نام نویسنده: شهرام شريف
دنیای اقتصاد – دانش آموخته دانشگاه پیر و ماری کوری پاریس در رشته مخابرات و گرایش الکترونیک بسامد بالا، حالا هشت ماهی است که مقیم طبقه هشتم وزارت ارتباطات و مهمترین فرد این مجموعه است. در کارنامه کاری او سمت‌های اجرایی متعددی قابل مشاهده است اما حتی از نظر حجمي‌نیز پیشینه علمي‌او از وزنه سنگین تری برخوردار است.
او نگارنده 102 مقاله علمي‌و استاد راهنمای 30 پروژه کارشناسی ارشد و 6 پروژه دکتری است و مسوول رح 24 پروژه تحقیقاتی بزرگ مانند ساخت ماهواره کوچک و ماهواره زهره است.
ملاقات با او در زمانی رخ داد که ساعتی بعد نیز مي‌بایست برای حضور در یک جلسه دفاعیه در دانشگاه حضور یابد و این نشان مي‌داد که این استاد نمونه دانشگاه علم و صنعت و همکار سابق رییس‌جمهور در این دانشگاه – که دست بر قضا همین آشنایی موجبات در دست‌گرفتن این سمت را برای وی فراهم کرد – هنوز شخصیت علمي خود را نیز حفظ کرده است. با این وجود این مرد 51 ساله در حوزه مخابرات و ICT با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است. نخستین روزهای وزارت او با کنار گذاشتن ترک سل از مهمترین پروژه ارتباطات کشور همراه شد و با حمای‌های این وزارتخانه از شرکای ایرانی و به خصوص صاایران و به دنبال انتصابات مدیران ارشد این مجموعه، این شائبه به وجود آمد که در فضای جدید همکاران سابق سلیمانی در صاایران فرصت قابل توجهی برای فعالیت در این عرصه یافته‌اند. فراهم بودن امکان شنود مکالمات تلفن همراه قربانیان فاجعه هواپیمای سی 130 و ثبت‌نام بیش از هشت میلیون تلفن همراه برای سال آینده نیز چالش‌های دیگر سلیمانی طی ماه‌های اخیر بود و بحث اینترنت ملی و اینترنت رایگان و نارضایتی‌های بخش خصوصی از برخی از عملکردهای وزارتخانه نیز به این مجموعه اضافه شد.
***
شخصيت علمي شما نسبت به شخصيت اجرايي‌تان در حوزه مخابرات چربش دارد، تا چه حد توانسته‌ايد با اين فضاي اجرايي كنار بياييد؟
ما معلم‌ها مي‌گوييم فرض غلط نتيجه غلط هم مي‌گيرد، حالا اين فرض را كه شما در نظر گرفته‌ايد بايد اول بررسي شود.من، سال 62 وارد ايران شدم و بلافاصله مسوول اجرايي كنكور كشور شدم سپس مدير امور اداري دانشگاه، معاون دانشگاه، معاون سازمان پژوهش‌هاي علمي و صنعتي، رييس سازمان پژوهش‌ها، معاون وزير علوم و بعد رييس مركز تحقيقات شدم و بدين ترتيب در مدت 22 سالي كه وارد ايران شدم بدون كار اجرايي نبوده‌ام.
