صنعت پست همچنان زیان می دهد
نام نویسنده: سيدمحمد قرهباغ
بزرگراه بزرگراه فناوری – در زمانهای نهچندان دور، در زمانی که فاصلهها و راههای صعبالعبور ارتباطی اجازه نمیداد مردم به اندازۀ امروز از یکدیگر باخبر باشند نقطۀ امیدی بهنام پست وجود داشت که تا اندازهای مشکل مردم را در این زمینه حل میکرد و امیدی در دل آنها بهوجود میآورد. خدمتی که از روزگاران کهن در اختیار بشر بوده و روز بهروز نیز درحال رشد و تکامل است.
ایران از جملۀ کشورهایی است که شبکۀ پستی غنی و تاریخی دارد که در روزگاران سختی مردم همراه آنان بوده و بهکمک آنها شتافته است. این سیر تاریخی را میتوان در موزۀ پست و مخابرات دید و از آن لذت برد.
امروزه ارتباطات به يكي از شاخصهاي بسيار مهم توسعهيافتگي در جوامع توسعه يافته و درحال توسعه تبديل شده است و در اين ميان صنعت پست نيز به يكي از شاخصهاي بسيار اثرگذار و مهم در توسعۀ اقتصادي جوامع تبديل شده است كه همواره در بسياري از كشورها از ارزش افزودۀ بسياري برخوردار است چرا كه در چنين كشورهايي اكثريت مردم به اين نتيجه رسيدهاند كه حتی میتوانند بسياري از كارهاي درونشهري خودشان را از طريق سرويسهاي پستي انجام دهند تا علاوه بر صرفهجويي اقتصادي و زماني به حقوق همشهريان خود نيز احترام گذاشته باشند. در كشور ما نيز در سالهاي اخير كه شبكۀ پستي كشور از مديريت مطلوبي برخوردار شده بود حركتهاي بسيار خوبي در اين جهت شكل گرفت كه هماكنون نيز آثار آن مشهود است.
سرانۀ مرسولات پستي در تهيۀ آمار و ارقام پست نقش بسزايي دارد و از شاخصههاي موفقيت برنامههاي پستي در هر كشوري بهشمار ميرو.
پس از شروع دورۀ جديد و تحولگراي پست كه از سال 81 و با آغاز مديريت مهندس سعيد فائقي شروع شد، پست و شبكۀ پستي ايران توانست حركتهاي بسيار قدرتمند و ثمربخشي را شاهد باشد كه يكي از آنها افزايش سرانۀ مرسولات پستي و استفادۀ مردم كشور از خدمات پستي بود.
*هر پستچي مساوي با هزار سفر درونشهري
مهندس فائقي در كنفرانس خبري در تاريخ 11/7/84 گفت: زماني كه فعاليت خود را در شركت پست آغاز كردم بيش از 60 درصد كاركنان از فعاليت در اين مجموعه ناراضي بودند و به لحاظ تجهيزات و امكانات در وضعيت بدي قرار داشتيم.
وي با اعلام اينكه عمدهترين مشكل پست در بخش قبول مرسوات قرار دارد،گفت: هماكنون نزديك به 75 درصد از شهروندان از خدمات شركت پست راضي هستند.
مديرعامل سابق شركت پست تصريح كرد: تا سال 82، پست هيچگاه در هيات دولت فرصت حضور نيافته بود و در سال گذشته آقاي خاتمي پنج بار در مراسم باطل كردن تمبر ما شركت كرد كه اين نشاندهندۀ ارتقاي سطح پست در ميان مسؤولان است.
وي با بيان اينكه پست تنها سازمان دولتي است كه قيمت تمام شدۀ خدمات خود را معين كرده است، گفت: ما ارزانترين پست دنيا را داريم و در نامههاي شهري تنها 30 تومان از مردم هزينه دريافت ميكنيم و اين درحالی است كه حداكثر 12 تومان براي ارسال اين نامهها از دولت ياراه ميگيريم و اين امر نيز فشار را بر روي نيروي انساني و مجموعه زياد كرده است.
