نام نویسنده: مینو مومنی
بزرگراه فناوری – اين روزها كمتر كس را مي‌توان مشاهده كرد كه به نوعي يك گوشي همراه به او پيوست نباشد. گويي زندگي بدون اين همراه پرسروصدا امكان‌پذير نيست. اما جذابيت اين همراه زماني فراگير شد كه به آن امكانات مختلفی چون ارسال پيام كوتاه متني يعني همان SMS نيز افزوده شد. همان امكان ساده‌ای كه تنها با پرداخت دو هزار تومان كليد ورود به آن صادر مي‌شد ولي در روزهاي نخست به‌دلايلي همچون ناآشنا بودن اكثريت از امكانات ويژه SMS چندان به آن روي خوش نشان داده نشد. اما رفته‌رفته با مشخص شدن جذابيت‌هاي خيره‌‌كننده اين سرويس، سيل هجوم متقاضيان به سمت مراكز مخابراتي سرازير شد و اين استقبال به شدتي بود كه مسؤولان را به اين تصميم‌گيري وادار كرد كه به نوعي براي واگذاري اين امكان، متقاضيان را در نوبت بگذارند.
از آن روزها مدت‌‌ها سپري شده است و SMS جزء جداناپذير گوشي همراه محسوب مي‌شود و قريب به اتفاق دارندگان گوشي همراه به نوعي معتاد اين تكنولوژي شده‌اند تا آن‌جا كه به گفته مديركل روابط عمومي و امور بين‌الملل شركت مخابرات در هفت‌ماهه اول سال جاري چهار ميليارد و 200 هزار SMS بين مردم رد‌و بدل شده است و مي‌توان گفت موج ميليارد‌ها SMS بر فراز ايران جاري است.
ما حق داريم
گرچه در روزهاي نخست فراگيري SMS عمده استفاده آن صرف تبادل اخبار و احوالپرسي معمولي روزانه مي‌ش و به‌طور كلي اين سيستم پيام‌گير متني جزء حريم خصوصي افراد به‌حساب مي‌آمد تا آن‌جا كه هر زنگ اعلام پيام كوتاه، براي مخاطب ياد‌آور يك شماره و فرد آشنا بود، اما رفته‌رفته شماره‌هاي ناآشنا با پيام‌هاي خاص بازرگاني كه شما را به خريد يك كالا و سپرده‌گذاري در يك بانك دعوت مي‌كرد به سوي گوش‌هاي مشترکان تلفن‌همراه سرازير شد.
گفته مي‌شود اولين بار اين پيام‌هاي تبليغاتي يكسان از شماره تلفن 985005 براي مشترکان ارسال شده بود. شماره‌تلفني كه براي اكثر مشتركان همراه چندان ناآشنا نبود، چراكه در حقيقت اين شماره متعلق به مركز SMS مخابرات كشور بود، شماره‌اي كه پيش‌ت مركز مخابرات از طريق آن به مناسبت‌‌هاي مختلف براي مشتركان خود پيام‌هايي با موضوعات مذهبي، تبريك و تسليت ارسال مي‌كرد.
در همان زمان ارسال پيام‌هاي تبليغاتي به تلفن‌همراه در جريان عيد نوروز بسيار اوج گرفت به‌طوري که بعد از تعطيلات، مسؤول مرکز SMS مخابرات را بر آن داشت كه طي مصاحبه‌اي رسما اين موضوع را تاييد و اعلام كند که شركت مخابرات در ازاي دريافت مبلغي اقدام به ارسال SMS در سطح وسيع كرده است .
به عقيده او ارسال SMS تبليغاتي به تلفن‌هاي همراه مشترکان منع قانوني ندارد، چراکه تلفن‌همراه مطلقا جزء مالکيت مشترکان محسوب نمي‌شود و به همين علت مخابرات حق درد پيام‌هاي تبليغاتي براي مشترکان ارسال کند و از اين راه به درآمدزايي بپردازد.
