نام نویسنده: على محمد آقازمانى
شرق – چندى پيش در خبرها آمده بود كه شركت مخابرات ايران قصد دارد تا با استفاده از ظرفيت هاى موجود در زمينه فناورى اطلاعات و ارتباطات در كشور و نياز به الكترونيكى كردن فعاليت هاى ادارى روتين اين مجموعه، برگزارى مناقصات متعدد خود را به صورت الكترونيكى و در سايت اينترنتى انجام دهد. هر چند هنوز رمت الكترونيكى برپايى مناقصات ميليونى شركت مخابرات ايران و شركت هاى تابعه آن در سراسر كشور صورت نپذيرفته است، ولى به دليل اهميت چنين رويكردى در فضاى دولت الكترونيكى e- government كشور، امروز به بررسى بايدها و نبايدها در رفتار رسانه اى وب مدار برگزارى چنين مناقصاتى مى پردازيم.
• وضعيت سنتى
همان طور كه مى دانيد، معمولاً برگزارى مناقصات دولتى در كشور، روش و اسلوب خاص خود را دارد. شركت مخابرات ايران و مراكز تابعه گسترده آن در سطح كشور، به عنوان يكى از پرمناقصه ترين مراكز دولتى ايران شناخته مى شود. به همين دليل، سالانه ميلياردها تومان پروژه مختلف در حوزه هاى مختلف فنى، توسعه، مشاوره، ادارى و… توسط ادارات كل مخابرات استان هاى مختلف كشور تدوين و به مناقصه ملى گذاشته مى شود.
پويا بختيارى كارشناس مخابرات و رئيس هيات مديره شركت پيمان گستران سپهر در مورد نياز به ايجاد رويكرد برگزارى مناقصات مخابرات در وب مى گويد: سهولت، سرعت و كسب اثربخشى ادارى بيشتر، ماحصل تغيير و اصلاح در روند برگزارى مناقصات پرحجم مخابرات است. در مناقصات، بر مبناى موضوع مناقصه، در صورتى كه برگزارى مناقصه به صورت محدود نباشد (يعنى كارفرما فقط از چند شركت دعوت نكرده باشد)، كليه شركت هاى خصوصى ايرانى مى توانند نسبت به شركت در مناقصه مربوط براساس قوعد خاص آن، شركت كنند. تقريباً هر روز، صفحات روزنامه هاى دولتى و بعضاً غيردولتى كشور، مملو از آگهى هاى برگزارى مناقصات شركت مخابرات در زمينه هايى مانند توسعه و نگهدارى شبكه و كابل، كابل كشى فيبر نورى _ خاكى و احداث حوضچه و سابداكت كشى و… است بنابراين با توجه به آن كه معمولاً پروژه هاى بالاى ۱۰ ميليون تومان به عنوان مناقصه كشورى برگزار مى شوند و حجم كارى شركت مخابرات در حوزه آى تى بسيار گسترده است، برگزارى الكترونيكى مناقصه ها به جاى برگزارى سنتى آنها بسيار مفيد است.
• وضعيت الكترونيكى
سايت رسمى شركت مخابرات ايران در نشانى www.TCI.ir قاب دسترس است. البته سايت ايران تله كام كه در نشانى: www.irantelecom.ir است، پورتال جايگزين نشانى اصلى سايت است. يكى از بخش هاى سايت، بخش مناقصات شركت مخابرات است.
اين بخش كه معمولاً بسيار دير به روزرسانى مى شود و حتى مناقصات اداره شهرستان هاى استان تهران هم در آن به طور كامل درج نمى شود، مشخصات كلى مناقصات شركت مخابرات را در سايت اعلام مى كند. به هر حال در پايگاه رسمى يكى از بزرگ ترين شركت هاى صنعتى دولتى ايران، اطلاعات جامع و ارزنده اى در مورد انواع مناقصات و حتى مزايدات دراختيار متقاضى واقعى قرار نمى گيرد و نهايتاً براى دريافت اطلاعات بيشتر، كاربران سايت به رويكرد سنتى يعنى مراجعه و پيگيرى حضورى روى مى آورند. اصلى كه بازگشت پست مدرنيسم را به فضاى مخابراتى كشور با چالش روبه رو مى كند. و اما با اين تفاسير، بايد ها و نبايدها در برگزارى مناقصات الكترونيكى شركت مخابرات به چه صورت خواهد بود.