وی اظهار داشت: ما در سال گذشته540 ميليون و 132 هزار مرسوله را جابهجا كرديم كه 40 درصد آن مربوط به نامههاي شخصي بوده است و نزديك به 57 درصد خدمات را بهصورت قراردادي با سازمانها انجام داديم.
فائقي در آن تاريخ با بيان اينكه هماكنون 30 هزار مترمربع فضاي پستي در نقاط محروم آماده افتتاح است، گفت: ما به ازاي تمام سالهاي فعاليت پست، در چند سال اخير فضاي پستي كشور را افزايش داديم.
وي با تاكيد بر اهميت پست در كاهش سفرهاي درونشهري گفت: ساليانه 500 هزار نفر در شهر تهران وقت خود را پشت چراغهاي قرمز تلف ميكنند، كه اگر 13 درصد اين سفرها به پست واگذار شود، صرفهجويي زيادي در منابع مالي كشور بهوجود ميآيد.
وي خاطرنشان كرد: ما حقوق شهروندي را رعايت نميكنيم، مردم خود به پستگري اقدام ميكنند و جايگاهي براي مجموعۀ ما قایل نيستند.
مديرعامل سابق شركت پست معتقد بود: پست با ارايۀ گذرنامه به مردم در جلوي درب منزل در سال 83 از 10 ميليون مسافرت درونشهري جلوگيري كرد و هر پستچي ما توانايي جلوگيري از 1000 سفر درونشهري را دارد.
*728 شماره اختلاف ميان سرانۀ پست ايران و آمريكا
براساس آمار مستند بينالمللي و داخلي، شركت پست آمريكا با سرنۀ 736 هنوز از دولت يارانه دريافت ميكند كه حذف سرانۀ پستي آمريكا، ميانگين سرانۀ مرسولات پستي دنيا را از70 به 20 ميرساند و اين درحالی است كه سرانۀ مرسولات پستي در كشور ما هشت است كه تا پايان برنامۀ چهارم توسعه اين سرانه به 20 ميرسد كه در اين صورت سرانۀ پستي ما تازه به كشورهاي منطقه نزديك ميشود، با اندكي تامل ميتوان دريافت كه اين اختلاف فاحش و شكاف گستردهاي كه در دادن خدماتي مانند خدمات پستي وجود دارد ميتواند تاييدكنندۀ تاثیر پست و خدمات پستي ميان كشورهاي توسعهيافته و درحال توسعه باشد.
بنابر این گزارش در برنامۀ چهارم توسعه نقاط دسترسي شركت پست به 25 هزار واحد پستي ميرسد كه دفاتر خدمات شهري و روستايي با ماهيت بخش خصوصي ميتوانند به افزايش نقاط دسترسي شركت پست به مردم كمك كنند، در اين راستا تا پايان سال جاري 10 هزار دفتر خدمات روستايي افتتاح ميشود.
شاید دانستن این نکته نیز جالب باشد که، شركت پست 70 ميليارد تومان در كل برنامۀ سوم توسعه سرمايهگذاري كرده و اين درحالي است كه شركت پست در سال گذشته به ميزان 65 ميليارد تومان سرمايهگذاري كرده است و اين بهدليل تكميل زيرساختها در برنامۀ سوم توسعه است. اين حجم سرمايهگذاري در پست نزديك به يكدهم سرمايهگذاري شركتهاي پست در دنياست و اين نشاندهندۀ عقبماندگي ما در صنعت پست است و ما بايد در اين زمينه برنامهريزي دقيقتري داشته باشيم؛ ارسال نامههاي عادي نزديك به 72 تومان به پست زيان وارد ميكند، همچنين براي نامههايي كه از كشور خارج ميشود نزديك به 70 سنت براي شركت پست هزينۀ سربار دارد و هيچكدام از اين هزينهها از مردم دريافت نميشود.
