نام نویسنده: عطا خليقى
روز نوشتهاى عطا – کافى است گشت و گذارى کوتاه در دنياى اينترنت داشته باشيم و با انواع سايتهاى اينترنتى (خبرى، آموزشى، خدماتى، ورزشى و …) آشنا شويم. با کمى تأمل به اين نتيجه خواهيم رسيد که کمتر کسى را (بجز در ايران) در دنياى امروز مى توان يافت که براى دل خود و بدون هيچ چشم داشت تجارى، اقدام يه ايجاد يک سايت اينترنتى کرده باشد. همه اين سايتها به نوعى با خرده فروشى در ارتباط هستند. يا موضوع و هدف اصلى ايجاد سايت، خرده فروشى است و يا اينکه اگر سايتى خدمات رايگانى ارائه مى دهد، در کنار آن به تبليغ سايتهاى خرده فروشى ديگر مى پردازد. بطور کلى، موضوع ايجاد درآمد در رأس امور قرار گرفته است. به عنوان مثال مى توانيم به سات !Yahoo اشاره کنيم که کم و بيش براى همه ما به واسطة سرويس هاى مجانى خوبش (مثل پست الکترونيکى) بسيار آشناست (اولين آدرسى را که من براى ورود به دنياى وب، در مرورگر خود، NetScape وارد کردم، آدرس yahoo.com بود). آيا تا بحال به تبليغاتى که در !Yahoo وجود دارد توجه کرده ايد. حال اگر موضوع طراحى کاملا حرفه اى آنها را بکار بگذاريم، خواهيم ديد که هيچ يک از اين تبليغات، خارج از مقولة تجارت الکترونيکى نيست و هدف اصلى آنها کسب درآمد است. تنوع تبليغات نيز بسيار جالب است. تبليغ براى مؤسسات توريستى، کرم ضد آفتاب، فيلم هاى سينمايى، کتاب، خدمات اينترنتى، مؤسسات لاغرى و … . همان تبليغاتى که در رسانه هاى ديگر همچون تلويزيون، مجلات و روزنامه ها مى بينيد، در اينترنت نيز خواهيد ديد. در واقع اينترنت به عنوان يک رسانه جديد، جايگاه خود را در مقوله تبليغات و تجارت به خوبى پيدا کرده است. تنها 800،000 نسخه از کتاب جديد هريپاتر، توسط سايت Amazon پيش فروش شده است.
حال نگاهى به سايتهاى ايرانى مى اندازيم. اگر سايتهايى را که وابسته به نهاد، حزب و يا گروهى خاص است و همچنين سايتهاى شخصى (وبلاگها نيز در اين مجموعه قرار مى گيرند) را به کنار بگذاريم، تنها چند سايت خبرى، فرهنگى-هنرى، آموزشى، ورزشى و همچنين چند سايت سرويس دهنده خدمات اينترنتى مجانى باقى خواهد ماند. اگر با پديدآورندگان اين سايتها، صحبت کوچکى داشته باشيد، به اين نکته پى خواهيد برد که همه آنها با سرمايه اى اندک شروع به فعاليت نموده اند و به کسب درآمد به اندازه اى که هزينه سايتهايشان مرتفع گردد، راضى هستند. برخى از اين سايتها که مورد توجه واقع شده اند به دليل توقع و نياز بازديدکنندگانشان مجبور به گسترش سايت و امکانات آنها شدند و در نتيجه هزينه بيشترى را نيز به منظور نگهدارى و يا امکانات نرم افزارى پرداخته اند. اما موضوع جالبى که مى توان به آن توجه نمود، راه هاى موجود جهت کسب درآمد براى پديد آورندگان اين سايتها است. در کشور ما به دليل عدم وجود زير ساختهاى لازم جهت ايجاد سايتهاى خرده فروشى (و به صورت کلى تجارت الکترونيکى)، پديد آورندگان سايتهاى اينترنتى از کسب درآمد مستقيم، محروم شده اند. به نظر مى رسد که تنها راه باقى مانده، تبليغات اينترنتى است. اما چه کسانى خواهان تبليغات اينترنتى هستند؟ همانطور که در بالا نيز اشاره کردم، حجم وسيعى از تبليغات اينترنتى موجود، به سايتهاى خرده فروشى تعلق دارد. به همين دليل سايتهاى اينترنتى ايرانى (که از داخل کشور هدايت مى شوند)، به علت نبود اينگونه سايتها، از تبليغات آنها نيز محرومند. اما مشترى ديگر تبليغات اينترتى در داخل، شرکتها و مؤسسات آموزشى مرتبط با امور اينترنتى و رايانه اى و البته کمى ضعيفتر، شرکتهاى غير مرتبط هستند. من به عنوان کسى که بصورت جدى با تبليغات اينترنتى در ارتباط هستم، مى توانم بگويم که حتى شرکتهايى که بصورت مستقيم با اينترنت سرو کار دارند (مانند ISPها، شرکتهاى ارائه دهنده خدمات ميزبانى وب و …) هنوز با تبليغات اينترنتى آشنايى ندارند و حتى از اصطلاحات و توانايى هاى موجود در اين زمينه نيز، نا آگاهند (ديگر انتظارى از بقيه شرکتها و مؤسسات نمى رود). با بررسى سايتها و شرکتهايى که به سايت پرشين بلاگ تبليغ داده اند، به اين نکته پى خواهيم برد که بيش از 80% از اين تبليغ دهندگان، براى اولين بار بوده است که از تبليغات اينترنتى استفاده نموده اند. و البته نکه جالب ديگرى نيز به چشم مى خورد. اين شرکتها سايتهاى ايرانى را بواسطه موضوع و همچنين تعداد بازديدکنندگان، مناسب تبليغات نمى دانسته اند ! (اين موضوع خود جاى بحث جداگانه اى مى طلبد) حال اگر نگاهى به تبليغات موجود در سايتهاى اينترنتى فارسى زبان داخلى بياندازيم، خواهيم ديد که بيش از 70% اين تبليغات به صورت معاوضه اى (Banner Exchange) است و سايتهاى اينترتى براى بالا بردن تعداد بازديدکنندگان خود، همديگر را بدون چشم داشت مالى، تبليغ مى کنند. من معتقدم که سايتهاى اينترنتى موجود در ايران، به واسطة عدم توجه صاحبان شرکتها و صنايع به تبليغات اينترنتى (به دليل عدم شناخت کافى از اين حوزه) و همچنين عدم وجود زير ساختهايى لازم جهت کسب درآمد مستقيم از بازديدکنندگان و يا کاربران خود (نه به دليل عدم وجود تخصص کافى) تونايى گسترش و در يک کلام حرفه اى شدن را ندارند. بدين منظور به نظر مى رسد توجه به موارد زير ضرورى است: 1) همکارى نهادهاى آموزشى و رسانه اى به منظور معرفى توانايى هاى موجود در حوزه اينترنت و به طور خاص، توانايى هاى تبليغاتى و درآمدزا 2) لزوم نگاه حرفه اى به مقوله تبليغات اينترنتى از طريق ايجاد گروه هاى تخصصى جذب تبليغات اينترنتى 3) تبديل موضوع تجارت الکترونيکى از يک خواب و خيال به حرف (کمى محقق شده) و در صورت موافقت به عمل 4) همکارى و حمايت شرکتها و تشکلهاى ارائه دهنده خدمات اينترنتى و همچنين شرکتها و مؤسسات آموزشى مرتبط با سايتهاى ايجاد کننده محتوا (اين نکته قابل توجه است که فروش شرکتهاى ارائه دهنده خدمات اينترنتى مانند ISPها، رابطه اى مستقيم با گسترش سايتهاى ايجاد کننده محتوا دارد!) در يک کلام، اگر حضور در اين حوزه را ضرورى مى دانيم (البته در اين مورد هم شبهه وجود دارد)، بايد انگيزه هاى لازم براى ورود شرکتها و گروه هاى تخصصى با نگاهى حرفه اى را فراهم آوريم. اينترنت به زبان فارسى در مرحله اى قرار دارد که لزوم حمايت از آن به شدت احساس مى شود. در غير اينصورت، بايد شاهد کمرنگ تر و ضعيفتر شدن سايتهاى موجود باشيم. بياييد قبل از آنکه حمايت کنندگان از خارج از کشور بيايند، خود دست به کار شويم.
