بازار کامپيوتر ايران قد مى کشد

نام نویسنده: مينو مومنى

دنياى اقتصاد – لازم نيست داخل شوى، همين که روزانه از کنار يکى از آنها بگذرى با انبوه مانيتورها و کيس ها و کارتن هاى ديگر لوازم کامپيوتر روبه رو مى شوى که بى نظم و ترتيب روى هم چيده شده و توسط چند کارگر نه چندان با احتياط به داخل حمل مى شوند. در حقيقت در طى همين رفت و آمدهاى روزانه است که متوجه مى شوى اينجا يکى از دهها بازار قطعات کامپيوتر است که در اين شهر بزرگ وجود دارند و روز ب روز نيز بر تعدادشان افزوده مى شود.
از سر در ورودى که رد مى شوى و پا به داخل که مى گذارى تابلوهاى تبليغاتى رنگى با طراحى هاى چشم نواز و با مخلوطى از اسامى داخلى و خارجى توجه ات را جلب مى کند. مردم يا درحال مقايسه قيمت ها در پَشت ويترين هستند و يا در حال حمل کردن جنسى خريدارى شده و يا تصميم گيرى درباره خريد يک قطعه جديد. در حقيقت اين قطعه هاى جديد و توانايى هاى تازه و به روز آورى زياد اين تکنولوژى است که بازار و تجارت آن را در همه دنيا پر رونق کرده است. برخى مغازه ها آنقدر در طى همين مدت کوتاه حضورشان جنس فروخته اند و رشد کرده اند که به اندازه دو برابر فضاى داخل مغازه در بيرون آن جنس هايشان را روى هم چيده اند. البته کمى دقت هم نشان ميدهد که اغلب اين مغازه ها که جنس هاى خود را به صورت عمده و تک فروشى با هم عرضه مى کنند حداقل يک يا دو انبار در بيرون از بازار و در همين ساختمان نيز دارند. به گفته يکى از همين فروشندگان رشد فروشگاه هاى کامپيوترى در طى دو سه سال اخير به سرعت رشد تکنولوژى کامپيوتر بوده با توجه به تازگى و افزايش توجه مردم در داخل کشور به اين تکنولوژى و خصوصا گسترش اينترنت اين فروشگاه ها نيز به سرعت به سوددهى رسيده و توجه افراد بيشترى را به سمت اين شغل جلب کرده است.

محبوبى از آن سوى آبها
اغلب اين جنس هاى تر و تميزى را که در اين بازار مشاهده مى کنيد با مشقت فراوان و از راههاى پنهانى و به صورت قاچاق وارد کشور شده و در اينجا پشت ويترين قرار گرفته است. بسيارى از آن ها از طريق لنج هاى فرسوده در درياى جنوبى کشور دهها کيلومتر را در بيم هراس صاحبان شان براى به دام نيفتادن پيموده اند و بعد از طريق جاده ها در لابه لاى ماشين ها و از کنترل هاى ايست و بازرسى پنهان شده اند تا به اين صورت در پشت ويترين هاى رنگارنگ اين مغازه چنين فخر بفروشند.
اين هم از عجايب است که چنين تکنولوژى که اين همه مورد استقبال و توجه درداخل کشور واقع شده و به راحتى و بدون مشکل نيز در داخل توزيع مى شود براى ورود آن کشور باي آن را پنهان کرد در حالى که هم مسئولان گمرک هم نمايندگان مجلس و هم وزراى دولت و همه کسانى که به نوعى درماجراى رفع موانع قانونى ورود قطعات کامپيوتر و حداقل در روشن شدن وضعيت متناقض قطعات کامپيوترى دخيل هستند به نوعى خود يا مجموعه هاى زيردستشان از اين بازار استفاده مى کنند تا لوازم مورد نياز دفاتر و ادارات شان را تامين کنند. بازار قطعات کامپيوترى اما به گونه اى رشد کرده که انگار همه درجهت رشد اين بازار و گسترش فرهنگ استفاده ازکامپيوتر در کشور بسيج شده اند. هر چند به گفته کارشناسان بسيارى از اين رشد مديون تکنولوژى منحصر به فرد و رو به رشد اين پديده است. على داج کارشنس فروش يک شرکت بازرگانى مى گويد: با وجود آن که اخيرا دولت ورود بخشى ازقطعات کامپيوترى را آزاد کرده است اما هنوز بخش عمده قطعات کامپيوتر که آزاد نشده اند به صورت قاچاق وارد کشور مى شوند. متاسفانه نه روش هاى جلوگيرى از ورود بى رويه قطعات کامپيوترى به کشور کارايى لازم را داشته است و نه رويش جايگزينى از طرف دولت انجام گرفته تا به نوعى خواست داخل پاسخ بگيرد.
اين کارشناس مى افزايد: دليل عمده رشد بازار کامپيوتر خواست داخلى و تقاضاى زياد براى خريد کامپيوتر در داخل کشور است. اين تقاضا در سال هاى اخير با توجه به گسترش کامپيوترهاى شخصى و استفاده و معرفى گسترده اينترنت در کشور رشد قابل توجهى داشته است. به همين دليل نه شاهد اين رشد تنها به صورت بازارهايى از اين دست هستيم بلکه مغازه ها و فروشگاههايى نيز در طى يکى دو سال اخير در بسيارى از محله هاى شهرهاى مختلف کشور ايجاد شده که يا قطعات کامپيوتر خريدو فروش مى کنند و يا به نوعى به ارايه خدماتى مى پردازند که به نوعى به کامپيوتر مرتبط مى شود.
وى مى افزايد: من به خودى خود اين رشد را هر چند که به صورت ناهمگون صورت گرفته در پيشرفت و گسترش فضاى انفورماتيکى کشور موثر مى دانم. من البته مى دانم بيشتر اين فروشندگان به دليل فروش و سود بالا به سمت اين تکنولوژى رفته اند و نه به خاطر گسترش تکنولوژى کمپيوتر اما بايد توجه کنيم امروزه تکنولوژى کامپيوتر و اينترنت عملا به تجارت گره خورده است و در حقيقت رشد اين ها به نوعى مديون بخش خصوصى فعال در آن و تجارى شدن و بازارى شدن است.

