از ابتدای این هفته، طرح توقف صدور دفترچه‌های تامین‌اجتماعی و جایگزینی نسخه‌های کاغذی با نسخه‌های الکترونیک درحالی آغاز شد که به‌دلیل آماده نبودن برخی زیرساخت‌ها، نبود شناخت کافی از روندهای جدید و ضعیف بودن اطلاع‌رسانی همگانی درباره جزئیات این طرح، مردم در برخی شعب کارگزاری‌های تامین‌اجتماعی، بیمارستان‌ها و داروخانه‌ها دچار سردرگمی شدند.
براساس اعلام سازمان تامین‌اجتماعی کشور، سالانه حدود ۲۲ میلیون دفترچه صادر می‌شد و بیمه‌شدگان مجموعا ۳۸ میلیون بار برای تمدید دفترچه بیمه‌های خود به شعب کارگزاری‌های تامین‌اجتماعی مراجعه می‌کردند، در نتیجه با توقف صدور دفترچه‌های کاغذی و جایگزینی این ابزار با فرآیند الکترونیکی، حدود ۶۰ میلیون مراجعه به کارگزاری‌ها برای تمدید و صدور دفترچه کاهش می‌یابد که با توجه به شلوغی همیشگی شعب کارگزاری‌های تامین‌اجتماعی و زمانبر بودن مراجعات حضوری برای انجام کارهای اداری در شهرهایی مانند تهران، این حرکت می‌تواند تاثیر مثبت قابل‌توجهی بر بهبود زندگی شهروندان داشته باشد.
با این وجود به‌دلیل نوپا بودن این طرح و زمانبر بودن هماهنگی تمامی بخش‌های دخیل در اجرایی شدن آن، در روزهای اخیر گاهی افراد در مراجعه به برخی بیمارستان‌ها با این پاسخ مواجه شدند که امکان پذیرش از طریق شماره ملی فرد مقدور نیست و در صورت همراه نداشتن دفترچه بیمه هزینه درمان به‌صورت آزاد حساب خواهد شد. همچنین برخی داروخانه‌ها نیز اعلام می‌کنند که هنوز به سامانه نسخه‌پیچی آنلاین دسترسی ندارند و امکان تحویل داروها با ارائه کد ملی برای آنها مقدور نیست. با این‌حال معاون درمان غیرمستقیم سازمان تامین‌اجتماعی در پاسخ به پیگیری‌های انجام شده از سوی باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد که ناظران این سازمان در تمامی بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مستقر شده‌اند تا در صورت عدم پذیرش بیماران یا وجود اخلال در روند جدید درمان، به موضوع رسیدگی کنند.
وضعیت درمان افراد بدون کارت ملی
با توجه به اهمیت کارت ملی در حذف دفترچه بیمه، سازمان تامین‌اجتماعی از برگزاری جلسات متعددی با ثبت احوال و سازمان‌های دیگر برای دسترسی به سوابق هویتی افراد خبر داده و اعلام کرده است: اگر در بدو امر سختگیری کنیم ممکن است عرصه بر مردم تنگ شود، بنابراین همه فرآیندهای نظارتی را از اول شروع نمی‌کنیم و به تدریج این کار را انجام خواهیم داد.
سازمان ثبت احوال کشور به تازگی طی اطلاعیه‌ای با اشاره به نگرانی از ایجاد اخلال در روند درمان افرادی که برای دریافت کارت ملی هوشمند صرفا پیش‌ثبت‌نام کرده یا هیچ ثبت‌نامی نکرده و مدرکی هم ندارند اعلام کرده است: «تاکنون نزدیک به ۶۰ میلیون نفر از هم‌میهنان مراحل تکمیل ثبت‌نام خود را به انجام رسانده و از این میان صدور کارت هوشمند ملی برای بیش از ۵۰ میلیون نفر انجام پذیرفته و درخصوص بقیه افراد به تدریج درحال انجام است.»
طبق اعلام سازمان تامین‌اجتماعی از اول اسفندماه سال‌جاری، تمامی بیمه‌شدگان تامین‌اجتماعی می‌توانند با ارائه کارت ملی، شناسنامه عکس‌دار یا جلد دفترچه درمان به‌عنوان مدارک هویتی، خدمات درمانی را از کلیه مراکز کلینیک، پاراکلینیک، بستری و مطب پزشکان دریافت کنند. افراد زیر ۱۸ سالی که کارت ملی ندارند می‌توانند در مراجعه به مراکز درمانی، شناسنامه خود را همراه داشته باشند.