با وجود مستنداتي كه وجود دارد شبكۀ پستي كشور با توجه به هزينۀ كمي كه از مشتريان دريافت ميكند و البته يارانهاي كه آن را دريافت نميكند در كشور ما به صنعتي زيانده تبديل شده است و اين درحالي است كه بسياري از كشورهاي دنيا مخصوصا آمريكاييها و اروپاييها از پست بهعنوان شبكهاي سودده و مفيد استفاده ميكنند كه در بحثهاي مديريت شهري بسيار به آنها كمك ميكند.
مهندس فائقي كه به انصاف شبكۀ پستي كشور عميقترين نفسهايش را در دوران مديريت وي استنشاق كرد و توانست تحولي نو ايجاد كند، در سخناني در تاريخ 17/7/84 گفت: «امروز حدود 400 سرويس در پست ارايه ميشود و 140 سرويس جديد نيز كه در آن از فناوری اطلاعات و سيستمهاي تركيبي استفاده ميشود درحال افزوده شدن به مجموعه هستند و تا پايان سال 85 ، 540 سرويس ارايه خواهيم داد.»
امسال سال 85 است و بسياري از طرحهاي پرورش يافته در دورههاي پيشين در سال جاري به ثمر خواهد رسيد كه بايد دي مديريت جديد شركت پست كه استفاده از نيروهاي جوان را نيز در سرلوحۀ كارهاي خود قرار داده است خواهد توانست طرحهايي مانند همين 140 سرويس جديد را به انجام برساند.
يكي ديگر از خبرهاي خوشايند پستي در سال گذشته راهاندازي پست تركيبي بود؛ با استفاده از سيستم پست تركيبي ميتوان نامهها را از طريق اينترنت يا کامپیوترهای شخصي داخل منازل در كمتر از يك ثانيه از طريق شبكههاي ديجيتال شركت پست به شهر مقصد منتقل ميشود، نامههاي وارد شده توسط دستگاههاي چاپگر پيشرفتۀ پستي چاپ، پاكتگذاري و در كمتر از يك روز جلوي درِ گيرنده توزيع ميشود. همچنين اين سرويس امكان اسال نامههاي كاغذی پيامهاي تبريك، بروشور و كاتالوگهاي تبليغاتي و ارسال تصاوير اصل نامههاي اداري و رسمي از سراسر جهان به ايران در كمتر از يك روز را فراهم ميكند.
لازم به ذكر است كه سرويس پست تركيبي امكان ارسال SMS به تلفنهاي همراه داخل كشور و ارسال فكس به گيرندگان داخل كشور از طريق وب را امكانپذير ميكند.
اما در طول سال گذشته اين تنها خبري بود كه از پست تركيبي به گوش رسيد و اميد است مديريت جديد پست برنامههاي لازم را براي بهکارگيري چنين طرحهايي بهكار گيرد.
اما مديرعامل جديد شركت پست معتقد است: امسال سرانۀ ترافيك پستي به بالاتر از ١٢ ميرسد و ما در تلاش هستيم كه همكاري سازمانهاي مختلف با شبكۀ پستي بيشتر شود.
«محمدحسين محبيان» بر اين عقيده است كه ارتقاي كيفيت خدمات پست تنها با حضور بخش خصوصي امكانپذير است، بههمین خاطر ما بهدنبال حضور اپراتور دوم در پست هستيم.
وي ادامه ميدهد: چندين شركت متقاضي حضور در اپراتور دوم پست هستند منتها شبکۀ آنها در شهرستانهاي كوچك تكميل نيست و توانايي انجام كار را ندارند.
مديرعامل شركت پست در مورد مشكلات پست شهرستانها ميگويد: محدوديتهاي اجرايي مهمترين مشكل پست شهرستانهاست و آنها موظف هستند اكثر مشكلات خود را از طريق مركز حل كنند كه اين امر وقتگير است و بازدهي كار را پايين ميآورد.
محبيان با اعتقاد بر اينكه استانها در پذيرش نيروي انساني بايد مستقل عمل كنند، ميگويد: مديران پستي استانها بايد پس از بررسي درآمد، هزينه و حجم كار نيروي مورد نياز خود را جذب کنند.