در حوزه مخابرات قبل از اينكه به مقام وزارت برسيد، يك كارشناس صاحب‌نظر بوديد و عمدتا انتقاداتي را به سيستم مخابرات كشور وارد مي‌كرديد، تا چه حد نگاه انتقادي خود را در زمان وزارت هم حفظ كرديد و اين انتقادات هم‌اكنون شامل چه بخش‌هايي از مخابرات و IT است؟
نگاه انتقادي را كه هميشه بايد داشت. ما هم‌اكنون كه در اجرا هستيم يك بحث برنامه را در نظر داريم كه برنامه توسعه چهارم است و ارقام و اعداد ريز شده و بايد آنها را اجرا كنيم در نتيجه حوزه‌هايي كه نمي‌توانند به برنامه برسند مورد نقد و بررسي و ارزيابي قرار مي‌گيرند، يك بحث ديگر نيز رشد و تعالي كشور از طريق توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات است و به عنوان مثال يكي از نقدهاي ا در اين زمينه در خصوص مراكز علمي و دانشگاهي و مراكزي كه جوانان تجميع مي‌كنند بوده است كه بايد اين مراكز دسترسي به اطلاعات داشته باشند و بايد مخابرات زيرساخت‌هاي مورد نياز را براي اين مراكز فراهم كند، همچنين اعلام كرديم بايد تمام مراكز علمي و دانشگاهي كشور به شبكه فيبر نوري كشور وصل شوند كه اين نهضت آغاز شده و در حال جلو رفتن است، ما مي‌خواستيم تا پايان سال 84 تمامي دانشگاه‌هاي كشور را چه دولتي و غيردولتي به اين شبكه وصل كنيم ولي به دليل اينكه مقداري وسايل درون‌شهري و كند‌و‌كاوها هزينه دارد و فاصله دانشگاه‌ها و كندن فاصله‌ها براي عبور فيبر نوري زمان زيادي ي‌برد، اين موضوع فقط براي 60-70درصد دانشگاه‌ها انجام شد.
يكي از معضلات جامعه ما فقدان اطلاع‌رساني يا دشوار بودن دسترسي به اطلاعات ساده مورد نياز مردم است، اين دشواري از چند جنبه بر مردم تحميل مي‌شود و هزينه دسترسي به اطلاعات را بالا مي‌برد آيا در زمينه كاهش هزينه هم طرح و ايده‌اي وجود دارد؟
به طور كلي، هر كسي مي‌خواهد به اطلاعات دسترسي پيدا كند بايد هزينه زيادي بپردازد و اين هزينه در حد توانش باشد كه اين به توسعه زيرساخت‌ها و تعرفه‌ها بازمي‌گردد.
ما در بخش تعرفه‌ها توانسته‌ايم حركت مثبتي را در جهت كنترل قيمت‌ها انجام دهيم تا هم در بخش دولت و هم بخش غيردولتي نگذاريم هزينه‌ها خيلي بالا رود.همچنين ايجاد طرح‌هايي در سطح ملي كه باعث كاهش هزينه شوند نيز مدنظر است، مانند ايجاد شبكه داخلي و فراهم كردن ارتباطات داخلي تا هزينه‌ها كاهش يابد و مجبور به استفاده از سرويس‌هاي جهاني و بيروني با پرداخت هزينه زياد نباشيم. توسعه شبكه فيبر نوري و جايگزيني آن با ماهواره هم از جمله برنامه‌هاي ما است، چون ماهواره، هزينه بسياري دارد و اين توسعه بايد بر اساس شبكه فيبر نوري ايجاد شود و از اين طريق ارتباط را با كشورهاي ديگر برقرار كنيم و هزينه‌ها پايين آيد و خدمات بيشتري را ارائه كنيم.
در اين مسير چه‌قدر به بخش خصوصي و قدرت آن اعتقاد داريد؟ چون به نظر مي‌رسد حداقل در بخش مخابرات و IT توجه به توان بخش خصوصي بسيار كمرنگ بوده است؟
بخش خصوصي بايد تعريف شود چون كلمه خصوصي خيلي گسترده است. يك بحث ما خصوصي‌سازي خدمات است كه در اين زمينه شعار ما اين است هر كاري و خدماتي كه مردم مي‌توانند انجام دهند به خودشان واگذار كنيم. يك بحث ديگر خصوصي‌سازي در توليد اين است كه كمك كنيم تا توليد داخلي شكل بگيرد. يك بحث خصوصي‌سازي هم واردات و صادرات است. يك بخش ديگر، فعاليت سازمان‌ها و ارگان‌هايي است كه مي‌توانند به صورت خصوصي كار كنند و كارهاي صنفي انجام دهند. يك بخش ديگر خصوصي‌ساز واگذاري شركت‌هاي مخابراتي است و وارد بورس كردن و وارد سهام عدالت كردن آنها است كه همه اين بحث‌ها با هم متفاوت است. حالا منظور شما كدام بخش است.
