مرتبط: تعجيل و اشتباه سايت بازتاب در مقايسه بازديد کنندگان سايتهاى فارسى
بخش مقاله آى تى ايران – پيرو انتشار گزارش «بازتاب» راجع به مقايسه بينندگان سايتهاى فارسى در اينترنت، نقدهاى مختلفى از سوى سايتهاى اينترنتى به ويژه در بخش IT، راجع به اين گزارش منتشر شد. كارشناس فنى «بازتاب» در گفت‌وگويى درباره ابهامات مطرح شده در اين‌گونه نقدها و موضوع ميزان بينندگان سايتهاى اينترنتى گفت: اصولا ميزان بينندگا سايتهاى اينترنتى از سه راه قابل بررسى است:
نخست از طريق «شمارشگر » سرور سايت، كه اطلاعات دقيق مربوط به ميزان ترافيك بينندگان سايت را به صورت روزانه اعلام مى‌كند، اين آمار، بر اساس تحليل اطلاعات موجود در log fileها به دست مى‌ايد. Log file، دقيق‌ترين اطلاعات بينندگان از جمله IP، زمان اتصال، تعداد صفحات، سيستم عامل مورد استفاده و مرورگر آنها را ثبت مى‌كند و تحليل نرم‌افزارى اين اطلاعات، منجر به ايجاد آمار شمارشگر سرور سايت مى‌شود.ضمنا اطلاعات اين شمارشگر تنها براى مديران سايت و وب‌مستر سايت قابل مشاهده است.
نوع دوم شمارشگرها كه براى كليه مراجعان به سايت‌ها قابل مشاهده است، معمولا از سيستمى استفاده مى‌كنند كه هر بار رجوع به سايت را به عنوان يك بيننده محاسبه مى‌كنند.
در اين نوع شمارش كاربران يك شبكه داخلى يا تلفنى، مراجعه‌كنندگان مختلف از يك دستگاه كامپيوتر و يا بازديدكننده‌اى كه در طول روز چند بار به يك سايت اينترنتى مراجعه مى‌كند، به عنوان بينندگان مجزا ثبت مى‌شود. البته بعضى از اين شمارشگرها علاوه بر شمارش تعداد رجوع به صفحه اول (به عنوان تعداد بيننده Visitor) آمار مراجعه به صفحات داخلى سايت را نيز به صورت مجزا تحت عنوان صفحان بازديدشده (Page Views) ثبت مى‌كند.
طريقه شمارش اين‌گونه كنتورها يا شمارشگرها نيز به اين شكل است كه پس از درخواست مديريت يك سايت از شمارشگر براى بررسى ترافيك اين سايت، كد كوتاهى در برنامه نرم‌افزارى صفحه Index سايت قرار مى‌گيرد و از اين پس، هر بار اين صفحه اجرا مى‌شود، آن كد كوتاه هم اجرا شده و تعداد اين اجراها در اين شمارشگرها حساب مى‌شود. به اين ترتيب كه با ديدن آن صفحه درواقع اطلاعات logfile بيننده، به آن شمارشگر هم ارسال مى‌شود. البته اين شمارشگرها رويه‌هاى خاص خود را براى شيوه محاسبه تعداد بازديدكنندگان دارند. مثلا ممكن است برخى در صورتى كه در فاصله كمتر از يك دقيقه از يك IP، دو بار به سايتى مراجعه شود، آنها تنها يك بازديدكننده را حساب كنند. شيو اعلام ترافيك اين سايت نيز به صورت عمومى است و مديريت سايت و بينندگان آن، به صورتى يكسان مى‌توانند با مراجعه به صفحه داخلى مربوطه شمارشگر كه ميزان بينندگان سايت در آن نمايش داده مى‌شود از ميزان ترافيك سايت خود آگاه شوند.