اطلاع از وضعیت بیمه افراد و استحقاق‌سنجی
در نبود دفترچه‌های کاغذی، اطلاع از دارا بودن بیمه یا مدت اعتبار آن، یکی از ابهاماتی بوده که از سوی افراد مورد پرسش قرار می‌گیرد. در نتیجه سازمان تامین‌اجتماعی طی اطلاعیه‌هایی نسبت به اعلام روش‌های استحقاق سنجی بیمه‌ای که می‌تواند توسط خود افراد یا پزشکان در زمان ویزیت انجام شود اقدام کرده است. بیمه‌شدگان قبل از مراجعه به مراکز درمانی می‌توانند استحقاق درمان خود را با یکی از روش‌های اعلام شده استعلام بگیرند. روش اول: شماره‌گیری کد#۱۶۶۶* از طریق تلفن همراه و انتخاب گزینه استحقاق‌سنجی؛ روش دوم: شماره‌گیری#۱۴۲۰*۴* و انتخاب گزینه استعلام اعتبار درمانی؛ روش سوم: مراجعه به سایت medical.tamin.ir و روش چهارم: مراجعه به سایت pwa.tamin.ir است.
به گفته شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم تامین‌اجتماعی، این روش‌های استحقاق سنجی در زمان مراجعه به مطب‌ها و مراکز درمانی، توسط منشی مطب و خود پزشک نیز قابل انجامند و این افراد به این ترتیب می‌توانند از بیمه بودن فرد اطمینان حاصل کرده و پس از آن حتی در صورت عدم استفاده از سامانه نسخه الکترونیک، دارو را در سرنسخه‌های کاغذی خود نوشته و تنها باید کد ملی بیمار را در بالای نسخه درج کنند. پس از آن کد ملی بیمار در مراجعه به داروخانه یا آزمایشگاه استعلام گرفته می‌شود و وی می‌تواند تمامی خدمات درمانی لازم تحت پوشش بیمه را دریافت کند. غفاری تاکید می‌کند: در چند ماه اول طرح اصرار به این نداریم که کد پیگیری که برای پزشک ارسال می‌شود در سر نسخه‌نوشته شود، اما بعد از آن، اگر کد پیگیری توسط پزشک برای سازمان تامین‌اجتماعی ارسال شود، واریز هزینه‌ها برای پزشکان به‌صورت فوری انجام خواهد شد.
چالش قطعی سامانه‌های نسخه‌نویسی آنلاین
یکی از انتقاداتی که در این مدت افراد نسبت به طرح نسخه‌نویسی الکترونیک ابراز می‌کردند این بود که در صورت کندی یا قطعی این سامانه‌ها چه باید کرد و چه تمهیداتی برای این امر اندیشیده شده است. به گفته معاون درمان غیرمستقیم سازمان تامین‌اجتماعی، افزون بر آنکه این امکان فراهم است تا پزشکان بدون دفترچه‌های تامین‌اجتماعی نیز بتوانند در سرنسخه‌های خود اقدامات درمانی لازم را قید کنند، هیچ الزامی به استفاده از سامانه‌های تامین‌اجتماعی برای نسخه‌نویسی آنلاین نیست. غفاری در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفته است: «سازمان تامین‌اجتماعی ادعا ندارد که سامانه‌های حوزه نسخه‌نویسی الکترونیک بدون مشکل و عالی است، سیستم کار می‌کند، اما ایده‌آل نیست. در خارج ایران برای استفاده از نسخه‌نویسی الکترونیک یک‌سال دوره آموزشی برای پزشکان گذاشته می‌شود، اما با دو روز کار کردن با نرم‌افزار ما دیگر مشکلی در استفاده از سامانه نیست. همچنین در خارج از ایران هم قطعی سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک وجود دارد و طبیعی است، اما قطعی زیاد طبیعی نیست، اما اگر یک‌بار در ماه این قطعی اتفاق بیفتد، طبیعی است.» وی در ادامه افزوده است: «نرمافزارهای دیگر در بازار است ممکن است برای پزشکان راحت‌تر باشد، به همین دلیل الزامی برای پزشکان نیست که حتما از سامانه نسخه‌نویسی الکترونیک تامین‌اجتماعی استفاده کنند، می‌توانند با استفاده از سامانه‌های دیگر فقط به سامانه سازمان تامین‌اجتماعی متصل شوند. پیش از این داروخانه‌ها برای هر بیمه‌ای باید یک سامانه نسخه‌پیچی الکترونیک در نظر می‌گرفتند. به‌عنوان مثال سامانه سازمان تامین‌اجتماعی، بیمه سلامت و سایر بیمه‌ها متفاوت بود، اما درحال‌حاضر این امکان فراهم شده که با یک سامانه تمامی بیمه‌ها پوشش داده شود. اگر همکاری در ابتدای طرح نسخه‌نویسی الکترونیک باشد باعث ارتقای نظام سلامت کشور خواهد شد و پرونده الکترونیک سلامت مزایای بسیاری دارد.»