در همين حال خبرگزاري ايرنا نيز در آن زمان گزارش داد که هزينه ارسال SMS به هر 100 هزار مشترک یک ميليون و 600 هزار تومان است و اگر شرکتي بخواهد پيام محصولش در سطحي وسيع‌تر منتشر شود، تخفيف‌هاي لازم نيز به آن تعلق مي‌گيرد. در همين حال برخي حقوقدانان نيز نسبت به ارسال SMS تبليغاتي به تلفن‌هاي همراه واکنش نشان دادند و آن را نقض حقوق شهروندان و مشترکان تلفن‌همراه دانستند، چراكه اين حقوقدانان اعتقاد داشتند، اگر ارسال SMS حق مخابرات باشد بايد بتوان شکل مشابهي از تبليغات را نيز درباره تلفن‌هاي ثابت به کار گرفت و به اين ترتيب مي‌توان در حين مکالمه با تلفن ثابت و يا در زمان‌هايي ديگر مکالمه را قطع و به ارايه پيام تبليغاتي پرداخت.
علاوه بر حقوقدانان، رضا پرويزي دبير سابق كميته مبارزه با جرايم اينترنتي نيز اعتقاد داشت فرستادن پيام‌هاي تبليغاتي ناخواسته به تلفن‌هاي همراه در حقيقت نوعي مزاحمت تلفني محسوب مي‌شود که مشمول ماده مربوطه قانون مجازات اسلامي درباره مزاحمت‌هاي تلفن‌هاي همراه قرار مي‌گيرد. بر اساس اين بند از قانون مجازات کساني که از طريق تلفن اقدام به مزاحمت براي شهروندان کنند يك تا شش ماه حبس و جزاي نقدي و همچنين قطع خط تلفن فرد مزاحم خواهد بود.
هرچند به نظر دبير كميته مبارزه با جرايم اينترنتي قانوني محسوب مي‌شد، اما بعيد به‌نظر مي‌آمد كه بتوان آن را عليه خود مخابراتي‌ها به اجرا درآورد.
به هر حال اعتراض‌ها در آن زمان بسيار شدت گرفت و عده‌‌اي از كارشناسان مخابرات و آي‌تي نيز به اين اقدام مخابرات واكنش نشان دادند. اين عده اعتقاد داشتند، مخابرات ايران براي تلفن‌هاي همراه هزينه زيادي پس از صرف زمان بسيار طولاني از مشترکان اخذ مي‌کند و حتي هزينه SMSها را نيز تمام و کمال دريافت مي‌کند. لذا نمي‌توان اين اقدام مخابرات را به حساب ارايه سرويس رايگان آن گذاشت، چيزي که به‌عنوان مثال در مورد تبليغات تلويزيوني تا اندازه‌اي قابل توجيه است.
گفته مي‌شود تبليغات ناخواسته تلفني از تبليغات ناخواسته اينترنتي جوان‌تر است. در حقيقت با ارايه سرويسهاي مكمل تلفن‌همراه مثل سرويس ارسال SMS و فراگيري آن در طي سال‌هاي اخير ميان مردم قابليت ارسال تبليغات از اين طريق فراهم شده است و اين خاص كشور ما نيست. در کشورهاي اروپايي عمده SMSهاي تبليغاتي توسط برخي شرکت‌هاي خاص تبليغاتي ارسال مي‌شود. اين شرکت‌ها با استخراج شماره تلفن‌هاي افراد و ارزيابي شغل آنان تبليغات مربوط به شغل و يا زندگي آنان را به دستگاه تلفن همراهشان ارسال مي‌کنند، نحوه ارسال اين پيام‌ها هم از طريق نرم‌افزارهاي ويژه‌اي است که قابليت ارسال تعداد زيادي پيام را در يک زمان دارد و هم از طريق سايت‌هاي اينترنتي است که قابليت ارسال SMS را فراهم مي‌کنند. در کشورهاي اروپايي به‌خصوص ارسال SMSهاي تبليغاتي به شکلي نگران‌کننده رو به افزايش است، به همين دليل شرکت‌هاي مخابراتي در اين انديشه‌اند که جلوي اين تبليغات را بگيرند.
