نام نویسنده: معصومه شهبندی
همشهرى آنلاين- هر وبلاگ نماينده يک انسان است انسانى که در جامعه و فرهنگ خاص بزرگ شده و مى تواند به بازنمايى خود در واژه ها و کلام که مى نويسد، بپردازد.
اين بازنمايى مى تواند از يک سو معرف خود فرد و سوى ديگر اجتماع و جامعه اى که فرد در آن زندگى مى کند باشد .
هويت که در سطح فردى نقطه آغازين ورود به دنياى اجتماعى و در سطح جمعى نقطه محورى بقا،تداوم و بالندگى در ميان اجتماعات است.هويت بازنمايى ويژگى ها،امتيازات،کاستى ها، توانايى ها و وجوه تمايز از ديگران است.(مير محمدى،1383:59)
يک تيتر که بيان گر گوشه اى از ذهن توست،متن هايى که گاه از روزمرگى ها و گاه دغدغه ها روايت مى کند و تعدادى لينک که بيانگر فکرها و ذهن هاى ديگرانى است که تو مى پسندى، در يک قالب،البته همه و همه با سليقه و انتخاب تو؛اين يعنى وبلاگ.
اولين وبلاگ توسط “تيم برنرزلى” ( مخترع وب ) ايجاد شد،گسترش اين پديده در سال 1999 با آغاز به کار Pitas،نخستين سرويس ارائه دهنده وبلاگ بصورت مجانى،شتاب فوق‌العاده‌اى به‌خود گرفت.تا اواسط 2000،بيش از يک هزار وبلاگ ايجاد و اين رقم تا 2002 به بيش از نيم ميليون رسيد.
تاريخچه وبلاگ نويسى در ايران به 16 شهريور 1380 باز مى گردد.روزى که سلمان جريرى اولين وبلاگ فارسى را بر سوى صفحه اينترنت قرار داد.مقاله درخشان با معرفى سيستم رايگان وبلاگ نويسى بلاگر نقطه عطفى در تاريخ وبلاگ نويسى ايران بود.
شايد روزى بلاگر _ آن هم به زبان انگليسى _ براى داشتن يک صفحه از معدود راه هاى ممکن بود ولى امروزه ديگر گرفتن وبلاگ براى يک فارسى زبان و ايرانى،با وجود سايت هاى پرشين بلاگ ، بلاگفا و … بسيار ساده است.
بعد از گذشت يک سال از تاريخ اولين وبلاگ آمار وبلاگ هاى فارسى زبان از مرز 15000 نيز گذشت و بعد از مدتى به جايى رسيد که در دنياى وبلاگ بعد از زبان هاى انگليسى،پرتقالى و لهستانى،زبان فارسى قرار گرفت.از کنار رتبه چهارم زبان در وبلاگ نويسى براى ايرانى ها-آن هم با اين وضعيت دسترسى به اينترنت- به راحتى نمى توان گذشت.
وبلاگهاى فارسى بزرگترين مزيت ايرانيان در فضاى مجازى هستند.آمار و ارقام وبلاگهاى فارسى در جهان حکايت از 700 هزار وبلاگ ثبت شده و حدود 100 هزار وبلاگ فعال (ضيايى پرور ؛1384)از ميان 100ميليون وبلاگ در عرصه جهانى دارد.(رايحه ،3 :1384)
عوامل موثر بر رشد وبلاگ نويسى در ايران را مى توان به دو دسته تقسيم بندى کرد:
1. ويژگى هايى که” فضاى وبلاگ “دارد
2. ويژگى هايى که به خصوصيات مردم ايران و شرايط اجتماعى و فرهنگى باز مى گردد.
اين دو دسته از همديگر جدا نيستند بلکه مى توان گفت به گونه اى درهم تنيده، علت و معلول يکديگر نيز مى باشند و در گذر زمان همديگر را تقويت کرده اند.
اثر هاى مهم رسانه از شکل آن ناشى مى شود نه از محتواى آن (تانکارد ،1381:394)سخن معروف مک لوهان؛رسانه همان پيام است،مويد اين حرف اس.
وسيله ارتباطى همچون پلى بين افراد جامعه عمل مى کند و آنها را از تعلقشان به يک کل آگاه مى سازد(ساروخانى،1382:92)وبلاگ با داشتن خصوصياتى چون رايگان بودن،انتشار سريع،تعاملى بودن و … ميحطى منحر به فرد مى سازد.
