نام نویسنده: مصطفى قوانلو قاجار
ضميمه همشهرى – فيلتر گذارى سايتهاى اينترنتى در چند ماه اخير به بحث روز در بين كاربران اينترنت تبديل شده و بسيارى از يكديگر مى پرسند چرا بايد سايتها و وبلاگهايى كه به نشر اطلاعات فارسى مى پردازند فيلتر شوند.
گروهى معتقد به ايجاد محدوديت به دلايل اخلاقى هستند. گروهى به ناآگاهى فيلترگذاران و اشتباهات سهوى آنان اشاره دارند اما آن چه مسلم است اين مسئله باعث شده تا كاربران براى رفع نيازهاى اطلاعاتى خود با مشكل مواجه شوند و اين مشكلات هنوز هم ادامه دارد. اين گزارش سعى در ريشه يابى و روشن نمودن كارايى فيلترينگ در ايران دارد.
ماجرا چه بود
مسئله از آنجا آغاز شد كه شركت پارس آن لاين پس از گزارش رويتر و سى ان ان اقدام به فيلتر كردن بيست هزار وبلاگ پرشين بلاگ كرد. گزارش رويتر به اشتياق كاربران ايرانى براى بازديد از وبلاگ يك «فاحشه» اشاره داشت. پس از چند هفته ISP هاى (شركت هاى خدمات دهنده اينترنت) ديگر نيز به طور همه جانبه به فيلتر كردن وبلاگهاى بلاگ اسپات و پرشين بلاگ پرداختند و در مجموع بازديد از ۳۰ هزار وبلاگ فارسى را ممنوع كردند كه البته با واكنش به موقع رسانه ها اين اقدام بيشتر از چند روز دوام نياورد و با توضيح روابط عمومى مخابرات ايران خاتمه يافت. در توضيح اين روابط عمومى آمده بود: «در پيگيرى اخبار رسانه ها پيرامون بسته شدن (فيلترينگ) دو سايت «پرشين بلاگ» و «بلاگ اسپات» مشخص و محرز شد كه اشتباه از شركت خصوصى «پارس آن لاين» بوده است. براساس ابلاغيه كميته تعيين مصاديق (مصوبات شوراى عالى انقلاب فرهنگى) تنها بنا بود تعداد اندكى از هزاران وبلاگ اين سايت ها بسته شود، اما شركت ياد شده نسبت به مسدود كردن كل دو سايت نامبرده اقدام كرده كه بلافاصله از سوى وزارت پست و تلگراف و تلفن دستور بازگشايى سايت ها صادر و به شركت «پارس آن لاين» نيز تذكر اكيد داده شد، اگر در اعمال مقررات دقت نكند، مستوجب برخورد قانونى است.
روابط عمومى وزارت پست و تلگراف و تلفن همچنين وظيفه خود مى داند از كاربران و دارندگان وبلاگ هاى اين سايت ها به ويژه روزنامه نگاران و نويسندگان ارجمندى كه به دليل خطاى ناكرده اين وزارتخانه، دچار مشكل شده يا به زحمت افتاده اند، پوزش بخواهد و بار ديگر بخش خصوصى را به لزوم دقت در فعاليت هاى ارتباطى خود توجه دهد.»
پس از اين اقدام به نظر مى رسيد توپ به زمين پارس آن لاين افتاده است چرا كه شركت پارس آن لاين با ارسال جوابيه اى به رسانه ها ضمن تأييد اطلاعيه وزارت پست اعلام كرد: مسدود نمودن دسترسى به كل دو سايت وبلاگ براى كاربران در مدت زمان بسيار كوتاه در اثر اشتباهى بوده است كه توسط اين شركت رخ داده است. ضمن پوزش از آن دسته از كاربران خود به ويژه روزنامه نگاران و نويسندگان كه از طريق خدمات اين شركت به دو سايت ياده شده در اين مدت كوتاه دسترسى نداشته و دچار مشكل و يا به زحمت افتاده اند تقاضا دارد با ارسال پيام و ذكر شناسه خود به پست الكترونيكى پارس آن لاين از يك ساعت خدمات اينترنت رايگان برخوردار شوند.»