• بايدها و نبايدهاى الكترونيكى
مشخص است كه رفتارهاى الكترونيكى، از تجربه هاى سنتى نشأت مى گيرد و تدوين رويكرد مبتنى بر فضاى سايبرنتيكى، بر مبناى مشاهدات و فيدبك هاى متداول غيرالكترونيكى تنظيم مى شود. درمورد رفتار سازمانى الكترونيكى امور خريد و قراردادهاى شركت مخابرات نيز وضع به اين گونه است. قطعاً براى برگزرى الكترونيكى مناقصات، راه اندازى يك پورتال اختصاصى روى وب يا حتى به صورت LAN الزامى است. در اين پورتال، لازم است تا نسخه هاى PDF يا WORD كليه اسناد مناقصات و شرايط شركت در كد مناقصه مزبور در اختيار متقاضيان قرار بگيرد. اكنون براى تكميل و ارسال اسناد مناقصه جهت همان پاكت الفى كه در ابتداى مطلب توضيح داده شد، دو رويكرد مى تواند موجود باشد:
۱- تكميل و ارسال از طريق EMAIL : در اين روش، كليه اسناد مناقصه توسط نرم افزارهاى خاصى يا به صورت الكترونيكى در سايت مربوطه پر شده و با اسكن و ورود مهر و امضاى معتبر شركت حقوقى متقاضى شركت در مناقصه كه بر روى همه اسناد الصاق مى شود، اسناد تكميل مى شود. در اين روش، سيستم ذخيره سازى الكترونيكى اسناد مناقصات در سايت شركت مخابرات، بر مبناى بستر الكترونيكى خاصى كه براى آن تعبيه شده است، توسط اپراتور فنى معتمد، فايل اسناد را در كميسيون مناقصات گشوده و پس از تائيد موارد، فايل اختصاصى قيمت ها را بررسى و شركت برتر را انتخاب مى كنند.
۲- تكميل و تائيد رمزى: در اين روش، متقاضى بر اساس كد كاربرى و رمز عبورى كه براى ورود به بخش كد مناقصه خاص قبلاً به وى داده شده است، وارد و اسناد را ملاحظه مى كند. در اين روش، كارفرما مى تواند به شركت واجد شرايطى كه كد كاربرى و رمز عبور ورود به بخش الكترونيكى مناقصات داده اس، يك كد شناسايى و رمز الكترونيكى تائيد اسناد بدهد كه براى هر شركت مختلف است. با كد شناسايى و رمز الكترونيكى تائيد اسناد، شركت مزبور مى تواند پس از تكميل الكترونيكى اسناد، به جاى اسكن مهر و امضاى مسئولان شركت و الحاق آن به هر سند، اين موارد را در زير هر سند الكترونيكى درج و بدين وسيله صحت اطلاعات فرم مزبور را تائيد كند. با اين روش، سيستم مديريت فنى اسناد مى تواند از اين مسئله اطلاع يابد كه فرم مربوطه توسط چه شركتى تكميل و ارسال شده است.
چون رمز الكترونيكى تائيد اسناد نيز در پاى هر سند قرار داده شده است، كميسيون مربوطه نسبت به صحت اطلاعات موارد، مشكوك نخواهد شد. در دو رويكردى كه معرفى شد، اين موارد بايد به دقت مورد مطالعه و بررسى قرار گيرد:
– در برگزارى الكترونيكى مناقصات، امنيت سيستم مديريت اطلاعات و هاستينگ مركز بسيار اهميت دارد. security چندمنظوره موجود در سايت برگزارى الكترونيكى مناقصات، اين امكان را فراهم مى كند تا همواره سيستم مزبور مورد hacking و error هاى فنى قرار نگيرد و همواره بر روى علاقه مندان به شركت الكترونيكى در مناقصات باز باشد. اين امر نيازمند درنظر گرفتن و تامين سيستم هاى نرم افزارى و سخت افزارى مطمئنى است
– از سويى ديگر، شركت به آن دسته از شركت هاى واجد شرايطى كه كد شناسايى و رمز الكترونيكى تائيد اسناد داده است، نسبت به وفور شركت هاى متقاضى در زمان هاى خاص براى شركت در مناقصات مختلف و داغ تر شدن وضعيت مناقصات، اطمينان مى يابد و اين خود، تبليغى براى مناقصات شركت است.