“فضاى وبلاگ بيش از چت فرصت لازم براى انديشيدن و تعامل فکرى را مهيا ساخت.اگر چت روم ها شهاب هاى آسمان مجازى باشند وبلاگ ها ستاره هاى نورانى آن هستند. وبلاگ معمولا نسبت به سايت ماهيتى پوياتر دارد. تغييرات در آن سريعتر رخ ميدهد.”(بوترابى؛1383)
از طرف ديگر محتواى رسانه را مى توان يکى از پر حجم ترين و دست نيافتنى ترين مجموعه داده هايى دانست که مى تواند بسيار درباره جامعه سخن بگويد (مک کوايل،1988:252)
ابتدا اين فرضيه مطرح شد که دليل اين تعداد بالاى وبلاگ نويسى به دليل نبودن آزادى بيان است و موضوع به سياست مرتبط شد،ولى با انجام تحقيقاتى به مرور زمان روشن شد وبلاگ هاى ايرانى بيشتر از آن که سياسى باشند جنبه اجتماعى و بيان خاطرات شخصى و … دارند.
طبق تحقيقى که ضيايى پرور(1384)به روش تحليل محتوا 100 وبلاگ انجام داده است سندى بر اين حرف مى باشد.
شرى تركل(1991)اينترنت را وسيله‌اى براى ابراز و نمايش روايات خود معرفى مى‌كند كه در آن افراد هم کارگردان، هم نويسنده و هم بازيگر اين نمايش‌ها مى‌باشند. ارتباطات اينترنتى بر اين ساس،زمينه‌ى جديدى براى ابراز و اظهار تمايلات فرد فراهم مى‌آورد. وبلاگ با داشتن ويژگى تعاملى بودن ،اينکه فرد هم نويسنده است و هم خواننده،اين امر را پررنگ تر مى کند.
نوشتن خاطرات،دغدغه ها، تجربيات و…موجب مى شود افراد خود را بازگو کنند و يکى از فرصت هاى”خود – آگاهى” است.با نوشتن انسان از دست عواطف منفى و نامطلوب خلاص مى شود و از موفقيت ها و توانايى ها لذت مى برد و در کل نوشتن موجب اصلاح و بالا رفتن تراز”مفهوم خود”مى شود.(فرهنگى 1374:154)
وبلاگ‌نويسى ميل به گفت‌وگو دارد و اين ويژگى نهفته فرهنگ ايرانى را كه گفت‌وگويى بودن است و در ادب فارسى،مستتر و در فرهنگ مذهبى و عارفانه ما هم هست،مى‌تواند به گونه‌اى بازتوليد كند.
ميل به گفت‌وگو،بخصوص كه رسانه‌هاى الكترونيك و رسانه‌هاى مكتوب،حاوى و حامل فرهنگ منولوگ هستند،اما وبلاگ بيشتر به سمت گفتگويى شدن تمايل پيدا مى‌كند.(خانيکى:1384)
وبلاگ تنها يک دفترچه خاطرات که در نهان خانه ى وجود آدمى باشد نيست.نوشتن عنصر اصلى وبلاگ نويس است اما نوشتنى که تنها خود مخاطب آن نباشى، بلکه هر کس ديگرى در اين فضا اجازه يابد بخواند و علاوه بر خواندن اظهار نظر هم کند.
يکى از ويژگى هاى وبلاگ بازخور است که با نقد و اظهار نظر از سوى ديگران باعث بالا رفتن آگاهى مى شود،هويت محصول فرآيندى مستمر ميان خود و ديگرى،يک ديالكتيك درونى- برونى مى باشد.(جنكينز،1381:6)
صفحه نظرات اين امکان را به وجود مى آورد که انديشه هاى خود را با ديگرى به اشتراک بگذاريم، تا از زاويه اى ديگر دنياى خود را ببينيم.
شايد يكى از مهم‌ترين تأثيرات وبلاگ،تأثير آن بر شخصيت اجتماعى فرهنگى و رها کردن و آشکار ساختن لايه‌هاى پنهانى هويت افراد باشد،طبق مدل”مازلو”انسان ها علاوه بر نياز هاى جسمانى داراى نياز هاى اجتماعى نيز هستند که حد نهايى آن”خود شکوفايى” است ، نياز به راستى رساندن هستى خويش و کشف توانايى هاى بالقوه و به کار گرفتن آن.