پس از اين اقدام مديران پرشين بلاگ تصميم گرفتند تا با عملى واكنشى دسترسى كاربران خود را از طريق پارس آن لاين به پرشين بلاگ محدود كنند كه تا لحظه تنظيم اين گزارش هنوز اين محدوديت ادامه دارد.
مقصر چه كسى است؟
رضا هاشمى يكى از مديران پرشين بلاگ به خبرنگار همشهرى در پاسخ به اين سؤال كه چه كسى مقصر است؟ پارس آن لاين يا مخابرات؟ مى گويد: «شركت پارس آن لاين رأساً اين كار را انجام داده چرا كه از سه چهار هفته پيش نامه ها و ايميلهاى مختلفى از طرف كاربران منجمله مديران پرشين بلاگ براى پاس آن لاين فرستاده شد و آنها كاملاً در جريان كار بودند.
به همين خاطر بعيد مى دانم اين كار سهواً صورت گرفته باشد.»
وى درباره اقدام واكنشى مديران پرشين بلاگ مى گويد: «به خاطر همين برخورد ،تصميم گرفتيم دسترسى به وبلاگهاى پرشين بلاگ را از طريق پارس آن لاين محدود كنيم. هر چند اين كار ضرر مالى چندانى را متوجه شركت مزبور نمى كند اما اين پيام را به همراه دارد كه كاربران اينترنت هم مى توانند به اقدام تلافى جويانه دست بزنند»
وى تأكيد دارد كه حتماً در گزارش اين مسئله را قيد كنيم كه كاربران پرشين بلاگ با فرستادن نامه هاى اعتراض آميز از ما (مديران پرشين بلاگ) خواستند تا اقدامى در اين زمينه انجام دهيم و اين كار تا زمانى كه پارس آن لاين عذرخواهى رسمى از كاربران نكند ادامه خواهد داشت. اين درحالى است كه پارس آن لاين در نامه اى به رسانه ها عذرخواهى رسمى خود را انجام داده است.
آرشام فرح آور سرپرست پشتيبانى شركت پارس آن لاين در رابطه با اين كه چه كسى مقصر اصلى ماجراست مى گويد: «يك سرى از سايتهاى غيراخلاقى و يك سرى از سايتهاى سياسى به دستور مخابرات فيلتر مى شوند اما چون نرم افزارى كه سايتها را فيلتر مى كند هوشمند است و هر روز ليست خود را به روز مى كند ممكن است سهواً وبلاگها را هم فيلتر كرده باشد.»
وى مى افزايد: «در حال حاضر اگر وبلاگ يا سايتى كه به طور سهوى در ليست فيلترينگ قرار گرفته مى تواند با تماس الكترونيك مراتب را اعلام كند تا در اسرع وقت با توجه به نامه هاى زيادى كه به دست ما رسيده رسيدگى شود» وى در توضيح اين مطلب كه پارس آن لاين نه تنها چند وبلاگ بلكه تمامى وبلاگها را فيلتر كرده بود باز هم بر هوشمند بودن نرم افزار و اشتباه غير عمدى نرم افزار مربوطه تأكيد كرد. اما كدام كاربر اينترنت وجود داردكه براى رفع فيلتر وبلاگ يا سايت خود دست به نامه نگارى بزند. كاربران به راحتى مى توانند از شركتى ديگر خدمات اينترنت دريافت كنند. چنانكه بسيارى از ISP هاى كوچك به فيلتر كردن سايتهاى اينترنتى اهميتى ندادند.
فيلترينگ ناكارآمد
در روزهايى كه مسئله فيلترينگ مطرح شد هر روز تعدادى سايت يا راههاى گوناگون براى دور زدن فيلترينگ مطرح مى شد. تا جايى كه بسيارى از كارشناسان ارتباطات و اينترنت نسبت به ناكارآمد بودن فيلترينگ هشدار دادند. به روز شدن اطلاعات كامپيوترى اين امكان را به كاربران مى دهد تا هميشه از فيلتركنندگان سايتهاى اينترنتى جلوتر باشند. به طور مثال براى آن دسته از وبلاگ نويسانى كه هنوز به وبلاگهاى خود دسترسى ندارند يك راه مطمئن و بسيار ارآمد پيشنهاد مى شود.