من منظورم در دو بخش است. يكي واگذاري خدماتي از شبكه مخابراتي و ارتباطي ما است كه مي‌تواند توسط بخش خصوصي اداره شود و دوم نحوه تعامل شما با بخش خصوصي براي توسعه و توليد در اين عرصه چگونه تعريف مي‌شود؟
در بخش اول كه قانون مشخص كرده است، و زير ساخت بايد در اختيار حاكميت باشد و كاملا تكليف آن روشن است، در بخش‌‌هاي ديگر، شركت‌هاي ديگر را نيز مي‌توانيم وارد بورس كنيم.
مي‌توانيد الان زمان دقيق ورود شركت مخبرات را به بورس اعلام كنيد؟
بله، اما به هر حال نياز به مطالعه دارد و بايد مقدمات آن انجام بگيرد. چون خصوصي‌سازي در ايران شرايط خوبي نداشته و شركت‌هايي كه به نحوي واگذار شده‌اند الان وضعيت خوبي ندارند و بلافاصله در مسير افت و از بين رفتن قرار گرفته‌اند.بنابراين، نيازمند مطالعات خوبي است، ما 2 سال فرصت داريم و ظرف اين دو سال بايد مقدمات را فراهم كرده تا كم‌كم وارد بورس يا سهام عدالت شويم، مطالعه‌اش شروع شده و در حال بررسي هستيم.
به رغم تاكيدي كه در قانون در زمينه خصوصي‌سازي وجود دارد مقاومت‌هاي بي‌شماري در بدنه دولت در اين زمينه وجود دارد در حوزه مابرات و آي‌تي هم اين مقاومت‌ها كم و بيش ديده مي‌شود و در زمينه برخي طرح‌ها و پروژه‌هاي مهم نيز دقيقا اتفاق افتاده است، نظر شما چيست؟
واقعا مقاومت نيست، نگراني و دغدغه است. به عنوان مثال ما در ثبت‌نام تلفن‌همراه اعلام كرديم تمام ثبت‌نام‌ها در دفاتر خدماتي انجام شود و بخش پست ما درگير اين موضوع نشود و تمامي امور توسط بخش خصوصي انجام شود. اما در همان روز‌هاي اول و دوم با مشكل مواجه شديم، چون مردم اعتمادي به بخش خصوصي در رجوع به دفاتر براي ثبت‌نام و ارائه فيش‌هاي بانكي خود نداشتند و ما تيم‌هايي را تشكيل داديم كه در دفاتر پستي حضور پيدا كرده و مردم را هدايت و توجيه كنند. متاسفانه طي دهه اخير سازوكار‌هاي حركت به سمت بخش خصوصي كه در كشور ما ايجاد شده داراي نكات منفي زياد است و مردم اعتمادشان نسبت به اين بخش سلب شده. به عنوان مثال، آمده‌اند كارخانه‌اي را واگذار كرده‌اند به بخش خصوصي و كارخانه تعطيل شده يعني ما نمونه‌هاي موفق خصوصي‌سازي را نتوانسته‌ايم به مردم معرفي كنيم تا اين اعتماد شكل بگيرد. اين مقاومت در بدنه به مفهوم مقاومت منفي نيست، بلكه مقاومت دغدغه‌اي و نگراني از آينده است.
هنگام خصوصي‌سازي كارمندي كه در مجموعه‌اي كار ميكند وقتي مجموعه اين شركت مي‌خواهد واگذار شود آنها مقاومت مي‌كنند چون نميدانند آينده‌شان چه مي‌شود و فكر مي‌كنند با خصوصي شدن اينها اخراج و رها مي‌شوند كه اين مساله را بايد مجموعه
قوه مجريه، مقننه و قضائيه سر و سامان دهند و دو يا سه نمونه و الگوي موفق را تبليغ كنند و الگو قرار دهند.