مديرعامل شركت پست در مورد زمان ورود اپراتور دوم معتقد است: آموزش و آمادهسازي بستر براي حضور نيروهاي اپراتور دوم حداقل يك سال طول ميكشد و ما اميدواريم كه از ابتداي سال دوم برنامه توسعۀ چهارم بخش رهسپاري، مبادله و آمادهسازي را به بخش خصوصي واگذار کنیم.
محبيان با اعلام اينكه شبكه بين استانها ضعيف است، تصريح ميكند: نيازمند به حضور بخش خصوصي در توزيع مرسولات بين استان هستیم.
وي با بيان اينكه سرانۀ ترافيك پست درحال حاضر ٥/١١ است، افزود: براي رسيدن به اهداف تعيين شده در برنامۀ چهارم توسعه نياز به همكاري سازمانهاي مختلف داريم و آنها بايد فعاليتهاي خود را از طريق پست انجام دهند.
مديرعامل شركت پست با تاكيد بر اينكه همكاري سازمانهاي دولتي با پست بسيار ضعيف است ميگويد: سازمانها بهعلت بافت قديمي و تفكر دولتي كه در آنها وجود دارد تمايلي به همكاري با پست ندارند و سازوكارهاي آنها با سيستم غيرحضوري مردم تطبيق نشده است و ما بايد تلاش كنيم ارتباط سازمانها با مردم غيرحضوري انجام گيرد تا ميل و اشتياق آنها براي استفاده از شبكۀ پستي بيشتر شود.
محبيان در سخنان ديگري با اشاره به پيشخوانهاي دولت خاطرنشان كرد: قصد داريم دفاتر خدمات پستي را بهعنوان نقطۀ تماس مردم و دولت تبديل كنيم و در نتيجه مجموعۀ خدماتي كه در سازمانهاي دولتي ارايه ميشود در دفاتر خدمات ارتباطي ساماندهي كنيم.
مديرعامل شركت پست با اشاره به طرح ايجاد دفاتر جامع خدمات ارتباطي گفت: هماكنون حدود هزار دفتر خدمات ارتباطي درحال فعاليت است و برخي از آنها كه از نظر مديريتي و سرمايهگذاري داراي توان لازم باشند، به دفتر جامع خدمات ارتبطي تبديل ميشوند.
او افزود: پست بهعنوان يك اتوبان براي شبكۀ ارتباطي كشور مطرح است و مجموعۀ خدمات ارتباطي ديگر مثل خدمات شركت مخابرات و پستبانك در اين مجموعه قرار ميگيرد.
و اما وزير ارتباطات در اظهارنظري كه اولين ماه سال جديد دربارۀ پست كرد، گفت: در بخش پست نيازمند مكملي بهنام بخش خصوصي هستيم تا نيازها و خدمات مورد نياز را در اين بخش پوشش دهد.
محمد سليماني اظهار داشت: بايد با بسترسازي، كمك و حمايتهاي مناسب زمينه را براي فعاليت بخش خصوصي در كنار خود فراهم كنيم؛ تا اين بخش بتواند جايگاه مناسب خود را بيابد.
وي با اشاره به اشتغالزايي بالا بخش خصوصي پست افزود: دولت برنامهريزيهاي مناسبي در اين بخش دارد؛ زيرا در صورت شكلگيري مناسب بخش خصوصي پست كشور، مشاغل زيادي ايجاد ميشود.
سليماني با بيان اينكه فاقد بخش خصوصي قوي و سازوكار مناسب براي اين بخش در كشور هستيم، گفت: مردم به بخش خصوصي ديد مثبتي ندارند.
وزير ارتباطات با بيان اينكه بخش پست نسبت به استانداردهاي جهاني در وضعيت مطلوبي بهسر نميبرد، اظهار داشت: اگرچه سرانۀ حدود هشت براي مرسولات پستي در كشور عدد كوچكي نيست، اما از نظر استاندارد جهاني وضعيت مناسبي ندارد و بههمين دليل برنامۀ چهارم توسعه، دولت را موظف كرده است در راستاي جهش ست حركت كند.