يک تجارت پرسود
برخى گزارشها حاکى از کاهش ميزان فروش رايانه هاى شخصى در جهان دارد. اما هنوز هم فروش رايانه در کشورهاى مختلف به مقدار بسيارى زيادى انجا مى شود به طورى که فروش رايانه هنوز يک تجارت پر سود است. از طرفى ديگر به گفته کارشناسان به زودى و با بالارفتن حداقل هاى نياز سيستم هاى نرم افزارى و سخت افزارى جديد به نوعى از ميزان اشباع بازار از کامپيوترهاى پرسرعت نيز کاسته خواهد شد و نيز بازار به کامپيوترها افزايش خواهد يافت. براساس آمارهاى دريافتى تنها در سال گذشته ميلادى يک ميليارد رايانه شخصيدر سراسر دنيا خريدارى شده است. همچنين پيش بينى مى شود تعداد كل رايانه‌هاى خريدارى شده طى چند سال آينده افزايش يافته و تا سال 2008 به مرز دو ميليارد دستگاه خواهد رسيد.
بى بى سى چندى قبل در يک گزارش نوشته بود: امروزه براى بسيارى از افراد دنيا رايانه بخش مهمى از زندگى آنها را تشكل مى‌دهد تا جايى كه نبود آن زندگى و فعاليت‌هاى شغلى روزمره‌ى آنها را بشدت تحت الشعاع قرار مى‌دهد. ، به گفته‌ى پژوهشگران، كشورهاى چين، امريكاى لاتين، اروپاى شرقى و هند بالاتري ركورد استفاده از رايانه‌هاى شخصى را خواهند داشت در اروپاى غربى قريب به نيمى از فروشندگان لوازم خانگى از رايانه‌هاى شخصى استفاده مى‌كنند، در انگليس هم اكنون در 40 درصد از منازل حداقل يك دستگاه رايانه وجود دارد در حالى كه اين ميزان درسال 1985 تنها 13 درصد بود.مهندسان و سازندگان رايانه‌اى مى‌گويند: با توجه به اهميت وجود رايانه در زندگى انسان، توليد و ساخت سيستم‌هايى كه بتواند سخنان و حتى زبان اشاره‌ى انسانها را با علائم واژه‌هاى رايانه‌اى درك كنند بشدت احساس مى‌شوند.