در زمينه تعامل شما با بخش خصوصي در حوزه ICT، دغدغه‌اي بين فعالان بخش وجود دارد با باطل شدن برخي از مناقصات در چند ماه اخير و شكل‌گيري مسائلي ديگر مانند نگاه و حمايت به برخي از جريان‌هاي رقيب اين تصور ايجاد شده وزارت ارتباطات قصد تعيين رابطه‌اي نزديك را با اين بخش ندارد و يكسري مسائل ديگر مانند مصوبه هيات‌دولت هم وجود دارد كه در واقع همه دستگاهها را به نظارت وزارتخانه در خريد لوازم رايانه‌اي ملزم ميكند كه بسياري آن را پروسه‌اي اضافه بر پروسه‌هاي پر پيچ و خم اداري مي‌دانند. به طور دقيق بفرماييد كه نگاه وزارت ICT به بخش خصوصي حوزه IT چگونه است؟
ما در دو جهت در حال حركت هستيم يكي قوانين و مقررات و تنظيم آن است كه اگر قوانين و مقررات بنا شد ابهامات، برخوردها و بلاتكليفي‌ها زياد مي‌شود و به نظر من يكي از كارهاي مهم ما در چند ماه گذشته اين بوده كه قوانين و مقررات بخش خصوصي ICT را تقويت كرده‌ايم.همچنين تعرفه‌ها نيز كنترل و حمايت شده تا بخش خصوصي در رقابت‌ها مشكلي پيدا نكند و از طرف ديگر خودشان نيز بايد با هم هماهنگي داشته باشند اين مسائل جهت‌گيري‌هاي كلي وزارتخانه است. يكي‌ديگر از برنامه‌هاي ما صدور مجوز در بخش ICT است كه با همين ديدگاه انجام مي‌شود. به نظر من قدم‌هاي خوبي برداشته شده چنانچه در هر بخشي ارتباطات مخابرات، پست و فناوري اطلاعات رشد بخش خصوصي قابل توجه است.
به عنوان مثال امسال بخش خصوصي اولين سالي است كه شروع كرده به ارائه سرويس تلفن ثابت و هم اكنون دستگاه‌هاي خود را نصب هم كرده‌اند و به زودي واگذاري شماره به مردم را آغاز مي‌كنند. اين اقداماتي كه انجام شده بدون كمك دولت امكان‌پذير نبوده و نيست زيرا اگر زيرساخت‌هاي تلفن ثابت بخواهد توسط بخ خصوصي ايجاد شود براي اين بخش به صرفه نيست و هم‌اكنون قوانيني ارائه شده تا بخش خصوصي بتواند از زيرساخت‌هاي موجود استفاده كند و فقط تجهيزات را به همراه نيروي انساني تامين كند.
در مورد لغو مناقصه‌هاي دولتي طي ماه‌هاي اخير و عدم واكنش وزارتخانه دراين زمينه چه نظري داريد، شركت‌هاي خصوصي متعددي به دليل اين لغو مناقصات ضربه خوردند.
شما چند مورد را بگوييد.
مانند مناقصه آي‌تي بانك مسكن؟
براي ما است؟
نه، اما به هر حال بخش خصوصي آي‌تي كه وزارتخانه متولي‌گري آن را ادعا دارد در چنين رابطه‌اي با دولت بايد به كجا شكايت ببرد؟
خير اين به ما ربطي ندارد و ما گزارشي در خصوص منحل شدن مناقصه‌اي در اين مدت 6ماه گذشته نداشته‌‌ايم. ما آمده‌ايم براي برگزاري مناقصات، يك كميته فني تشكيل داديم كه با مناقصه جلو رفته و مشكلي پيش نيايد. ضمن اين كه منحل شدن مناقصات نبايد دغدغه ايجاد كند زيرا مناقصات بايد به خوبي برگزار شده و نتيجه مطلوب داشته باشند و اگر اشكالي داشت حتما منحل شود اما اگر بدون سبب و بدون دلايل اتفاقي افتد يا جو ناسالمي ايجاد شود اين اشكال دارد. در بخش خصوصي اپراتور دوم را فعال كرديم و يكي از برجستگي‌هاي كار مخابرات ورود اپراتور دوم به عرصه مخابرات كشور است.