ما قانع شديم
روزانه همه ما با انبوهي از تبليغات رنگارنگ در محيط زندگي‌مان روبه‌رو هستيم، از تراكت‌‌هاي تبليغاتي بزرگراه‌ها، پوسترهاي روي ديوارها، کارت‌هايي که به زور و از لاي شيشه باز خودرو به داخل انداخته مي‌شود گرفته تا تليغات روزنامه‌ها و بخش اعظم برنامه‌هاي راديو و تلويزيون که عملا هر روز ما را با بمباراني از تبليغات روبه‌رو مي‌کنند.
بي‌شک صنعت تبليغات در اين چند ساله رشد قابل توجهي داشته و از هر جايي که ميزان توجه و اقبال عمومي افزايش يافته سر بيرون آورده است. واقعيت آن است که رشد تکنولوژي به افزايش سطح دسترسي صاحبان صنعت تبليغات کمک بسياري کرده است و بايد گفت تکنولوژي‌هاي ارتباطي به همان اندازه که دسترسي مردم به يكديگر و به اخبار و اطلاعات را ساده کرده، دسترسي صاحبان محصولات و خدمات را نيز به مردم افزايش داده است. بنابراين تبليغات از طريق SMS و از سوي مخابرات گرچه در روزهاي نخست تا حدودي اعتراضاتي را پديد آورد، اما رفته‌رفته اين نوع از تبليغات نيز به ديگر خوراك‌هاي تبليغاتي افزوده شد.
امروزه ديگر SMS به ارسال پيام‌هاي تبريك ، تسليت و… خلاصه نمي‌شود و مشتركان مي‌توانند از طريق اين سرويس پيام كوتاه از آخرين وضعيت آب و هوا ، پرواز هواپيماها، وضعيت ترافيك، موجودي حساب‌ها و… مطلع شوند و تمامي اين اقدامات تحت عنوان سرويسهاي ارزش افزوده پيام كوتاه قلمداد مي‌شود. سرويس ارزش افزوده پيام كوتاه اين‌گونه تعريف مي‌شود كه اگر سرويس پيام كوتاه را به‌عنوان سرويس پايه در نظر بگيریم، خدماتي كه باعث مي‌شوند ارزش بيشتري براي پيام كوتاه نسبت به حالت پايه ايجاد شود خدمات ارزش افزوده محسوب مي‌شود.
شركت مخابرات در همين راستا و براي استفاده بهينه از سرويس پيام كوتاه و به نوعي درآمدزايي طي برگزاري مناقصه‌اي سه شركت رهياب، مگفا و آتیه‌پرداز را برنده نهايي مناقصه اعلام كرد و به اين ترتيب اين سه شركت با امكان اتصال به مركز پيام كوتاه شركت ارتباطات سيار مبتني بر پروتكل SMPP زمينه لازم را براي ارايه سرويسهاي ذكر شده كسب كردند.
يكي از سه شركت برنده در مناقصه با نام مگفا در سايت خود در مورد روي‌آوري به اين‌گونه سرويس‌دهي نوشته است با پيشرفت روزافزون فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، لفن‌همراه نیز جهش چشمگیری داشته و صرفا به‌عنوان ابزار مكالمه مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرد. بلكه با تكیه بر سرویس‌های ارزش افزوده به ارایه خدمات بی‌شماری پرداخته و پاسخ‌گوی بسیاری از نیازهای اطلاعاتی شده است. اين شركت نیز در راستای ماموریت خود مبنی بر نوسازی صنایع كشور و اشاعه كاربرد فاوا، یكی از اصلی‌ترین حوزه‌های فعالیت خود را بر ارایه سرویس‌های ارزش افزوده مبتنی بر سرویس‌های پیام‌كوتاه (SMS) قرار داده است.