– در برگزارى الكترونيكى مناقصات، نبايد سيستم پاسخگويى الكترونيكى به متقاضيان و ارائه مشاوره ها و راهنمايى هاى لازم را فراموش كرد. پاسخگويى هاى الكترونيكى، يكى از مسئوليت هاى روابط عمومى هاى الكترونيكى مراكز دولتى است كه در اينگونه مسائل نقش آنها پررنگ مى شود.
– نبايد انحصار استفاده الكترونيكى از مناقصات فقط در اختيار متقاضيان اينترنت مدار باشد. راه اندازى سيستم LAN در ادارات مركزى مخابرات در استان ها، روشى است كه باعث منسجم شدن و فراگيرى بيشتر حضور متقاضيان براى شركت در اين موارد مى شود و شفاف سازى برگزارى را به همراه خواهد داشت.در يك كلام، برگزارى الكترونيكى مناقصات، نيازمند تصحيح بستر سنتى و ايجاد فضاى الكترونيكى درون سازمانى موثر در جهت برگزارى غيرسنتى مناقصات شركت مخابرات ايران است.
مشكلاتى كه بر سر برگزارى فرمت هاى الكترونيكى از مناقصات و مزايدات دولتى وجود دارد، خيلى مورد تحليل و بررسى همه جانبه قرار نگرفته است. اما چالش هايى كه مى تواند در مسير غيرسنتى شدن اين قراردادها به وجود آيد، شكل هاى مختلفى دارد. يكى از اين مسائل، به ايجاد قانو برگزارى الكترونيكى مناقصات و مزايدات دولتى مى پردازد. شركت مخابرات ايران به دليل آن كه اكثر فعاليت هاى آن به صورت مستقيم يا غيرمستقيم به مسائل ICT كشور منجر مى شود، براى برگزارى شيوه اوليه اين جريان، مطلوب تر است. قطعاً تدوين قانون منسجم، رويكرد راهبردى دولت الكترونيكى احمدى نژاد در چارچوب برنامه چهارم توسعه اقتصادى و فرهنگى جمهورى اسلامى ايران است كه بايد در مسير هدفمندى، هدايت شود.مسئله ديگرى كه بايد به آن توجه كافى شود، امر مديريت سيستم امنيتى و اجرايى برگزارى مناقصات با همكارى نهادهاى قضايى و امنيتى دولتى است تا صحت برگزارى مناقصات و مزايدات، بدون هيچ اشال و اعتراضى شكل بگيرد. در اين جا نقش لايحه جرايم رايانه اى و برخوردهاى قضايى با متخلفان فضاى آى تى كشور، نمود پيدا مى كند. اكنون كه دو هفته از تصويب لايحه جرايم رايانه اى در هيات دولت مى گذرد و طرح تكفا و برخى قوانين مبتنى بر فناورى اطلاعات در شوراى عالى اطلاع رسانى به تصويب رسيده است، انتظار مى رود وزن اعتبار قضايى و اجرايى اين طرح، افزايش يافته و بسترهاى فراگير شدن طرح هاى اوليه آن، اجرا شود.
آخرين مسئله اى كه در رابطه با برگزارى الكترونيكى مناقصات دولتى به آن مى توان اشاره داشت، طرح گسترش دولت الكترونيكى و حركت به سمت عينى شدن آن در جامعه است. به هر حال اين طرح، سطح بازگشت به سايت هاى دولتى را براى شركت هاى خصوصى كشور بسيار افزايش خواهد داد و اين امر مى تواند يك نكته مثبت و ممتاز براى افزايش مخاطبان ۱۰۰۰ سايت دولتى بعضاً قديمى كشور در وب باشد. اگرچه لايحه توسعه پول الكترونيكى و اعتبار الكترونيكى فعلاً در مراحل اوليه تدوين و تصويب خود قرار دارد، اما انتظار مى رود در پايان برنامه چهارم و در راستاى نهضت نرم افزارى حتى شاهد صدور اعتبار الكترونيكى مربوط به چك هاى ضمانت شركت در مناقصات دولتى، از سوى بانك ها باشيم.