زمان دقيق فعاليت اپراتور دوم هنوز مشخص نيست تاكنون تاخيرهاي متعددي اين پروژه را با ابهام روبه‌رو كرده است، شما زمانبندي مشخصي در اين باره مي‌توانيد اعلام كنيد؟
شما بايد اين را از خودشان بپرسيد و نبايد به يك نفر ديگر بگوييد فلاني تاخير دارد، اين صحيح نيست
به هر حال وزارتخانه شما برگزاركننده مزايده اپراتور دوم و به نوعي متولي و ناظر اين پروژه است؟
از نظر ما كه تاخيري ندارند و خودشان نيز تا الان اعلام نكرده‌اند كه تاخير داريم و اين كه تاخير حدس زده شود مساله‌اي ديگر است اما به هر حال تاكنون اپراتور دوم گام‌ها را طبق زمانبندي برداشته و انجام داده‌اند اما اگر منظورتان قبل از موضوعات مربوط به ترك سل است، بحث ديگري است.
نه سوال من دقيقا مربوط به بعد از زمان كنار گذاشتن ترك‌سل است كه مقامات ايرانسل در مصاحبه‌‌هاي مطبوعاتي خود وعده مي‌دادند تا پايان امسال حتي اگر يك سيم‌كارت هم شده واگذار مي‌كنند اما حالا صحبت از شش‌ماهه دوم سال آينده است؟
تا آذر امسال آنها پيمانكار هم نبودند چون قراردادشان واگذار نشده و قبل از آذر 84 آنها هيچ تعهدي به كشور نداشتند.
اجازه بدهيد به اينترنت ملي اشاره كنيم كه توسط معاونت آي‌تي شما مطرح شد با توجه به بحث‌هايي كه در اين زمينه وجود دارد و مخالفت مجلس با آن آيا شما با اين پروژه موفقيد؟
اينترنت ملي، اسمش يك بحث جداگانه است كه ممكن است بر آن و درستي اسم آن بحث شود. ولي ضرورتش براي ما مهم است ما مجموعه‌اي از اطلاعات را در كشور داريم كه توليد مي‌شود و چرخش دارد، متقاضي و كاربر دارد و تعدادش هم قابل توجه است و سير اين اطلاعات هم در درون كشور مي‌تواند جريان پيدا كند و لزومي ندارد به خارج رفته و برگردد. بنابراين ضرورت دارد و بايد ساختاري براي آن به وجود آوريم تا مجموعه اطلاعاتي كه توليد مي‌شوند در دسترس كاربران داخلي قرار گيرد و كاربران داخلي امكان دسترسي به اطلاعات ارزان را پيدا كنند و نكته ديگر اطمينان و كيفيت است كه بايد در اين شبكه اشد ولي به طور كلي و از زاويه‌هاي مختلفي اگر نگاه شود ضرورت چنين ساختاري وجود دارد.
با اين حال تمام مزايايي كه براي اين طرح ارائه شده ناظر بر وظايف وزارتخانه است، يعني عملا توسعه زيرساخت‌ها براي بهره‌مندي در داخل كشور جزو وظايف و اختيارات وزارتخانه است بنابراين ارائه آن به طور مجزا به مجلس در قالب يك پروژه چگونه توجيه مي‌شود؟
ما هر كاري كه مي‌خواهيم انجام دهيم بايد پول برايش تامين كنيم. ما زيرساخت هم كه مي‌بريم برايش پروژه تعريف مي‌كنيم. برخي پروژه‌هاي ما 50 يا 100سال قبل تصويب شده اگر تصويب نشده بود ما خودمان تصويب مي‌كرديم، به عنوان مثال ICT روتايي يك چيز جديد بايد برايش تصويب كنيم و پروژه است كه طبق يك زمانبندي، با يك بودجه مشخص و تعيين منابع مالي اجرا شود.