در يك سال اخير به دليل حجم توليد محتواى فارسى موتور سرچ GooGle زبان فارسى را مورد پشتيبانى قرار داد. در حال حاضر هر وبلاگى در GooGle جستجو و ذخيره مى شود. هر كاربر مى تواند با جستجوى وبلاگ مورد نظر بر روى نسخه ذخيره شده كليك كند و به محتواى وبلاگ مورد نظر دست يابد. مگر آنكه موتور جستجوى گوگول نيز فيلتر شود.
شركت مخابرات ايران براى فيلتر كردن سايتهاى اينترنتى از نرم افزارى به نام Squid كمك گرفته است. چندى پيش مسعود داورى نژاد معاون مخابراتى وزارت پست اعلام كرد اين وزارتخانه در حال خريدارى نرم افزارهاى ويژه اى است كه به صورت حرفه اى سايتها را فيلت مى كند وى مدت اين اقدام را ظرف يكى دو ماه آينده اعلام كرده بود متأسفانه تا امروز هيچ يك از مسئولين مربوطه درباره چگونگى فيلترگذارى سايتهاى اينترنتى توضيحى نداده اند و در جواب خبرنگاران تنها بر هوشمند بودن و حرفه اى بودن اين نرم افزارها تأكيد مى كنند. بايد پذيرفت كه اين نرم افزارها كارآيى مطلوبى نداشته اند. نرم افزارهاى اعمال فيلترينگ به طور معمول در همه دنيا به دو طريق عمل مى كنند. طريقه اول ليستى از اسامى سايتهايى كه بايد فيلتر شود به نرم افزار مربوطه داده مى شود به طور مثال سايت boltan.com فيلتر مى شود. اين سايت به طور مشخص و توسط يك هيئت بررسى فيلتر مى شود اما ممكن ست در همين راستا سايتهاى همنام خود را به علت انبوه ليست فيلترينگ سهواً دچار فيلتر كند. به طور مثال سايتهاى Bolton. Bultan.bolth هم از دسترسى خارج شوند.
اما روش دوم استفاده از كلمات و حروفى است كه گمان مى رود در زمره سايتهاى غيراخلاقى قرار داشته باشند. بدين ترتيب كلمات وحروف در اختيار نرم افزار قرار مى گيرد و از اينجا خود نرم افزار است كه به طور خودكار سايتهايى را كه داراى كلمات و حروف مورد نظر باشد فيلتر مى كند.
اين روش هم داراى دو اشكال مهم است. به طور مثال نرم افزار فيلترينگ براساس اسامى كه در اختيار گرفته سايت xxy.com را فيلترينگ مى كند. اما ممكن است اين يك سايت مربوط ب دانش رياضى باشد و اصلاً ربطى به سايتهاى غيراخلاقى نداشته باشد. اما به علت تشابه اسمى فيلتر مى شود. اشكال دوم اين كه ممكن است يك سايت غيراخلاقى اصلاً هيچ نشانه اى از اسامى غيراخلاقى نداشته باشد به طور مثال نام اين سايت Kherad باشد. بنابراين اين سايت نمى تواند در روش دوم توسط نرم افزار فيلترينگ يافته و محدود شود. مهمترين مسئله و مشكلى كه بر سر راه فيلتركنندگان وجود دارد اين است كه واقعاً نمى توان يك به يك تمامى سايتهاى دنيا را شناسايى و آن را در ليست سياه قرار داد.بسيارى از دومين ها(نام سايتهاى اينترنتى)اجاره اى هستند و ممكن است پس از يكسال حتى ماهيت آن نيز تغيير كند. ه روز با گسترش اينترنت بر تعداد سايت هاى اينترنتى افزوده مى شود. در حال حاضر دنيا به سمتى مى رود كه هر كاربر اينترنتى براى خود يك سايت شخصى Home Page در فضاى سايبر اينترنتى داشته باشد تا بتواند در دهكده جهانى با ديگران ارتباط برقرار كند.
روند دات كام شدن حتى ايرانيان را نيز فرا گرفته و به زودى بسيارى از وبلاگها به سايت تبديل خواهند شد. بنابراين ديگر نمى توان با دادن نام Persianblog ياblogspot دسترسى به بيش از ۳۰ هزار سايت اينترنتى را غيرممكن كرد
muzi.persianblog.com