گذشته از خود شکوفايى وبلاگ فضاى براى ارتباط برقرار کردن ايجاد مى کند،فرد سعى مى کند ارتباطى اثر بخش داشته باشد تا بتواند در نتيجه آن لذت ببرد ويژگى هايى که به طور معنى دارى بر اثر بخشى موثر است:گشودگى،همدلى،مثبت گرايى و تساوى است(فرهنگى 1374:112)
در فضاى مجازى که تقريبا برابرى و تساوى وجود دارد و تو،يک وبلاگ نويس هستى و ديگرى اى که سر مى زند هم يک وبلاگ نويس است با نظر ها و پيام هايى که در مورد متن هاى که بيان گر گشودگى است،گذاشته مى شود همدلى بالا مى رود.وبلاگ محصول رشد درونى ارتباطات در عالم اينترنت است.
اين محصول،بازتاب تعامل انسان فضاى مجازى با ديگرى است.فضايى،براى به نمايش گذاشتن ابعاد فردى با تماميت ظرفيت خود در يك عرصه عمومى،تبديل شده است.( حسن بشير،روزنامه شرق)
“خود گشودگى” يکى از عوامل موثر در خود شکوفايى مى باشد و وبلاگ فضايى را ايجاد مى کند که فرد از اين طريق و ارتباط برقرار کردن با ديگران،خود شکوفايى اش بالاتر مى رود.
در کشورهاى مختلف با توجه به فرهنگ و آداب رسوم و ميزان جمع گرايى يا فردگرايى و … بازنمايى خود در واقعيت فرق مى کند.
اينکه فرد نتواند در دنياى واقعى زواياى آشکار و پنهان هويت خود را بيان کند،عاملى مى شود براى روى آوردن به دنياى مجاز و به طور خاص وبلاگ،ولى بايد يادآورشد هميشه هم بريده شدن از دنياى واقعى عامل روى آوردن به اين ضا و نوشتن نيست. بلکه مى تواند دنيايى در امتداد و موازى دنياى واقعى باشد.
وبلاگ هايى که به بيان احساس ها و عواطف مى پردازد شايد بيش از ديگر موضوعات باشند، پسرهايى که وبلاگ هايى با موضوع عشق و شعر و احساسى دارند نيز زياد هستند(البته اين نکته جاى تحقيق و بررسى بيشتر دارد)،اما مى توان گفت عواطف و احساساتى که در دنياى عقلانى و واقعى مجالى پيدا نمى کند در اين دنيا به راحتى بروز پيدا مى کنند.
وبلاگ ها اکثرا متن گفتارى هستند که زبان نوشتارى هم دارد،که خصيصه گفتگويى و تعاملى بودن در آن موج مى زند. ويژگى اى که به وضوح در فرهنگ ايرانى نيز نهان است.فرهنگ ايرانى يک فرهنگ شفاهى مى باشد.به گونه اى که خود فرد با اينکه در قسمت پايين متن نظر دهيد وجود دارد اظهار تمايل مى کند که دوست دارد بداند ديگران چه فکر مى کنند.و يا مشکلات و دغدغه هاى خود را عنوان مى کند و از ديگران کمک مى خواهد.
“اين بود کل قضيه ، حالا به نظر تو من بايد چى کار کنم “
معمول وبلاگ ها اين خصوصيت دفترچه خاطرات که مثل يک راز است که نويسنده مشخص نيست را حفظ کرده و در گمنامى و يا اگر شناخته شده ، شناخته شده اى مجازى،به راحتى حرف ها و درد و دل هاى خود ر ابيان مى کنند،حرف هايى که خود عنوان مى کند در دنياى واقعى نمى زند،ولى اينجا به آسودگى بيان مى کند.
“مادرم تازگى ها به اينجا شبيخون زده ، نامحرم زياد شده و ديگه نمى تونم راحت حرف زنم”
در تحقيق ضيايى پرور (1384)از مجموع 100 وبلاگ مورد بررسى تنها 29 درصد ترجيح داده اند با نام اصلى خود وبلاگ بنويسند. بالا رفتن بسامد مستعارنويسى به ميزان اطلاعات انباشت شده ى پنهان در جامعه اشاره دارد.