هم‌اكنون با توجه به اينكه مجلس بودجه لازم اين پروژه (اينترنت ملي) را تصويب نكرده وضعيت آن چگونه خواهد بود؟
به صورت پروژه قابل اجرا نيست و نمي‌تواند انجام شود، اما زيرساخت‌هاي خود را مي‌توانيم توسعه دهيم كه شامل زيرساخت‌هاي موبايل و تلفن ثابت است در بحث و فناوري اطلاعات هم زيرساخت خود را توسعه مي‌دهيم. اما اينكه يك مجموعه باشد كه اين نياز را برطرف كند نمي‌شود.
پس عملا آن را پيگيري نمي‌كنيد؟
ما بايد پيگيري كنيم، بررسي كنم، كارهاي فني و مطالعاتي را گسترده‌تر انجام دهيم، تعاملات با مجلس، دولت و غيره انجام شود و منابع مالي‌اش نيز مشخص شود و بعد به صورت يك پكيج مجددا تعريفش كنيم.
در حوزه اينترنت به رغم پيشرفت‌ها هنوز ضريب نفوذ ما از كشورهاي حاشيه‌اي جنوب كشور نيز پايين‌تر است، قيمت دسترسي همچنان بالا است و كيفيت نسبتا پايين و سرويس‌هاي چنداني نيز روي آن ارائه نمي‌شود، آيا برنامه مشخصي براي توسعه اينترنت داريد؟
در اينترنت دو، سه كار داريم انجام مي‌دهيم يكي رساندن شبكه به مناطقي كه بتوانند از آن استفاده كنند. اين مساله مقداري نياز به سخت‌افزار دارد اما همه خانواده‌هاي ايران امكان تهيه سخت‌افزار كامپيوتر را ندارند و مقدار زيادي از مردم ما در شهرهاي كوچك، نقاط دور افتاده و حاشيه‌نشين شهرها هستند و امكان تهيه و خريد ابزار سخت‌افزاري و نرم‌افزاري براي اتصال به شبكه ندارند و اين يك بحث ملي است.نكته ديگر گران بودن خدمات است و كسي كه مي‌خواهد روزي 2، 3ساعت از اينترنت استفاده كند بايد حداقل يكهزار تا دوهزار تومان پرداخت كند كه اكثرا توانايي پرداخت اين ميزان را ندارند.
پيش‌بيني از رشد تعداد كاربران براي سال‌هاي بعد داريد؟
بايد دنبالش باشيم. 7-8 كار بايد انجام شود تا ببينيم به چه اعدادي مي‌رسيم.هم‌اكنون ضريب نفوذ اينترنت باز مي‌گردد به تهران و مراكز استان‌ها كه اين ساختار درست شده صحيح نيست و بايد اصلاح شود از طرفي هم تمامي مراكز مانند دانشگاه‌ها و مدارس و مراكز آموزشي بايد وصل شوند به شبكه و اگر نباشند ضريب نفوذ اينترنت كاهش پيدا ميكند.ما اگر همه دانشگاه‌ها يا مراكز آموزشي با جمعيت هزارنفر به بالا را به هم وصل كنيم ضريب نفوذ اينترنت را بالا مي‌برد.
بيمارستان‌ها و مراكز درماني هم‌اكنون وصل نيستند و به صورت پراكنده به اينترنت متصل هستند، شبكه بهداشت نداريم شبكه دولت به مفهوم واقعي نداريم. هنوز فرهنگ انجام كارها بدون كاغذ در كشور جا نيفتاده و آموزش به كاركنان در دولت هنوز به بهره‌وري نرسيده، براي بالا بردن ضريب نفوذ اينترنت يكي زيرساخت‌ها را بايد اضافه كرد كه در حال انجام طبق برنامه است تا همه شهرها و روستاها تحت پوشش ديتا آورده شوند و ICT روستايي را هم بايد به 17هزار روستا برسانيم تا ضريب نفوذ افزايش يابد همچنين وصل مراكز تجاري، درماني و آموزشي و بانكداري، علمي، بهداشتي به شبكه نيز در برنامه‌هاي ما قرار دارد.
از فرصتي كه در اختيار ما قرار داديد متشكرم.