همچنین دکتر مصطفی سالاری، مدیر عامل سازمان تامین‌اجتماعی نیز هفته گذشته در نشست خبری مشترک مسوولان سازمان تامین‌اجتماعی و سازمان نظام پزشکی کشور که با موضوع «جزئیات حذف دفترچه‌های درمانی» برگزار شد اظهار کرد: پزشکان و موسسات تشخیصی و درمانی اعم از طرف قرارداد و غیرطرف قراردادی که به تهیه سامانه‌های نسخه‌نویسی و نسخه‌پیچی الکترونیک مبادرت کرده‌اند و از سامانه‌های تحت مالکیت سازمان تامین‌اجتماعی استفاده نمی‌کنند، می‌توانند با استفاده از سامانه‌های در اختیار خود و از طریق پیاده‌سازی نرمافزارهای واسط (API)، نسبت به نسخه‌نویسی و پذیرش الکترونیک نسخ اقدام کنند. وی با بیان اینکه میزان نسخه‌نویسی‌های الکترونیک نسبت به ماه‌های قبل پیشرفت بهتری داشته است، گفت: الزامی به تولید نسخه الکترونیک نکرده‌ایم و در صورت امکان و تمایل، پزشکان این اقدام را انجام می‌دهند.
غفاری با تاکید بر لزوم صبوری برای رفع نواقص اجرایی این طرح گفته است: «طرح نسخه‌نویسی الکترونیک فقط مربوط به سازمان تامین‌اجتماعی نیست بلکه تکلیف قانونی است؛ تمام سازمان‌های بیمه‌گر مکلف شدند که نسخه به‌صورت الکترونیک نوشته شود. سازمان تامین‌اجتماعی هم پیش‌قدم شده است.» وی افزوده است: نسخه‌نویسی الکترونیک دو سال است که در تمام مراکز درمانی اجرا شده است و درمان غیرمستقیم، با توجه به گستردگی بیشتری که دارد، نیازمند توسعه برخی زیرساخت‌هاست. به گفته غفاری، بیش از ۱۸۰ هزار نسخه الکترونیک روزانه در مراکز درمانی به‌صورت الکترونیک نوشته شده و ارسال می‌شود و نواقص آن هم درحال حل شدن است.
در نشست هفته گذشته که با هدف شفاف‌سازی ابعاد مختلف این طرح برگزار شد، امیرعباس منوچهری، معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی درخصوص جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی از کد ملی بیمه‌شدگان گفت: یکی از مهم‌ترین دستاوردهای نسخه الکترونیک جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی است. وی افزود: بحث ایجاد راهکارهایی برای تایید صحت فرآیند درمان یکی از مهم‌ترین نکاتی بود که به آن توجه داشتیم. یعنی فردی که با دفترچه بیمه مراجعه کرده بیمه شده اصلی است و مرکز درمانی هم از صحت آن اطمینان دارد یا خیر؟ دکتر منوچهری با بیان اینکه تخلفات در زمان دفترچه بیمه‌ها نیز دیده می‌شد، گفت: راه‌هایی مانند انجام انگشت‌نگاری، چهره‌نگاری برنامه‌ریزی شده است. با سازمان ثبت احوال نیز جلسه داشتیم تا به اطلاعات شناسنامه‌ای افراد دسترسی داشته باشیم.
در کوتاه‌مدت، مقرر است که برای کاهش تخلفات احتمالی حذف دفترچه، کد رهگیری بیمه‌شدگان به شماره تلفن ثبت‌شده آنها پیامک شود. البته به گفته مدیران سازمان تامین‌اجتماعی، این موضوع فعلا برای چندماه اول اجباری نمی‌شود و هر زمان اجباری شد، مساله بروز تخلفات هم حل می‌شود.