اخبار و رسانه ها،اينترنت،هنر و ادبيات،علم و فن آورى،سرگرمى و طنز،جامعه و سياست و… تقسيم بندى هايى است که به طور کلى هنگام گرفتن فضا از بلاگفا و پرشين بلاگ وجود دارد، ولى آنچه مسلم است وبلاگ هاى تخصصى آنچنان در ايران رشد نکرده است و همه اين موضوعات را در يک وبلاگ هم مى توان يافت و هم نيافت. منکر وجود بلاگ هايى با محتوا غنى و تخصصى نيستم ولى در نگاه اجمالى بخش خيلى کوچکى را شامل مى شوند.
وقتى وجه غالب اکثر وبلاگ ها مى شود بيان روزمرگى ها،آن وقت روزمرگى ها در قالب و سبک هاى نوشتارى گوناگون ديده مى شوند گاه طنز آلود و گاه شعر،دل نوشته و…
شايد وبلاگ ها در زمينه اطلاع رسانى خبرى و علمى ضعيف عمل کنند و در زمينه هاى مربوط و نا مربوط اظهار نظر کنند،يا حتى اگر پختگى زيادى هم داشته باشد يک وبلاگ،خوانندگان آن معدود باشند،اما بايد يادآور شد وبلاگ ها بهترين فضا براى شنيدن و ديدن تجربيات شخصى است.
به تعبير برخى،وبلاگ ها موضوعات مهم و حساس را به ابتذال مى کشند ما همين وبلاگ ها باعث مى شود افکار عمومى،نگاه هاى گوناگون را فهميد و از طرف ديگر نکته هاى کوچک و ريزى را بيان مى کنند که مدت هاست فراموش کرده ايم و در اين دنياى پرمشغله گم شده اند و مى تواند تلنگرى باشد و يا راهنمايى به افقى نو.
از محتوا که بگذريم وبلاگ نويس هاى ايرانى با همه دير آشنا شدن با اين فضا خيلى سريع دستکارى کد ها و ايجاد تغيير را آموختند،به گونه اى متفاوت بودن در اکثرآنها موج مى زند. حال ممکن است اين تغيير خيلى جرئى و کوچک باشد. نشان دادن فرديت و سليقه افراد در قالب وبلاگ ها نمود مى يابد.
راى و نظر مخاطبان براى وبلاگ نويسان ايرانى اهميت زيادى دارد،ب گونه اى مى توان آنها را ارتباطاتى دانست،چرا که خيلى وقت ها مى خواهند کسانى که به آنها سر مى زنند در مورد تغييرات حاصله قضاوت کنند و به عبارتى مخاطب و علايق آن برايشان مهم است.
“من اين آهنگ رو خيلى دوست دارم برا همين گذاشتم رو وبم ، شما مى پسندينش؟”
و از طرف ديگر نويسنده‌ها هم وقتى کسى گله اى مى کند حاضرند اکثرا تغييرات را انجام دهند.
“تو راست مى گفتى نازى رنگ قرمز نوشته ها چشم رو اذيت مى کنه. دوباره بهم سر بزن،عوض کردم هم فونت رو هم رنگ رو”
در مجموع مى توان گفت انعطاف براى ادامه رابطه و تعامل به وضوح به چشم مى خورد.
از سال قبل که بلاگفا به عنوان پشتيبان وبلاگ نويس ها وارد اين عرصه شد،يک خدمت فراتر به وبلاگ نويس هاى ايرانى داد و آن هم پيوند ها بود. شايد در نگاه اول دادن لينک به جاهاى مختلف خيلى مهم نباشد،اما از اين نکته نبايد غافل شد که همين سرويس بلاگفا باعث به موجود آمدن اجتماع هاى کوچک شد. افرادى که با هم مشترکاتى دارند و مطالب يکديگر را مى خوانند و نظر مى دهند و روابط پر رنگ تر مى شود تا جايى که جوياى حال يکديگر از هم مى شوند.
“مدتى هست که رُزى آپ نمى کنه ، سابقه نداشته آپ کنم و به من سر نزنه.تو ازش خبر نداري.نگرانم”
قبل از آن افراد مگر از طريق صفحه نظرها و ديدن يک نام به صورت متوالى با دوستان دوست خود شنا مى شدند ولى وقتى پيوند،يعنى دوستان و کسانى که من به وبلاگ آنها سر مى زنم گوشه اى از صفحه نوشته شده باشد،دسترسى بسيار راحت تر مى شود.
