نام نویسنده: محمد عليخاني
دنیای اقتصاد – امروزه مالكيت فكي (Inteletual property) و تجارت الكترونيك (E-commerce) رابطه‌اي تنگاتنگ دارند، چرا كه يكي از عرصه‌هاي مهمي كه مي‌توان آثار فكري مثل آثار چاپي، موسيقي، فيلم، خدمات و كالاهاي غيرمادي را ارائه كرد، شبكه جهاني اينترنت است.
اينترنت مي‌تواند به عنوان يك ماشين كپي و تكثير بسيار بزرگ مورد سوءاستفاده قرار گيرد. بنابراين، به حقوق پديدآورندگان اين آثار مي‌تواند از اين طريق خدشه وارد شود. يكي از شاخه‌هاي مهم حقوق مالكيت فكري، حق مولف، مصنف يا پديدآورنده اثر يا همان (copyright) است كه اكثريت قريب به اتفاق كشورها آن را به رسميت شناخته‌اند. منظور از آن حق انحصاري است كه پديدآورنده اثر ادبي (مثل كتاب، شعر، نمايشنامه و…)، هنري (مثل فيلم، طراحي، نقاشي و…) و يا نرم‌افزارهاي رايانه‌اي نسبت به استفاده از اثر خود دارد. انحصاري بودن اين حق بدين معني است كه ديگران نمي‌توانند بدون اجازه پديد آورنده اثر، آن را پخش، عرضه، اجرا و يا بهره‌برداري كنند. در صورت نقض اين حقوق، بسته به مورد، امكان طرح دعواي مدني (و گرفتن خسارت) يا كيفري وجود دارد. مدت حمايت از اين آثار، در كشورهاي مختلف متفاوت است. اين مدت در انگلستان تا 70سال، در كنوانسيون‌هاي بين‌المللي تا 50سال و در ايران تا 30سال پس از مرگ پديدآورنده اثر است. در سطح بين‌المللي، كنوانسيون‌هايي براي حمايت از اين آثار وجود دارد، مثل كنوانسيون 1886 برن و موافقتنامه جنبه‌هاي تجاري حقوق مالكيت فكري (TRIPS) كه جزو لاينفك پيوستن به سازمان تجارت جهاني (W.T.O) است. اين‌گونه آثار برخلاف اختراعات، نياز به ثبت در مراكز ثبت ندارند. در ايران هم طرح‌هايي در حال بررسي در مجلس شوراي اسلامي است، اما صرف‌نظر از آن، 3قانون در اين رابطه داريم: يكي قانون حمايت حقوق مولفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال 1348، قانون حمايت از حقوق پديدآورندگان آثار صوتي و تصويري مصوب سال 1352 و نهايتا قانون حمايت از پديدآورندگان نرم‌افزارهاي رايانه‌اي مصوب سال 1379.
در فضاي مجازي يا اينترنتي همانند دنياي واقعي، ولف يا دارنده آثار ديجيتالي مثل تصاوير، موسيقي، نرم‌افزار و مطالب نوشته شده، امكان باز توليد اثر خود را به راحتي دارد و هر كپي برابر اصل آن محسوب مي‌شود. اين از ماهيت انعطاف‌پذير اين محيط نشات مي‌گيرد كه مي‌تواند به ضرر دارندگان اين آثار هم تمام شود. به هر حال، مجازي بودن فضا موجب نمي‌شود كه اين آثار مورد حمايت Copyright قرار نگيرند.