نوع سوم شمارشگرها، مربوط به شركت‌هاى توليدكننده نرم‌افزار است. اين شركت‌ها اطلاعات مربوط به عملكرد هر دستگاه كامپيوترى را كه از نرم‌افزار توليدى آنها استفاده كند، ثبت مى‌كنند. بنابراين چگونگى مراجعه به سايتهاى اينترنتى كاربرانى كه از نرم‌افزار توليدى اين شركت استفاده مى‌كنند، براى آنها ارسال مى‌شود. بنابراين، شركت‌هاى مذكور قادرند ميزان ترافيك سايتهاى مختلف اينترنتى را در ميان كسانى كه نرم‌افزارهاى توليدى آنها را بر روى كامپيوتر خود نصب كرده‌اند، محاسبه و اعلام كنند.
كليه كاربران اينترنتى مى‌توانند با مراجعه به سايت اين شركت‌ها، ترافيك سايتهاى مختلف را مشاهده كنند. اين كارشناس ادامه داد: همانگونه كه گفته شد، هر يك از سيستم‌هاى شمارشگر داراى ويژگى‌هاى خاصى هستند و نقاط قوت و ضعف خود را دارند درواقع سيستم شمارشگر سرور، تعداد كاربران كمتر، با صفحات بازديدشده بيشتر را نشان مى‌دهد و روش دوم، تعداد كاربران بيشتر با صفحات بازديدشده كمتر را اعلام مى‌كند و سيستم سوم هم مشابه رو اول بوده، اما اطلاعات را به صورت مقايسه‌اى ميان سايتهاى مختلف اعلام مى‌كند.
كارشناس فنى «بازتاب» ادامه داد: از آنجا كه مديريت سايتهاى اينترنتى نتايج شمارشگر سرور را كه تنها در اختيار خود آنهاست، معمولا اعلام نمى‌كنند و در صورت اعلام نيز ممكن است از سوى بينندگان مورد ترديد قرار گيرد، نتايج اين نوع شمارشگرها براى بررسى مقايسه‌اى ميان سايتهاى مختلف اينترنتى فاقد اعتبار لازم است.
سيستم دوم شمارشگرها نيز تنها در صورتى قابل استناد براى مقايسه ميان سايتهاى اينترنتى است كه سايتهاى مورد نظر همه از يك شمارشگر واحد استفاده كنند.
به طور مثال شمارشگر nedstat كه طى دو سال اخير به شمارشگر متداول و عمومى بسيارى از سايتهاى فارسى تبديل شده بود، بينندگان سايتهاى تحت پوشش خود را به صورت منظم و دسته‌بندى شده ارايه مى‌كرد كه در آخرين رتبه‌بندى ارايه شده از سوى nedstat در ميان سايتهاى ايرانى تحت پوشش، سايت گويا، بازتاب و خبرنامه گويا رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص داده بودند. اما از 3 ماه پيش اين شمارشگر، سايت‌هايى را كه آگهى تجارى داشتند، از پوشش خود خارج كرد و عملا سه سايت مذكور از فهرست بررسى آن حذف شدند. البته اينكه گفته مى‌شود شمارشگرهايى مانند nedstat كه از شهرت و توسعه زيادى برخوردار هستند و چندين هزار سايت اينترنتى را تحت پوشش قرار مى‌دهند، ممكن است اطلاعات ساختگى ارايه كنند، دور از واقعيت است. چرا كه عملا مديران يك سايت هيچ‌گونه دسترسى خاصى به سيستم داخلى اين شمارشگر ندارد و تنها مى‌توانند مانند مراجعان عادى، نتايج ترافيك سايت خود را در اين شمارشگرها ملاحظه كنند.