دوبى سرزمين آرزوها
وضعيت ايران در اين ميان با کشورهاى ديگر تفاوت آشکارى دارد.تا همين ندى قبل در حاليکه که بازار کامپيوتر درکشورهاى مختلف با رکود نسبى مواجه بود در ايران دوران شکوفايى بازارهاى کامپيوترى آغاز شده بود.امروزه در حالى اين بازار قدم هاى بعدى خود را محکم ترى بر ميدارد که بسيارى از شرکت هاى ايرانى با شناخت نياز بازار وارد اين عرصه شده اند و سعى مى کنند که نمايندگى هاى قطعات مختلف را از آن خود کنند. حميد رضا شاهنده يکى از فروشندگان قطعات کامپيوتر مى گويد: ما الان شرکت هاى زياد ايرانى را داريم که به دوبى رفته اند و از فضاى سرمايه گذارى در آنجا استفاده کرده اند و شرکتى را در انجا ثبت کرده اند.برخى از اين شرکت ها که به دليل نپيوستن ايران به سامان تجارت جهانى و قوانين تعيين کننده اى مثل کپى رايت عملا در ايران قادر به فعاليت منتاسب نبودند در دوبى به راحتى فعاليت مى کنند و رشد قابل توجهى نيز داشته اند.
اين فروشنده اضافه مى کند: اين شرکت ها به راحتى نمايندگى شرکت هاى مختلف را در ايران به عهده مى گيرند البته اغلب آنها نماينده واقعى نيستند بلکه به نوعى يک فروشنده محصولات شرکت محسوب مى شوند اما با وارد کردن برخى قطعات عملا ارتباط خوبى را هم با داخل و هم با شرکت هاى خارجى برقرار کرده اند.
عليرضا داج کارشناس فروش يک شرکت نيز در اين باره مى گويد: دوبى در طى سالهاى اخير رشد فراوانى در همه جهات داشته و خصوصا از نظر تکنولوژى کامپيوتر و بازار قطعات نيز از رشد قابل توجهى برخوردار بوده است. در اين شهر که هم اکنون شهر اينترنتى نيز محسوب مى شود عملا بازرگانان کشورهاى مختلف و نمايندگى هاى شرکت هاى معروف بين المللى وجود دارند و فضاى مناسبى را براى تجارت فراهم آورده اند. از اين رو توجه فروشندگان ما نيز بيشتر به جنس هايى است که از طريق دوبى وارد کشور مى شوند. خوشبختانه بيشتر جنس هايى که از طريق دوبى وارد کشور مى شود جنس هايى هستند که از کيفيت متناسبى برخوردارند.

قيمت نه ضمانت
هر چند اين کارشناس وبرخى فروشندگان بازارهاى کامپيوتر در کشور سعى بر دادن اطمينان از بابت بيشتر جنس هاى داخل بازار ايران دارند اما موضوع جنس هاى تقلبى و نبود گارانتى معبتر ضعفى است که تقريبا همگان بر آن اتفاق نظر دارند. در خريد از يک پارتى جنس که معلوم نيست چگونه خريدارى و حمل و به کشور وارد شده عملا نمى توان تضمينى از بابت سالم بودن آن قطعات و حتى واقعى بودن و تقلبى نبودن آن ارايه داد.
موضوع اجناس تقلبى آنچنان در ميان بازارهاى کامپيوتر و شرکت هاى کامپيوتر مهم تلقى شده که چندى قبل پيشنهاد قرار دادن يک استاندارد همگانى ميان تعدادى از شرکت هاى کامپيوتر مطرح شد و هنوز هم برخى نهادها به دنبال سرو سامان دادن به اين وضعيت هستند. اما تا آن موقع به نظر مى رسد که تهدد قطعات نامرغوب و تقلبى خريداران قطعات را هدف قرار داده است.
وضعيت در اين باره به اندازه اى نگران کننده شده که چندى قبل تعدادى از وارد کنندگان اصلى قطعات تجهيزات کامپيوترى HP تصميم گرفتند که انجمن HP را تشکيل دهند.بر اين اساس با توجه به آشفتگى شديد عرضه محصولات HP و سواستفاده بسيارى از اين آشفته بازار و ارائه نمونه هاى تقلبى و معيوب, اجرانشدن تعهدات درمورد گارانتى و بسيارى موارد ديگر ,دست اندرکاران اين صنف تصميم گرفتند که درجهت ارائه سرويس مناسب به مشتريان داخلى و گرفتن حق و حقوق قانونى مصرف کنندگان ايرانى از توليدکنندگان و پخش کنندگان خارجى اين محصول بطور همانگ و يکنواخت راه کارهايى را به اجرا گذارند که متضمن نفع مصرف کننده و و دست اندر کاران اين محصول شود…
اعضاى انجمن HP عبارت بودند از ايزايران.بدرالکتريک.ژرفنگر.سرور رايانه.رازپيشگامان. کامپيوتر ريز.محتسب.نگاره.هپتک.هپتون.و هپيران .
تشکيل چنين انجمن هايى البته موضوع تقلبى بودن اجناس را تا اندازه اى حل مى کرد اما واقعيت اين بود که مساله گارانتى نيز مساله اى قابل توجه بود. بسيارى از اجناس داخل بازار کامپيوتر يا گارنتى ندارند ويا گارانتى هاى آنان توسط شرکت هاى داخلى عملا به رسميت شناخته نمى شوند. يک فروشنده قطعات در بازار رضا مى گويد: تا زمانى که فضا براى حضور نمايندگان اصلى و يا ارتباط مسقتيم با شرکت هاى سازنده فراهم نشود ورود اين قطعات تقلبى و بدون گارانتى اجتناب ناپذير است خصوصا بيشتر به اين دليل که برخى از اين قطعات قيمت هاى به مراتب پايين ترى را نسبت به قطعات واقعى دارند و امروزه قيمت پايين تر واقعا مورد توجه خريداران قرار مى گيرد و اين يک معضل عمده ما نيز هست که خريداران فقط قيمت را مى بينند و نه گارانتى براى آن ها مهم است و نه اصل بودن جنس.

