در اختيار داشت. IANA وظايف مهمى را بر عهده داشت که امروزه نيز تعدادى از آنها را هنوز بطور انحصارى بر عهده دارد. در اوايل دهه 90 ميلادى و با گسترش اينترنت در کشورهاى غربى و شرق آسيا، کم کم فشار بين الملل براى مديريت جهانى بر منابع اينترنت بيشتر شد و ICANN متولد شد. در حقيقت ICANN وابسته به هيچ سازمان و دولت خاصى نبود و از اين جهت مى‌توانست مورد قبول دولتها باشد. با اينحال از آنجا که بسيارى از وظايف IANA به ICANN منتقل گرديده بود، تعداد زيادى از مديران ارشد IANA به ICANN آمدند و مى‌شد گفت که 80 درصد مديران ICANN نيز آمريکايى بودند. حتى بسيارى از کارشناسان بر اين عقيده بودند که ايالات متحده تنها با تشکيل ICANN جلوى بهانه‌هاى خارجى را گرفته است و همچنان همه کارۀ اينترنت در ICANN ، آمريکا است. بايد بگويم اين روند مدتى بطول انجاميد و با قدرت گرفتن کشورهاى ديگر در زمينه فن‌آورى اطلاعات، کم کم از اواخر دهه 90، اعضاى کميته اصلى ICANN تعديل شد و هر ساله از اعضاى آمريکايى آن کاسته و بر اعضاى بين المللى افزوده شد.
بايد گفت اين فشارهاى بين المللى شدن اينترنت به قدرى بوده است که حتى قبل از شروع کنفرانس WSIS در ژنو، سران کشورهاى در حال توسعه، خواستار خارج شدن بسيارى از توانمنديهاى مديريتى اينترنت از سيطره آمريکا شدند ولى جالب آنکه مديران ارشد آمريکايى در ICANN و IANA طى نامه‌اى به دبير کل سازمان ملل، اين فشارها را احساسى و غير منطقى قلمداد کردند و اعلام نمودند اگر اينترنت تا کنون اين همه توسعه يافته و با اين نظم خاص و سرمايه‌گذارى منسجم به اينجا رسيده است، قطعا مديون مديريت بالا و مطلوب ايالات متحده بوده است. آيا ما هم اکنون در زمينه توليد علم و مديريت منابع شبکه جهانى اينترنت دچار قصور هستيم که سران کشورهاى ديگر از پس ابر مه آلود ظاهر شده‌اند و به ناگاه خواهان مديريت بر منابعى هستند که 20 سال ايالات متحده براى بوجود آوردن آن زحمت کشيده است. من مايل نيستم در اين مقال به نقد اين نامه بپردازم با اينحال يافتن يک پاسخ عقلانى و منطقى براى اين نامه تامل زيادى مى‌طلبد.
در بهمن ماه 1382 که براى همايش منطقه‌اى RIPE همراه کارشناسانى از مرکز تحقيقات مخابرات و امور ارتباطات ديتا، به کشور امارات رفته بوديم من سوالى را بر سر ميز شام از آقاى بلاگزويج که مدير RIPE مى‌باشد، پرسيدم. ايشان به حساس بودن سوال من پى برد و سعى کرد به آرامى به من پاسخ دهد. من پرسيدم هم اکنون که در شرق آسيا، در منطقه‌اى که APNIC (يکى از 4 منطقه اصلى اختصاص IP) در يک جدال سخت براى رنج Ipv4 مواجه است و عمده بازه تخصيص يافته به اتمام رسيده و کشورهايى همچون چين و ژاپن به مشکل نبود IP کافى برخورد کرده‌اند، ايالات متحده با حضور در منطقه ARIN و دارا بودن بيش از نيمى از کل IP هاى موجود در جهان (حدود يک ميليارد و300 ميليون IP) در حالى که اگر به هر آمريکايى نيز يکIP اختصاص دهد باز هم يک ميليارد IP اضفه دارد، چرا حاضر نمى‌شود به کمک چين و ژاپن برود و مقدارى از بازه خود را از ARIN به APNIC منتقل کند. ايشان به من پاسخ دادند همانطور که مى‌دانيد، آمريکايى‌ها اينترنت را بوجود آورده‌اند و IP و همه چيز در اختيار آنها بوده است. بنا براين همه اکنون نيز منطقى است اگر بخواهند نيمى از IP هاى دنيا را داشته باشند. زيرا آنها صاحبان اصلى هستند و نه ما. اين پاسخ از جانب رئيس بلند پايه RIPE که مسوول IPهاى منطقه اروپا، خاورميانه و روسيه است، کاملا شفاف و روشن نشان مى‌دهد که منابع اينترنت در اختيار افرادى است که آنها را بوجود آورده‌اند.