اما شيوه سوم، عملا عملى‌ترين و علمى‌ترين شيوه مقايسه بينندگان سايتهاى اينترنتى مى‌باشد. در واقع اين شيوه، اگرچه كل ترافيك يك سايت را ثبت نمى‌كند و تنها مراجعه كاربرانى را ثبت مى‌كند كه از نرم‌افزار مخصوص آن شركت استفاده كرده‌اند، اما در صورتى كه آن نرم‌افزار، ميان كاربران اينترنتى در سطح گستده متداول باشد، به جهت آنكه اطلاعات ارايه شده در اين سيستم غيرقابل تحريف مى‌باشد و همچنين در مورد كليه سايتهاى اينترنتى قابل تطبيق است، بهترين روش بررسى مقايسه‌اى سايتهاى اينترنتى به شمار مى‌رود.
اين كارشناس درباره گزارش «بازتاب» كه بر مبناى اطلاعات ارايه شده از سوى Alexa تهيه شده است، گفت: Alexa كه به كمك سايت پرطرفدار و متداول google فعاليت مى‌كند، بر اساس آمارى كه به كمك اطلاعات دريافت شده از طريق Toolbar مربوط به google ـ كه بر بسيارى از رايانه‌ها نصب شده ـ و بر مبناى مراجعه كليه كاربرانى كه اين Toolbar را بر روى سيستم‌عامل خود نصب كرده‌اند به سايتهاى اينترنتى متلف، ترافيك سايتهاى مذكور را محاسبه مى‌كند. بنابراين تعداد بيننده‌اى كه Alexa براى يك سايت اينترنتى اعلام مى‌كند، به دليل آنكه بخشى از كاربران فاقد Toolbar مذكور هستند، كمتر از ميزان واقعى است. اما رتبه‌بندى اعلام شده از سوى اين سايت، نزديك به واقعيت مى‌باشد. چرا كه اگر در نظر بگيريم فرضا حدود 30 درصد از كاربران اينترنتى از اين Toolbar در كامپيوترهاى خود استفاده مى‌كنند، رتبه‌بندى Alexa بر اساس اطلاعات تهيه شده كه درصد جامعه آمارى را شامل مى‌شود، از اعتبار علمى خوبى برخودار است. به عبارت ديگر، ترافيك كسانى كه آن Toolbar را نصب نكرده‌اند، در رتبه ترافيكى هيچ يك از سايت‌ها مؤثر نيست و بنابراين در مقياس كلى، مراجعه بخشى از كاربران، به همه سايت‌ها ثبت مى‌شود و مراجعه بخشى از كاربران نيز براى هيچ‌يك از سايت‌ها ثبت نمى‌شود.
اين كارشناس درباره ابهام ديگرى كه درباره رتبه سايت گوگل فارسى در Alexa مطرح شده، گفت: سيستم Alexa سايت گوگل را به عنوان يك سايت مورد بررسى قرار داده است و كل سايت گوگل پس از سايتهاى ياهو و مايكروسافت در مقام سوم سايتهاى جهان قرار دارد، بنابراين اعلام اين نكته كه سايت گوگل فارسى به صورت مجزا رتبه‌بندى شده است، صحت ندارد.
وى افزود: البته رتبه‌بندى سايتهاى كم‌ترافيك، طبيعتا به دليل آنكه نمونه آمارى محدو‌ترى را پوشش مى‌دهد، ممكن است با خطا توأم باشد. اما در مورد سايتهاى پربيننده اين خطا كمتر مى‌باشد.
كارشناس «بازتاب» در پايان گفت: اينكه اعلام شود سيستم‌هاى شمارشگر اطلاعات نادرست ارايه مى‌كنند، يك نتيجه‌گيرى غيرعلمى است. چراكه درواقع سيستم‌هاى شمارشگر هر يك داراى نقاط قوت و ضعفى هستند و هر كدام بخشى از اطلاعات مربوط به ترافيك را به صورت دقيق‌تر و برخى را با خطاى بيشترى ارايه مى‌كنند و در مورد وضعيت مقايسه‌اى سايتهاى اينترنتى، استفاده از اطلاعات شمارشگر شركت‌هاى مشهور نرم‌افزارى دقيق‌ترين شيوه بررسى مى‌باشد.