سخن آخر اين که
آنچه گفته شد بيشتر قطعات کامپيوترى و سخت افزار را در بر مى گرفت ولى در زمينه نرم افزار عملا اوضاع به مراتب بدتر است. نرم افزارها به دليل حجم کم شان به راحتى وارد کشور مى شوند. امروزه هر گونه نرم افزارى با هر گونه قيمتى در بازارهاى ايران پيدا مى شود. اغلب اين نرم افزارها به خاطر نبود قانون کپى رايت به راحتى خريد و فروش مى شوند و شايد به همين راحتى هم وارد کشور مى شوند. کشورهاى چون سنگاپور و چين و مالزى و پاکستان از جمله کشورهاى هستند که نرم افزاهاى وارد ايران از آن ها سرچشمه مى گيرد.
البته موضوع قاچاق نرم افزارها فقط منحصر به کشور ما نمى شود و عملا در بسيارى از کشورهاى دنيا با آن دست به گريبان هستند. اخيرا اتحاديه‌ى بين‌المللى صنعت فتوگرافيك (IFPI) طى گزارشى اعلام كرد كه ميزان توليد و فروش غيرقانونى ديسكهاى فشرده طى سال گذشته تقريبا تا سه برابر افزايش يافته است.براساس گزارش شبكه خبرى بى‌بى‌سى، مسئولان اين سازمان ميزان رشد توليد ديسكهاى قاچاقى را در سال جارى و در تمام دنيا رقمى معادل ‌٩/٢ ميليارد پوند تخمين زده‌اند.
در واقع علت اصلى اين قابليت، تكثير انواع موسيقى‌ها بر روى ديسكهاى فشرده است بدين ترتيب خسارت اصلى ناشى از اين خريد و فروشهاى قاچاقى بيش از همه متوجه كارخانه‌ها سازندگان قانونى ديسكهاى فشرده‌ى موسيقى خواهد شد.به گفته‌ى “برمن” رييس و مدير اجرايي“IFPI” ،اين نوع قاچاق جنايتى است كه تلفات جانى ندارد و بدين شيوه خسارات جبران ناپذيرى به اقتصاد جامعه وارد خواهد.رييس اين اتحاديه از دولتهاى سراسر دنيا خواستار وضع و اجراى قوانينى مبنى بر توقيف اين دزدان كپى كننده شده است.به گفته‌ى كارشناسان بيشترين گروههايى كه در اين ميان خسارت مى‌بينند عبارتند از مالكان فروشگاه‌هاى محلى، كارگران كارخانه‌هاى توليدكننده‌ى CD و هر گروه ديگرى كه به گونه‌اى با خريد يا فروش اين ديسكها سر و كار داشته باشد.
نرم افزارهاى قفل شکسته هر چند به خاطر پايين بودن قيمتشان مورد استقبال شديد کاربران داخلى قرار دارند اما در حقيقت به دليل ضررى که بازار و حيثيت انفورماتيکى کشور مى زنند عملا جز ضرر نفعى در بر ندارند. در حقيقت اين بازار مکاره فضاى کار شرک هاى کامپيوترى توليد کننده نرم افزار در داخل کشور را نيز با بحران روبه رو کرده است. بسيارى از اين شرکت ها به دليل کپى بردارى غير مجاز و فروش آشکار آن در بازارهاى کامپيوترى عملا از خير توليد نرم افزار گذشته اند.
وضعيت ناهمگونى که بر آن اشاره رفت عملا بحران هاى موجود در بازارهاى کامپيوتر کشور است. نبود گارانتى و استاندارد مشخص و همچنين نظارت کافى و نظارت اهل تخصص بر اين بازار عملا اطمينان خريداران را نيز تا اندازه زيادى افزايش داده است.يک خريدار قطعات کامپيوتر در اين باره مى گويد: براى من جالب اينجاست که برخى قطعات فقط براى 24 ساعت قابل تعويض هستند و اين زمان کوتاه بيشتر به اين دليل است که اين قطعه ها يک مشکلى دارند که حداقل 48 ساعت و يا يک هفته بعد از خريد پس گرفته نمى شوند.
بازارهاى کامپيوتر ايران با چنين اوضاعى همه چيز را در خود دارند از جنس هاى تقلبى تا مرغوب ترين قطعات کامپيوترى از تازه ترين نرم افزارهاى ساخت آمريکا تا پشرفته ترين ابزار هک و کرک از گارانتى هاى 4 ساله تا جنس هاى درهم بدون گارانتى و بدون زمانى براى پس گرفتن و ايچنين است که اين بازار در اين وضعيت در حال رشد کردن و قد کشيدن است. .