وي خاطرنشان كرد: ما با تاثير چند پديده در بخش پست كشور روبهرو هستيم كه اگر بتوانيم بر روي آنها مديريت كنيم، از آنها بهره ميگيريم و اگر غفلت كنيم مشكلاتمان در بخش پست افزايش مييابد.
سليماني ادامه داد: يكي از اصليترين پديدهها، فناوري ارتباطات و اطلاعات است كه در بخش پست نيز براي همكاران پستي قابليت استفاده و بهرهگيري دارد؛ بهطوري كه درحال حاضر حجم بالايي از مبادلات، توسط اينترنت صورت ميگيرد.
وي گفت: با راهاندازي شبكۀ علمي، بهداشت و شبكۀ دولت در پست تحول ايجاد ميشود و شبكۀ پستي كشور تحت تاثير آن قرار خواهد گرفت.
او افزود: بشر روز بهروز به رفاه بيشتر دست مييابد كه به نسبت آن، نيازهايش به سرويسهاي خدماتي، متنوعتر خواهد شد. در اين صورت، اگر آمادگي و برنامهريزي براي تامين نيازهاي او را نداشته باشيم بازار را از دست ميدهيم.
وي با بيان اينكه تنوع ارايۀ خدمات در بخش پست بسيار زياد است و در كنار اين تنوع، بايد به امنيت، سرعت و دقت در ارايۀ سرويسها توجه شود، ادامه داد: در بخش پست داراي قابليتهاي بالقوﮤ زيادي هستيم كه در صورت بالفعل شدن نهتنها بخش پست پوياتر ميشود؛ بلكه تاثيرات مثبتي نيز در حوزههاي ديگر دارد.
اظهارات وزير ارتباطات دربارۀ ورود بخش خصوصي به پست درحالي است كه مديرعامل پست معتقد است: تغيير در روشهاي مديريتي، در تغييرات مديريت شركت پست جمهوري اسلامي ايران موردنظر قرار گرفته است.
محمدحسن محبيان ميگويد: مسؤولان در شركت پست بايد در مرتبۀ نخست بهروز باشند و برنامۀ كاري امروز خود را به روزهاي آينده موكول نكنند.
محبيان اظهار داشت: مديران پست استانها بايد در پايان هر ماه به يكدوازدهم برنامۀ سالانه دست يافته باشند.
وي گفت: با توجه به سياستهاي دولت جديد در خصوص واگذاري امور به بخش خصوصي، اين شركت قصد دارد كليۀ خطوط پستي اين شبكه را به بخش خصوصي واگذار كرده و واحدهاي قبول را نيز از طريق داتر خدمات ارتباطي و واگذاري دفاتر پستي به بخش خصوصي از پست جدا كند.
وي ادامه داد: به اين ترتيب تنها در بخش توزيع واگذاري نخواهيم داشت كه البته برنامههاي گستردهاي نيز در اين بخش براي بهبود عمليات توزيع در دست اقدام است.
* محورهاي پيشنهادي وزير ارتباطات براي فعاليتهاي شركت پست در جهت دستيابي به اهداف دولت نهم
اما مهمتر اينكه وزير وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در تاريخ 23/1/85 محورهاي پيشنهادي خود را براي فعاليتهاي شركت پست در جهت دستيابي به اهداف دولت نهم، به مسؤولان شركت پست اعلام كرد.
وزير ICT، مسؤولان شركت پست را موظف كرده تا ضمن تشكي گروه كاري مشخص، يك برنامۀ كاربردي و زمانبندي شده را در رابطه با تهيۀ طرح جامع توسعۀ پست كشور، اصلاح ساختار سازماني و بررسي موضوع ايجاد شركتهاي منطقهاي و تخصصي به وزارت ICT اعلام كنند تا بعد از تصويب، براي اجراي آن از شهريورماه جاري اقدام شود.
به اين ترتيب بهنظر ميرسد كه وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات براي سال جاري برنامههاي گستردهاي را در بخش پست موردنظر داشته باشد.