تکلیف بیماران خاص و بیمه‌های تکمیلی در طرح جدید
در ادامه نشست مذکور، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تامین‌اجتماعی گفته است: نسخه الکترونیک در مراکز ملکی این سازمان حدود ۳ سال درحال اجراست. وی تاکید کرده: سازمان تامین‌اجتماعی درحال‌حاضر در تمامی مراکز بستری خود نسخه الکترونیک را اجرایی کرده است و بیش از ۶۵ میلیون نسخه در این مراکز تولید می‌شود. همچنین وی در این نشست اظهار کرد: ابتدای سال ۱۰ درصد و امروز بیش از ۷۰ درصد نسخ در مراکز طرف قرارداد سازمان به‌صورت الکترونیک نوشته می‌شود و در جریان است.
نحوه تعامل بیمه‌های تکمیلی به‌عنوان بخش مهمی از زنجیره درمان کشور با سیستم درمانی جدید، از جمله موارد مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. معاون درمان سازمان تامین‌اجتماعی در نشست هفته گذشته در این باره گفته است: این بحث یکی از دغدغه‌های اصلی ما بوده است و مذاکره‌هایی با بیمه‌های تکمیلی انجام شده است و با ۲۹ شرکت بیمه تکمیلی، توافقات لازم برای بهره‌مندی بیماران انجام شده است.
غفاری در تشریح روش‌های استعلام استحقاق درمان (پوشش بیمه درمان) برای «بیماران خاص» نیز گفته است: استحقاق درمان این دسته بیماران، همانند سایر بیمه‌شدگان است با این تفاوت که این بیماران در کد پیگیری و استعلام برخورداری از خدمات درمانی با پسوند «خاص» مشخص می‌شوند.
در نشست مشترک اخیر سازمان تامین‌اجتماعی و سازمان نظام پزشکی کشور، دکتر محمد جهانگیری معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی نیز تاکید کرده است که در تولید نسخه الکترونیک هیچ اجبار و الزامی وجود ندارد و این طرح مکانیزمی تشویقی است. تسهیلاتی را با کمک سازمان تامین‌اجتماعی و بیمه سلامت داریم و شش ماه فرصت تعیین شده تا مکانیزم‌ها کامل شوند. وی درخصوص دو طرح نسخه‌نویسی الکترونیک و عدم صدور دفترچه‌های کاغذی درمان تامین‌اجتماعی گفت: این دو طرح توامان پیش می‌روند ولی گره زدنشان با یکدیگر درست نیست. مطلوبیت حذف دفترچه این است که با نسخه‌نویسی الکترونیک همراه باشد.
وی همچنین افزود: اولین چیزی که در نظام سلامت به آن فکر می‌کنیم بیمار است و کیفیت خدمات نباید افت کند. دومین موضوع مهم محرمانگی اطلاعات است که نباید خدشه‌دار شود و سوم اینکه اگر پزشک نتوانست نسخه الکترونیک بنویسد، دسترسی بیمار به خدمات قطع نشود. جهانگیری با اشاره به اینکه در هیچ کجای دنیا نسخه الکترونیک در یک مقطع به‌طور کامل و صد درصدی انجام نشده و هنوز اسناد کاغذی در کشورهایی که نسخه الکترونیک دارند، برقرار است، گفت: تدابیر لازم باید انجام شود. مردم و ارائه‌دهندگان خدمت نباید دغدغه داشته باشند.جهانگیری درباره مشکلات پزشکان برای استفاده از چند سامانه بیمه‌گرهای پایه برای نسخه‌نویسی الکترونیک گفت: توافقی که انجام شده این است که در قسمت داروخانه از یک پنل استفاده شود. در نسخه‌نویسی نیز همین‌طور است، پزشکان می‌توانند هر سامانه‌ای را که مورد تایید است در مطب استفاده کنند و در یک پنل واحد نسخه بنویسند.
براساس اعلام معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی، قرار است کارگروه مشترکی که با سازمان تامین‌اجتماعی راه‌اندازی شده است پاسخگوی مشکلات اجرایی این طرح باشد. چنانچه مشکلی رخ دهد که پس از مداخله قابل حل نباشد، امکان تغییر مسیر در این طرح وجود دارد.