شايد در جريان باشيد که در طول 2 يا 3 سال گذشته، مشکلات عديده‌اى بر سر اختصاص منابع اينترنتى به ايران وجود داشته است. از اواخر دهه 90 که اينترنت در ايران سرعت رشد بيشترى پيدا کرد و با نفوذ آمريکا در موسسات ICANN و IANA، بوجود آمدن چنين مشکلاتى منطقى به نظر مى‌رسيد. امروزه آمريکايى‌ها از هر روشى براى اعمال فشار استفاده مى‌کنند تا دسترسى ايران به منابع مهم اطلاعاتى کاهش يابد. از اخراج ايران از ليست گروههاى علمى بين المللى گرفته تا تحريم اطلاعاتى و نرم افزارى ايران که در مارس 2002 توسط بوش امضاء شد، همه و همه باعث فشار بيشتر بر ايران و دانش خواهان ايرانى شده است. يکى از مشکلات مهم در مورد منابع اينترنتى، قضيه ثبت دامنههاى اينترنتى توسط شرکتهاى آمريکايى است. در سالهاى گذشته چند شرکت آمريکايى ثبت کننده دامنههاى اينترنتى همچونGoDaddy و RegistryFly اقدام به مسدود کردن دامنههاى اينترنتى متعلق به ايرانيان نمودند. حتى اين شرکتها در استدلالات خود براى مسدود نمودن اين دامنه‌ها دچار ابهامات زيادى شدند. بايد بدانيد بيش از 100 شرکت مورد تاييد ICANN براى ثبت دامين در آمريکا فعاليت دارند. شرکت GoDaddy با مراجعه به آدرس دارنده دامين در بخش Whois اعلام کرده بود که از 2 ماه آينده، دامين‌هايى که آدرس ايران در آنها به چشم مى‌خورد، پاک خواهد نمود. بهانه اصلى اين شرکت، وجود تحريم عليه ايران و فشار دولت آمريا بر اين شرکت براى جلوگيرى به سرويس‌دهى به ايرانيان بود. از طرفى جالب است بدانيد اين شرکتها از طرف ICANN مورد تاييد قرار گرفته‌اند، که يک مديريت بين الملل است. مى‌دانيد که شرکتهاى مورد تاييد ICANN براى عضو شدن، بايد شرايط و فرمولهاى خاصى را رعايت کنند و تفاهم‌نامه و مرام‌نامه‌هايى را به امضا برسانند. فرض کنيد 100 شرکت مورد تاييد ICANN قرار گيرند و اين 100 شرکت در 5 کشور جهان حضور داشته باشند و اين 5 کشور با دارا بودن دولتها و حکومتهاى مختلف شرايط خاصى را براى سرويس دهى به خارجيان داشته باشند. به نظر شما چه بر سر جامعه مديريت بين الملل آمده است. حال فرض کنيد کميته مرکزى ICANN شروطى تعيين کند که هر شرکتى که مايل به عضو شدن در ICANN باشد بايد مثلا 10 مورد زير را رعايت کند و شرايط سختى را تعيين نمايد که تنها شرکتهاى غول پيکر آمريکايى، کانادايى و انگليسى و گاها استراليايى قادر به تامين آن هستند. حال اگر ما با اين کشورها مشکل داشته باشيم، چه بر سر حقوق ما در اينترنت خواهد آمد.
مساله‌اى که در بالا قيد شد و ساير مسائل مانند عضو شدن ايران در GAC که يکى از گروههاى اصلى ICANN مى باشد و نمايندگان دولتها در آن عضو هستند و همچنين روند توسعه Ipv6 در آسيا و پروژه دامين هاى بين المللى (IDN) در اين همايش توسط نمايندگان ايران پيگيرى شد و پيشنهاداتى براى بهبود رون حضور ايران در جوامع اينترنتى جهان، بزودى تقديم شوراى عالى اطلاع رسانى خواهد شد. همچنين تلاش خواهيم کرد با تشکيل يک گروه کارى شامل افراد علاقمند به حقوق بين الملل و مسائل فنى در مديريت اينترنت، روند ارائه پيشنهادات در جلسات بعدى ICANN و ساير مجامع مديريت اينترنت را بهبود بخشيم. از دوستان علاقمند به پيگيرى اين مسائل و عضو شدن در گروه کارى فوق، خواهشمندم با آدرس پست الکترونيکى اينجانب تماس حاصل فرمايند.