برخي از قابليت‌هاي سيستم پيام كوتاه مگفا اين‌گونه تعريف شده است، ویژگی‌های امنیتی از جمله امكان رمزگذاری (Encryption) پیام‌های ارسالی در دو لایه (IP Sec وSecure Socket Layer)، امكان فیلتر کردن واژگان مختلف مانند واژگان غیرقانونی یا غیراخلاقی و امكان مسدود کردن ارایه سرویس به یك یا چند كاربر، Web Interface كه به مشتریان این اجازه را می‌دهد تا از طریق اینترنت ویژگی‌ها و نیازمندی‌های مربوط به سرویس درخواستی خود را تنظیم كنند، انعطاف‌پذیری سیستم و قابلیت تغییر خصوصیات سرویس‌های ارایه شده توسط مشتریان، آرشیو کردن همه پیام‌های ارسالی و دریافتی سیستم، قابلیت تهیه بانك اطلاعاتی از مشخصات كاربران و قابلیت مشاهده وضعیت پیام و پی‌گیری ارسال آن.
به‌طور كلي اين شركت‌ها قادر هستند به ارايه خدماتي چون، اعلام موجودی حساب بانكی، انتقال وجه، سرویس اطلاع‌رسانی، سرویس اطلاع‌رسانی نرخ سهام، سرویس پیام تبریك تولد، سرویس ثبت اطلاعات (Rule)، رویس SMS to Email و Email to SMS، ارسال پیام انبوه از طریق وب، اطلاع‌رسانی اخبار، سرویس نظرسنجی و مسابقه، سرویس‌های Outlook و انتقال ترافیك سرویس‌های مبتنی بر SMS بپردازند.
علی‌رغم چنین امکاناتی موضوع خدمات پیام کوتاه و سرویس‌های ارزش افزوده آن چندان تکانی به بازار ارتباطی کشور نداده است. برخی کارشناسان اعتقاد دارند که ناشناختگی این سرویس‌ها برای مشتریان دلیل عمده این موضوع است، اما از سوی دیگر بی‌ثباتی در ارسال اس‌ام‌اس و عدم اطمینان به این ابزا ارتباطی برای انجام کارهای مهم روزانه نیز مشکلات دیگر هستند.
کارشناسان این شرکت‌ها و برخی فعالان بخش پیام کوتاه این موضوع را به گردن مخابرات و مشکلات آن می‌اندازند و در مقابل بخش دولتی هم اعتقاد دارد که شرکت‌ها هنوز به آمادگی لازم برای ارایه چنین سرویس‌هایی دست پیدا نکرده‌اند.
علی‌رغم چنین بحث‌هایی کمتر کسی شک دارد SMS و سرويس ارزش‌افزوده پيام كوتاه اين روزها تبديل به يك منبع درآمد خوب و مطمئن براي مخابرات بدل شده است و این در حالی است که به نظر می‌رسید با واگذاری سرویس‌دهی در این بخش و رونق پیام‌های کوتاه بتوان تحولی را نیز در شرکت‌های خصوصی (یا نبتا خصوصی) فعال در این بخش شاهد بود. مدیر فنی یکی از شرکت‌هایی که در زمینه پیام کوتاه فعالیت میکند، در این‌باره می‌گوید: به‌نظر می‌رسد که قرارداد صورت گرفته اولیه بین شرکت‌های ارایه‌دهنده اصلی سرویس‌های پیام کوتاه و مخابرات تا اندازه زیادی منافع مخابرات را تامین میکند. این در حالی است که از سوی دیگر شرکت‌ها و دیگر شرکت‌های خصوصی فعال در این بخش چندان از این منفعت مالی بهره‌مند نمی‌شوند.
به گفته وی سقف تامین چند میلیون پیام کوتاه در هر ماه برای شرکت‌ها و برخی پیشنهادهای غیرکارشناسی شده اولیه از سوی این شرکت‌ها باعث شده که عملا بخش درآمدزایی آن سار بخش‌ها از جمله کیفیت سرویس‌ها و ارایه خدمات جدید را تحت‌الشعاع قرار دهد.
