نام نویسنده: دكتر على اكبر جلالى
بخش مقاله ITiran – راه حل درست توسعه ICT در روستاها در نظر گرفتن يك روال مناسب است كه توسعه فرهنگى، اقتصادى، اجتماعى و سياسى را براى روستاها به دنبال خواهد داشت و به اجراى عدالت در جامعه كمك مى‌كند. تجربيات جهانى مى‌تواند در اين مرحله براى ما درس مناسبى باشد.
براى مثال در روستاى كاتميل در سريلانكا براى آشنا كردن مردم با اينترنت از راديوى محلى استفاده كردند. روش ديگر توسعه فرهنگى، برگزارى گروههائى در مكانهايى مثل مدارس روستايى، مساجد يا كتابخانه‌ها براى آشنايى روستائيان به خدمات ICT و جا افتادن اين مقوله بوده است.
مراحل اجراى كامل توسعه ICT روستائى مى‌تواند همچون توسعه دولت الكترونيكى در 5 مرحله: پيدايش، ارتقاء، تعامل، تراكنش و يكپارچه سازى ديده شود. در اولين قدم بايد مرحله پيدايش به دقت انجام شود كه تهيه سند راهبردى توسعه ICT روستاهاى كشور نيز در اين مرحله جاى دارد. اما فعلاً با توجه به پروژه‌هايى كه در ديگر كشورهاى جهان با موفقيت انجام شده است، مى‌توان مراحل زير را پيشنهاد كرد.
– دسترسى روستائيان به كامپيوتر و ايجاد شبكه‌هاى اطلاعاتى محلى در روستاها و آشنا كردن اهالى روستا با اين خدمات
– ايجاد يك شبكه ارتباطى مناسب با محل روستا و بكارگيرى متخصصين براى انجام مراحل مختلف طراحى و اجرى پروژه ICT روستائي.
– شبكه راديويى محلى شروع به كار نمايد و مزاياى اينترنت و ساير كاربردهاى ICT را براى روستائيان توضيح دهد و برنامه‌هاى مورد نياز مردم را بر اساس تقاضاى روستائيان تدوين كند تا شكل واقعى داشته باشد.
– شبكه راديويى با توجه به نياز روستائيان يك شبكه اطلاعاتى محلى تشكيل مى‌دهد كه در توسعه اين شبكه مردم روستا كمك خواهند كرد و پيشنهاداتى را در ارتباط با محتواى آن مى‌دهند. اين امر باعث تعامل مسئولين دولتى با روستائيان شده و روستائيان اين پديده را بهتر مى‌پذيرند. – شبكه راديويى با كمك مسئولين، مكانهايى براى استفاده عموم از اينترنت تشكيل مى‌دهد ب اين صورت راديو منطقه‌اى مانند يك مركز خدمات دهى اينترنت، ISP محلى خواهد بود.
– استفاده از تكنولوژى كه ارتباط مناطق روستايى را با نزديكترين لوپ محلى ارتباطى برقرار مى‌كند.
– دولت بايد ديد ابزارى و اطلاع رسانى به اينترنت داشته باشد نه اينكه از جنبه تجارى به اين مسئله توجه كند و به دنبال صرفه اقتصادى آن باشد.
– حمايت دولت بايد به اين صورت باشد كه تا جايى كه ممكن است منافع شركتهاى خصوصى را در نظر بگيرد و هرجا كه لازم باشد سرمايه گذاريهاى لازم را انجام دهد.
اميد است كه توسعه ICT در روستاها با برنامه چهارم توسعه كشور آعاز شود و در اين برنامه و برنامه‌ريزيهاى مناسب ديگرى كه در اين زمينه صورت خواهد گرفت، بتوان در يك فرصت زمانى مشخص، فاصله عميق ديجيتالى بين شهر و روستا از يك سوى و بين روستا و جهان اطلاعات از سويى ديگر را كاهش داد.
درصورتيكه تاخير بيشترى در اين زمينه صورت گيرد و به توسعه ICT در روستاها توجه جدى نشود مشكلاتى براى روستاها بوجود خواهد آمد كه شايد جبران آن آسان نباشد. عوارض عدم گسترش ICT در روستاهاى بسيار زياد مى‌باشند كه در ذيل به چند مورد پرداخته شده است.
1- افزايش مهاجرت روستائيان: مبارزه با مهاجرت روستائيان به شهرها، ادامه دارد و راهكارهاى گذشته سودمند نبوده است. در صورتيكه اقدامى اساسى صورت نگيرد، ين روند ادامه پيدا خواهد كرد و صنعت كشاورزى و دامدارى دچار مشكل اساسى خواهد شد. در بسيارى از نمونه‌هاى بررسى شده در جهان ديده مى‌شود كه آشنايى جوانان مستعد روستايى با ICT توانسته است نيروهاى خبره‌اى تحويل جامعه و ارگانهاى مختلف بدهد و همچنين فرصت‌هاى شغلى متفاوتى در شبكه‌هاى مختلف مطرح گردد كه روستائيان بهره‌مند شوند. اصولاً ICT به عنوان يك ابزار مهم تمركز زدائى در جوامع در حال توسعه توسط UNDP مطرح شده است.
2- تخريب منابع طبيعى: امروزه بهره‌بردارى بى‌برنامه از منابع طبيعى باعث شده است در بسيارى از مناطق كشور (مثل شمال ايران) با بحرانهاى مختلفى مواجه شويم.
3- كاهش درآمدهاى گردشگرى: جهانگردانى كه از ايران ديدن مى‌كنند اطلاع درست و سازمان يافته‌اى از آثار گرانقدرى كه در مناطق دور افتاده كشور موجود مى‌باشد ندارند.
ايران به عنوان يك كشور در حال توسعه كه جمعيت روستايى آن رو به كاهش و جمعيت شهرى آن رو به افزايش است، شديدا به توسعه ICT در روستاها و مناطق دور دست نياز دارد. اگرچه قدمهاى ابتدايى توسط بعضى وزارتخانه‌ها و سازمانهايى كه نوعا با روستاها ارتباط دارند در دست اقدام است، اما هنوز عزم و اراده لازم براى توسعه سريع و منطقى ICT در روستاها ديده نمى‌شود. در اين مسير با توجه به تجربيات كشورهاى همطراز ايران، گامهاى اوليه هدايتى و سرمايه‌گذارى زيرساخت حتماً بايد توسط دولت انجام شد. سپس با تقويت بخش خصوصى زمينه توسعه بيشتر فراهم گردد.
سند راهبردى توسعه ICT روستايى بايد در مرحله پيدايش تهيه شود تا همه دست اندركاران اين زمينه چشم‌انداز واحدى را دنبال كنند. نهايتاً اينكه كپى‌سازى تجربيات بسيارى از كشورهاى جهان در روستاهاى ايران كارساز نيست و بايد شرايط فرهنگى و بومى از يك سوى و آموزش روستائيان از سويى ديگر در كليه مراحل مد نظر باشد. اميد است همايش كاربرد فناورى اطلاعات و ارتباطات در روستا بتواند زمينة زمينه‌هاى علمى لازم براى توسعة اين پديدة ارزشمند در كشور را فراهم نمايند.
دبير همايش كاربرد فناورى اطلاعات و ارتباطات در روستا
پژوهشكده الكترونيك دانشگاه علم و صنعت ايران
e-mail: ajalali@iust.ac.ir
