نام نویسنده: سعيد احمدى بهنام
بخش مقاله ITiran – تجارت الکترونيک و به تبع ، مدلهاى تجارت الکترونيک اولين بار در اوايل دهه 70 ( ميلادى) ارايه شدند. در اين دوره استفاده از مدلهاى تجارت الکترونيک بسيار گران بود و عموم کاربران آن را ، شرکتهاى بزرگ مالى و بانکها و گاهى شرکتهاى بزرگ صنعتى تشکيل مى دادند.
EFT (Electronic Fund Transfer) از اولين نمونه هاى مدلهاى تجارت الکترونيک مورد استفاده بود که به منظور ارتباط مالى بين موسسات مالى مورد استفاده قرار مى گرفت. کاربرد تجارت الکترونيک در اين دوره دشوار بود.
به علاوه نياز به سرمايه گذاريهاى سنگين براى تهيه بستر موردنياز آن لازم بود. لذا محدوده کاربرد آن به موسسات مالى و شرکتهاى بزرگ محدود مى شد.
در مرحله بعد استاندارد EDI (Electronic Data Interchange) ايجاد شد که تعميمى ازمدل نقل و انتقالات مالى و بانکى با اتفاده از ابزارهاى نوپاى اطلاعاتى ، بود. با اين تفاوت که EDI ، امکان استفاده و بهره بردارى در ساير انواع مبادلات تجارى را نيز دارا بود.
EDI باعث شد تا دامنه کاربرد مدلهاى تجارت الکترونيک ، از محدوده موسسات بزرگ مالى به ابعاد وسيعترى گسترش بيابد.
در اين دوره EC با IOS ها (Inter Organization System) پيوند خورد و مدلهايى کاربردى و گسترده ايجاد نمود. مدلهاى تجارت الکترونيک در اين دوره براى فعاليتهايى نظير رزرو بليط هواپيما و معاملات سهام مورد استفاده قرار گرفتند.
با اين وجود پياده سازى مدلهاى تجارت الکترونيک بر اساس EDI نيز سنگين و هزينه بر بود. نياز به سرمايه گذارى بسيار، برا آموزش پرسنل و تهيه بسترهاى لازم وجود داشت. لذا تنها شرکتهاى بزرگ بودند که مى توانستند به ايجاد مدلهايى بر اساس آن بپردازند.
در نيمه اول دهه 90 ، اينترنت گسترش بسيارى پيدا کرد و به تدريج از حيطه دانشگاهى و نظامى خارج شد و کاربران بسيار زيادى در بين همه افراد جامعه ها پيدا کرد. گسترش World Wide Web و استانداردها و پروتکل هاى مربوطه از يک طرف باعث جذب هر چه بيشتر کاربران به اينترنت شد و استفاده از ابزارهاى IT در اين زمينه را عمومى نمود و از طرف ديگر اين امکان را براى شرکتها و موسسات ايجاد کرد که به گونه اى آسان و کم هزينه ، به انجام فرآيند اطلاع رسانى بپردازند.
مدلهاى تجارت الکترونيکى متنوعى در اين دوره ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند. تجارت الکترونيک به تدريج رونق گرفت و مدلهاى تجارت الکترونيک به عنوان دسته اى از مدلهاى دنياى تجارت ، مطرح شدند.
ايجاد بسترهاى مناسب و ارزان براى تجارت الکترونيک و رشد کاربران اين بسترها از دلايل رشد سريع تجارت الکترونيک در اين دوره بود. رشد فشارهاى رقابتى بين شرکتها نيز از ديگر دلايل توجه شرکتها به مدلهاى تجارت الکترونيک بود.
مدلهاى مطرح شده در اين زمان ، مدلهاى تجارت الکترونيکى ساده و اوليه بودند. به عبارت ديگر استفاده از تجارت الکترونيک در ساده ترين سطح آن انجام مى شد. مشکلات فنى و قايص موجود به علاوه ناآشنايى کاربران و شرکتها که مانع سرمايه گذارى آنها مى شد، باعث گرديد تا در اين دوره تنها مدلهاى اوليه تجارت الکترونيک مورد استفاده قرار گيرند. اين مدلها معمولا فقط به اطلاع رسانى به مشتريان خود در مورد شرکت و محصولات آن محدود مى شدند.
به تدريج و با گذر زمان ، شناخت کاربران و شرکتها از مزاياى مدلهاى تجارت الکترونيک افزايش يافت. از طرف ديگر مسايل فنى و تکنولوژى مورد استفاده نيز به مرور ارتقاء پيدا کردند. در نتيجه اين مسايل، به تدريج مدلهاى تجارت الکترونيکى تکامل يافته و مدلهاى جديد و پيچيده ترى، ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند.
در يمه دوم دهه 90 ( ميلادى) کاربران و شرکتها به صورت روزافزونى با نوآورى ها و ارتقاء تکنولوژى اطلاعاتى به عنوان بستر مدلهاى تجارت الکترونيک روبرو شدند. در اين دوره يکى از مهمترين تحولات در اينترنت، به عنوان يکى از بسترهاى تجارت الکترونيک،رخ داد. اين تحول افزوده شدن قابليت پردازش به مسايل اطلاعاتى بود. وجود قابليت پردازش امکانات زيادى را براى تجارت الکترونيک ايجاد نمود و باعث گسترش مدلهاى تجارت الکترونيک و افزايش کارآيى اين مدلها گرديد. در اين دوره مدلهاى تجارت الکترونيک و حجم مبادلات انجام شده توسط اين مدلها به صورت نمايى رشد پيدا کرد.
عموم شرکتهاى بزرگ و موفق که موفقيت خود را مديون مدلهاى تجارت الکترونيکى بوده اند، در نيمه دوم دهه 90 پا به عرصه وجود نهاده اند.
تا اواخر دهه نود ميلادى عموم مدلهاى تجارت الکترونيکى با تاکيد بر مصرف کننده نهايى شکل گرفته بودند و در دسته B2C ( Business to Consumer) قرار مى گرفتند. ولى به تدريج و با محيا شدن فرصتها و امکان استفاده جدى، شرکتهاى بزرگ نيز استفاده از مدلهاى تجارت الکترونيک را مناسب و سودآور يافتند. لذا به سرمايه گذارى در مدلهايى پرداختند که به استفاده از اين بستر در ارتباط بين شرکتها يارى مى رسانند و در دسته B2B (Business to Business) قرار مى گيرند. از اين دوره به بعد مدلهاى B2B به لحاظ حجم مبادلات بر مدلهاى B2C پيشى گرفتند.
کارشناس ارشد
مهندسى سيستم هاى نرم افزارى
saeedbehnam@hotpop.com
www.behnam.biz