خصوصيسازي در بخش پست، تدوين و اجراي سازوكار مناسب براي استقرار پست در مبادي ورودي و خروجي كشور، ارتقاي سرانۀ مرسولات، بهبود پوشش مساحت واحدهاي پستي، كاهش زمان سير مرسولات پس عادي بين مراكز استانها با توجه به مناطق غيربرخوردار روستايي و عرضۀ خدمات پايۀ پستي از جمله برنامههاي اصلي و اساسي شركت پست است.
همچنين فعاليتها و برنامههاي سال گذشتۀ شركت پست حاكي از اين بود كه اين شركت تمام توان خود را براي گسترش روابط بينالمللي با كشورهاي مختلف بهخصوص كشورهاي منطقه بهكار بسته است و اولين حركتهاي اين طرح را نيز از كشور امارات متحدۀ عربي شروع كرده است كه خود نمونهاي بارز از گسترش و توسعۀ پست و شبكۀ پستي است؛ در اين راستا مدير امور بينالملل پست خبر داد: هياتي از پست امارات، اول اسفندماه بهمنظور گسترش همكاريها و بازدي از امكانات پست ايران وارد كشور شدند.
«مسعود حاجيتهراني» با تاكيد بر اينكه امارات متحدۀ عربی در زمينۀ پست در وضعيت مناسبي قرار دارد، اظهار داشت: ايرانيهاي زيادي در امارات زندگي ميكنند و ما ميخواهيم كه سهمي در خدمات پستي امارات بهدست آوريم.
تهراني با اعلام اينكه سياست وزارتICT در برقراري ارتباط نزديك با كشورهاي همسايه و مسلمان است، گفت: هيات پنجنفرۀ اماراتيها طي حضور خود در ايران، با دكتر سليماني وزير وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات ديدار و از واحدهاي اجرايي پست بازديد كردند. همچنين آنها با مديرعامل و هيات مديره و معاونان پست، فرودگاه پيم و پستبانك ديدار كردند كه توافقات خوبي بين دو طرف حاصل شد.
وي افزود: بهترين توافق ما در رابطه با حمايت دو طرف از يكديگر در مجامع بينالمللي و سرويسهاي پستي، تبادل اطلاعات، رعايت استانداردهاي جهاني در سرويسهاي پستي، تبادل كارشناسي و همكاري در پست زميني و هوايي بود و همچنين توافق شد كه حجم زيادي از مرسولات پستي به شبهقاره هند، توسط فرودگاه پيام منتقل شود و اين موقعيت خوبي را براي فرودگاه پيام براي توسعه فعاليتهاي خود فراهم ميكند.
تهراني ادامه داد: سرويس جديدي به نام «گارانتي پستي» را بين دو كشور راهاندازي كرديم كه سرعت و تعهد آن براي شبكۀ پس، نسبت به مشتري بسيار بيشتر از سرویس (DSM)پیشتاز است و در صورت انجام ندادن تعهد، شبکۀ پست بايد هزينۀ سنگيني را به مشتري بپردازد.
مدير كل پست بينالملل با اعلام توافق هيات اماراتي براي تبادل بانكهاي اطلاعاتي دو طرف در سرويس پست مستقيم، تصريح كرد: اين توافق به افزايش حجم بانك اطلاعاتي و گسترش پست مستقيم در ايران كمك زيادي خواهد كرد.
در هر حال نهال پست و شبكه پستي در صورت رسيدگي و مواظبت ميتواند درخت تنومندي شود كه بسياري از نيازهاي كشور و مردم يك جامعه را بهخوبي پاسخ دهد و كشوري مانند كشور عزيز ما نيز كه هماكنون بايد از تمام ظرفيتهاي خود براي بهرهوري و توسعه استفاده كند، ميتواند از طريق تنومند كردن نهال پست با صرفهجويي در بسياري از موارد آن را به صنعتي سودده و مفيد تبديل كند كه اين امر نيز نياز به برنامهاي جامع و مديريتي قوي دارد که آن را در فاصلۀ میان سالهای 81 تا 84 تجربه کرده است و اکنون نیازمند آن است تا این مدیریت قوی را برای داشتن پستی قوی و تبدیل شدن به هاب پستی منطقه دنبال کند.