درست است قبل از بلاگفا نيز برخى وبلاگ ها از طريق بلاگر و برنامه ها ى ديگر لينک مى دادند ولى اگر اغراق نباشد مى توان گفت که با ورود سرويس پيوند ها انقلابى در وبلاگ نويسى و دوستى هاى وب نويسان روى دا د و به نوعى اجتماعات کوچک بين وبلاگ نويس ها شکل گرفت.
گاهى سلسله ى زنجيروارى از دوستان نتى كه بهم لينك داده اند شكل ميگيرد كه تعاملات آنها به چت روم ها كشيده مى شود و در اين صورت به دليل نزديكى بيشتر و احساس دين اين حس در آنها است كه حتما موقع آپديت ديگرى به او سر بزنند. نوعى قواعد نانوشته اى شكل مى‌گيرد كه انتظاراتى را مى افريند.چون سر زدن مداوم و جويا شدن احوال در صورت ناراحتى نويسنده ويا برپايى جشن تولد فرد يا وبلاگ و هم چنين تسليت ها…
ايوان ويليامز،يکى از خالقين محبوبترين ابزار وبلاگ نويسى يعنى بلاگر تعريف مختصر زير را ارائه داده است:براى من،مفهوم بلاگ سه چيز است:تداوم، ايجاز و فرد محور بودن.
تداوم عنصر مهمى است که همراه با خود انگيختگى باعث ادامه حرکت يک وبلاگ نويس مى شود. وبلاگ نويسى که دغدغه هاى ذهنى خود را کوتاه و مختصر بدون اينکه مخاطب از خواندن آن خسته شود مى نويسد و در جريان اين نوشتن ها رابطه ها شکل مى گيرد و عميق و عميق تر مى شود.با فرض همين خصيصه وبلاگ نويسى مى توان مسابقات وبلاگ نويسى را نقد کرد.
وبلاگ و وبلاگ نويسان ايرانى بيش از اينها پيچيدگى دارند و مى توان گفت اين جزء هاى کوچک را اگر کنار هم بگذاريم نماد و آينه اى از جامعه و ارتباطات پنهان آن مى باشند و که بيش از اين جاى بررسى هاى علمى و آکادميک دارد.
منابع:
• بشير،ح(1384)مجله بلاگفا به نقل از روزنامه شرق:http://journal.blogfa.com/8312.aspx
• بوترابى،م (3138)،وبلاگ يا بلاگ چيست، http://www.favanews.com/default.aspx?newsid=16933
• تانکارد،س(1381)نظريه هاى ارتباطات،ترجمه عليرضا دهقان،انتشارات دانشگاه تهران
• جنكينز،ر(1381 )،هويت اجتماعى،ترجمه تورج يار احمدى،چاپ اول تهران:نشر شيرازه
• خانيکى،ه(1384)،وبلاگى شدن فرهنگ: http://ravi.ir/cgi-bin/mt/mt-tb.cgi/24
• خليلى، پ(1384 )،وبلاگ نويسى در ايران،به راهنمايى دکتر کوثرى،دانشکده علوم اجتماعى،دانشگاه تهران
• رايحه(1384)دو هفته نامه خبرى خبرگزارى قرآنى ايران(ايکنا)ويژه نامه نخستين جشنواره بين المللى وبلاگ نوسى قرآنى
• ساروخانى،ب(1382)جامعه شناسى ارتباطات،تهران:انتشارات اطلاعات
• فرهنگى،ع(1374)ارتباطات انسانى،جد اول،تهران:موسسه خدمات فرهنگى رسا
• ضيايى پرور،ح(1384)خبرنگار: http://reporter.ir/archives/weblog/index.php
• ضيايى پرور،ح( 1384)وبلاگستان فارسى،دفتر مطالعات و توسعه رسانه ها : http://www.rasaneh.org/persian/page-view.asp?pagetype=research&id=16
• مک کوايل،د(1988)در آمدى بر نظريه هاى ارتباطات جمعى،ترجمه پرويز اجلالى،تهران:مرکز مطالعات و تحقيقات رسانه ها
• مير محمدى،د(1383)گفتار هايى در باره هويت ملى در ايران،تهران:موسسه مطالعات ملى