مقامات مخابراتی اما معتقدند که حداقل از نظر فنی مشکلی برای پشتیبانی از خدمات پیام کوتاه را ندارند، هر چند در مواقع مختلف و به‌خصوص در برخی روزهای خاص ضعف خدمات پیام کوتاه کاملا برای همه قابل لمس بوده است.
محمد رستمي مدير مركز پيام كوتاه امام خميني(ره) شركت ارتباطات سيار در همين رابطه در مصاحبه‌اي اعلام كرده است: کار خریداری و نصب تجهیزات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سرویس ارزش افزوده فراخوان موبایل از اوایل سال 1382 آغاز شده و به‌‌زودی نیز راه‌اندازی می‌شود و باید برای انجام مراحل اولیه‌آزمایش، شماره09910 را در ترانزیت ناحیه‌سه شهری و همچنین مرکز تلفن ملت تعریف کنند.
به گفته‌رستمی شرکت ارتباطات سیار چندي پيش با ارسال نامه‌ای به مخابرات استان تهران خواستار تعریف شماره‌مذکور شده است و پیش‌بینی می‌شود که این سرویس در شبکه‌تلفن‌همراه در آینده‌نزدیک فعال شود. وی در خصوص نحوه‌به‌کارگیری این سرویس نیز گفت: اگر مشترکان تلفن ثابت، به هر دلیلی نتوانند به شماره تلفن‌همراه دسترسی داشته باشند، می‌توانند با تماس با شماره09910 به‌طور خودکار شماره‌مورد نظر را به سیستم فراخوان ارایه دهند. پس از این مرحله، سیستم یک پیام کوتاه را به‌طور خودکار برای شماره‌موبایل مورد نظر ارسال میکند و از مشترک مورد نظر درخواست می‌شود که با شماره‌تلفن مبدا تماس بگیرد. رستمي اعتقاد دارد فعال‌سازی این سرویس، یقینا منجر به درآمدزایی خواهد شد.
***
اين روزها گسترش و رواج استفاده از SMS در ميان مردم بسيار شايع شده است. حضور تلویزیون و رادیو در این بخش کار را به جایی رسانده است که تقریبا کمتر برنامه صدا و سیما یک شماره ویژه اس‌ام‌اس را به‌عنوان نقطه تماس و یا شرکت در یک مسابقه ارایه نمی‌دهد. رشد استفاده از پیام کوتاه تا حدی پیش رفته كه به گفته يكي از مسؤولان شركت ارتباطات سيار به‌طور متوسط ماهانه در حدود 500 تا 600 ميليون SMS از طريق شبكه ارتباطات سيار رد و بدل مي‌شود، هرچند گفته می‌شود كه حجم عمده اين پيام‌ها به ارسال لطيفه يا جوك‌ها اختصاص دارد. اين پيام‌ها در اكثر مواقع به‌طور هم‌زمان براي چندين نفر ارسال مي‌شود و گاهي اوقات پيش آمده كه فردي يك پيام را در طي روز بيش از ده بار دريافت كند و به‌طور ناخواسته اين كار مشتركان درآمد خوبي را نصيب شركت مخابرات مي‌كند.
از طرف ديگر سرويسهاي ارزش افزوده پيام كوتاه نيز براي شركت مخابرات خالي از سود‌آوري نيست، اما همين سرويس تحولي را در ساختار ارايه پيام‌هاي متني ايجاد كرده است. تا آن‌جا كه امروزه از طريق پيام‌هاي متني مي‌توان به امكانات بسياري چون وضعيت آب و هوا، مطلع شدن دانشجويان و دانش‌آموزان از وضعيت تحصيلي، نجات جان مصدومان در حوادث، وضعيت ترافيك، موجودي حساب‌ها و ده‌ها مزاياي ديگر دسترسي داشت. هرچند بعضي از امكانات و تسهيلات ذكر شده در حال حاضر به‌درستي در اختيار مشتركان قرار نگرفته و یا به‌طور مناسبی معرفی نشده اس
